نماز جماعت: تفاوت میان نسخه‌ها
Hasanejraei (بحث | مشارکت‌ها) |
Hasanejraei (بحث | مشارکت‌ها) |
||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
==احکام == | ==احکام == | ||
فقیهان شیعه، شرکت در نماز جماعت را مستحب مؤکد می‌دانند<ref>نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۸، ص۱۱ـ۱۲؛ ابن ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۷۷.</ref> | فقیهان شیعه، شرکت در نماز جماعت را مستحب مؤکد می‌دانند<ref>نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۸، ص۱۱ـ۱۲؛ ابن ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۷۷.</ref> خواندن نمازهای صبح، مغرب و عشا به جماعت، برای همسایه [[مسجد]] تأکید بیشتری شده است.<ref> سید یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۶۱.</ref> بر اساس نظر مشهور فقیهان شیعه، [[نماز عید فطر]] و [[نماز عید قربان]]، گرچه تنها در زمان حضور [[امام معصوم]] واجب هستند، اما در زمان غیبت هم باید به جماعت خوانده شوند.<ref>صدوق، المقنع، ۱۴۱۵ق، ص۱۴۹؛ نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۶.</ref> همچنین شرط صحت [[نماز جمعه]] این است که به جماعت خوانده شود.<ref>موصلی، الاختیار لتعلیل المختار، ۱۹۸۴م، ج۱، ص۸۳؛ بهوتی حنبلی، کشاف القناع، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۵۵۲-۵۵۳؛ سید یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۶۳.</ref> | ||
[[حنبلی|حنبلیان]] و برخی از [[حنفی|حنفیان]] از اهل | [[حنبلی|حنبلیان]] و برخی از [[حنفی|حنفیان]] از اهل سنت، نماز جماعت را [[واجب عینی]] دانسته‌اند.<ref>ابن اثیر، جامع الاصول، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۵۶۴-۵۶۶.</ref> از نظر گروهی از [[شافعی|شافعیان]]، نماز جماعت برای مردان در غیر حال سفر، [[واجب کفایی]] است.<ref>خطیب شربینی، مغنی المحتاج، دار الفکر، ج۱، ص۲۲۹ـ۲۳۰.</ref> | ||
===جماعت خواندن نمازهای مستحب=== | ===به جماعت خواندن نمازهای مستحب=== | ||
از نظر فقیهان | از نظر فقیهان شیعه، به جماعت خواندن نمازهای مستحب به جