گریه بر حسین(ع)
گریه بر حسین(ع) گریستن بر مظلومیت و مصیبت‌های حسین بن علی(ع) امام سوم شیعیان و یاران او است. در احادیث امامان(ع) به این امر تأکید شده و پاداش‌هایی چون بخشش گناهان و بهشت بیان شده است. در برخی روایات هم آمده که فرشتگان و پیامبران نیز بر مصیبت‌های امام حسین گریه کردند.
عالمان شیعه علت تأکید به گریه بر امام حسین را این دانسته‌اند که مکتب آزادی‌خواهی و مبارزه با ظلم همیشه زنده بماند. همچنین فایده آن را اظهار مَودّت به امام حسین و تجدیدبیعت با او و آرمان‌هایش از جمله شهادت‌طلبی بیان کرده و این کار را موجب بقای اسلام شمرده‌اند.
اهل‌بیت، علاوه بر گریستن در عزای امام، به گریاندن و تَباکی (خود را به گریه زدن) نیز توصیه نموده و برای این کارها ثواب‌هایی ذکر کرده‌اند.
فضیلت گریه بر حسین
یَا ابْنَ شَبِیبٍ إِنْ کُنْتَ بَاکِیاً لِشَیْءٍ فَابْکِ لِلْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ(ع) فَإِنَّهُ ذُبِحَ کَمَا یُذْبَحُ الْکَبْشُ وَ قُتِلَ مَعَهُ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ رَجُلًا مَا لَهُمْ فِی الْأَرْضِ شَبِیهُون. (ترجمه: ای پسر شبیب، اگر خواستی گریه کنی، بر حسین بن علی(ع) گریه کن، که او را همچون گوسفند ذبح کردند و همراهش هجده تن از بستگانش شهید شدند که در روی زمین نظیر نداشتند.) شیخ صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ق، ص۱۳۰.
گریه بر حسین(ع) گریستن بر مظلومیت و مصیبت‌هایی است که در واقعه کربلا بر امام حسین(ع) و یارانش وارد شد.[۱] درباره فضیلت این کار، روایات بسیاری از پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) ایشان نقل شده که در آنها بر گریستن برای مصائب امام حسین(ع) تأکید[۲] و پاداش فراوانی برای آن ذکر شده است:[۳]
شیخ صدوق از محدثان شیعه، از رَیّان بن شبیب نقل می‌کند که وی در اول محرّم نزد امام رضا(ع) رفت و او ضمن یادآوری مصائب جدّش اظهار داشت: «ای پسر شبیب، اگر بر حسین(ع) گریه کردی و اشک‌هایت بر گونه‌هایت جاری شد، خداوند گناهانی که مرتکب شدی را، چه بزرگ و چه کوچک، چه کم و چه زیاد، می‌بخشد.»[۴]
از امام صادق(ع) نقل شده که علی بن حسین(ع) بیست سال بر مصیبت پدرش گریست و هروقت غذایی جلوی او می‌گذاشتند، گریه می‌کرد.[۵] در برخی روایات آمده است که فرشتگان، پیامبران، زمین و آسمان، حیوانات صحرا و دریا هم بر عزای حسین(ع) گریسته‌اند.[۶]
همچنین در کتاب کامل الزیارات از امام صادق(ع) نقل شده که اشک برای امام حسین(ع)، اگر به مقدار بال مگسی هم باشد، پاداشش با خدا است و او به کمتر از بهشت برای این کار راضی نمی‌شود.[۷]
البته شرط برخورداری از چنین پاداش‌های بزرگی را اعتقاد و معرفت به امام حسین(ع) و اهداف او[۸] و نیز رعایت حلال و حرام الهی دانسته‌اند.[۹]
علت سفارش به گریه برای امام حسین
مرتضی مطهری از عالمان شیعی تأکید فراوان امامان بر گریه برای امام حسین را از این جهت می‌داند که آنها می‌خواستند قیام امام حسین و مکتب آزادی و مبارزه با ظلم او همیشه باقی بماند. به گفته او، این سفارش امامان سبب شد در زمان خود آنها، جریانی زنده و انقلابی به وجود آید و نام امام حسین شعار انقلاب علیه ظلم شود.[۱۰]
همچنین گریستن در سوگ امام حسین و شهدای کربلا را تجدید بیعت با عاشورا و فرهنگ شهادت و تغذیه فکری و روحی به وسیلهٔ این مکتب دانسته و گفته‌اند این گریه نشانه پیوند قلبی با اهل‌بیت(ع) و نوعی قرارداد مودّت با امام حسین(ع) است.[۱۱] امام خمینی گریه و عزاداری برای امام حسین را موجب حفظ اسلام معرفی کرده است.[۱۲]
گریاندن و تَباکی
امامان شیعه علاوه بر گریستن در عزای امام حسین(ع)، به گریاندن و تَباکی (حالت گریه گرفتن) نیز سفارش و برای آن پاداش بیان کرده‌اند. شیخ صدوق از امام رضا(ع) نقل می‌کند: «هرکس یاد مصیبت ما [اهل‌بیت] کند و بگرید و بگریاند، در روزی که چشم‌ها می‌گریند [روز قیامت] چشمش گریان نیست.»[۱۳] همچنین از امام باقر و امام صادق نقل شده است: «هرکس [در سوگ حسین(ع)] بگرید یا دیگری را، هرچند یک نفر بگریاند، ما بهشت را برای او تضمین می‌کنیم و هرکس هم که گریه‌اش نیاید، امّا حالت سوگواران را بر خود گیرد، همین پاداش را خواهد داشت.»[۱۴]
به گفته شیخ عباس قمی از عالمان قرن چهارده قمری، مراد از تباکی ریا نیست؛ چراکه گریه بر امام حسین(ع) عبادت است و ریا در عبادات جایز نیست.[۱۵] تباکی، تشبّه به گریه‌کنندگان به‌منظور همراهی با آنهاست،[۱۶] در حالی که ریا را تظاهر به نیکی برای نشان دادن خود به دیگران می‌دانند.[۱۷]
اشعار درباره گریه بر حسین
مسئلهٔ گریه برای امام حسین در اشعار فارسی بازتاب داشته است. از جمله، وصال شیرازی شاعر قرن سیزدهم قمری سروده است:
|
پانویس
- ↑ گروهی از تاریخ‌پژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا، ۱۳۹۵ش، ج۲، ص۳۲۳.
- ↑ شیخ صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ق، ص۱۳۰؛ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۴۴، ص۲۷۸.
- ↑ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۴، ص۵۰۱.
- ↑ شیخ صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ق، ص۱۲۹ و ۱۳۰.
- ↑ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۸ش، ج۴، ص۱۶۵.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۲۱۸ و ۲۲۰.
- ↑ ابن‌قولویه، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۱۰۰، حدیث۳.
- ↑ «نجات و بهشت رفتن انسان گنهکار به صرف گریه بر امام حسین(ع)»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی.
- ↑ مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۱۴، ص۳۳۴.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، انتشارات صدرا، ج۲۵، ص۳۳۸.
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۴۱۷ق، ص۳۸۲.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۸، ص۵۲۷ و ۵۲۹.
- ↑ شیخ صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ق، ص۷۳.
- ↑ ابن‌نما، مثیر الاحزان، ۱۴۰۶ق، ص۱۴.
- ↑ قمی، منتهی الآمال، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۱۰۶۰.
- ↑ «مبانی قرآنی گریه برای امام حسین(ع)»، پایگاه تخصصی امام حسین.
- ↑ قرشی قاموس قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۳۰.
- ↑ نگاه کنید به وصال شیرازی، کلیات دیوان وصال شیرازی، نشر کتابفروشی فخر رازی، ص۹۳۴، بند دهم.
منابع
- ابن‌شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی، مناقب آل‌ابی‌طالب علیهم السلام، قم، انتشارات علامه، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
- ابن‌قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، تصحیح عبدالحسین امینی، نجف اشرف، دار المرتضویة، چاپ اول، ۱۳۵۶ش.
- ابن‌نما حلی، جعفر بن محمد، مثیر الاحزان، مدرسه امام مهدی، قم، چاپ سوم، ۱۴۰۶ق.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- خمینی، سید روح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الامالی، تهران، کتابچی، چاپ ششم، ۱۳۷۶ق.
- قرشی، سید علی‌اکبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش.
- قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، قم، دلیل ما، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
- گروهی از تاریخ‌پژوهان، زیر نظر مهدی پیشوایی، تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا(ع)، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۹۵ش.
- «مبانی قرآنی گریه برای امام حسین(ع)»، پایگاه تخصصی امام حسین، تاریخ بازدید: ۲۷ شهریور ۱۴۰۲ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، قم، نشر معروف، چاپ دوم، ۱۴۱۷ق.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران، انتشارات صدرا، بی‌تا.
- مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین(ع)، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ اول، ۱۳۸۶ش. ج۱۴، ص۳۳۴.
- «نجات و بهشت رفتن انسان گنهکار به صرف گریه بر امام حسین(ع)»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۳۰ شهریور ۱۴۰۲ش.
- وصال شیرازی، محمدشفیع، کلیات وصال شیرازی، تصحیح محمد عباسی، بی‌تا، نشر کتابفروشی فخر رازی،
| سنت‌ها و مراسم‌ها | سیاه‌پوشی • تشت‌گذاری • زنجیرزنی • سینه‌زنی • سنج و دمام • مرثیه‌خوانی • نوحه‌خوانی • دسته عزاداری • هیئت عزاداری • تعزیه‌خوانی • روضه‌خوانی • مقتل‌خوانی • قمه‌زنی • نخل‌گردانی • تابوت‌گردانی • مراسم‌تابوت • مشعل‌گردانی • حسی • گِل‌مالی • شاخسِی واخسِی • همایش شیرخوارگان • پیاده‌روی اربعین • خیمه‌سوزان • چاووش‌خوانی • عَلَم‌کشی • چهل منبر • یزله‌خوانی • عزاداری طویریج • پرده‌خوانی • یوم‌الحسین • جاماندگان اربعین |  |
|---|---|---|
| روضه‌ها | ||
| تعزیه‌ها | ||
| مناسبت‌ها | ||
| مکان‌ها | کربلا • حرم امام حسین(ع) • حرم حضرت عباس(ع) • بین‌الحرمین • تل زینبیه • گودال قتلگاه • کف‌العباس • خرابه شام • خیمه‌گاه • فرات • غاضریه • نهر علقمه • نینوا • حسینیه • تکیه • سقاخانه • امام‌باره • حسینی‌دالان • بازار شام | |
| کتاب‌ها | ||
| آداب | ||
| مرثیه‌ها | ||
| وابسته | سوگواری • مقتل • توغ • زیارت عاشورا • تحریفات عاشورا • ادبیات عاشورایی • موکب • لعن یزید • گریه بر حسین(ع) • حدیث ریان بن شبیب | |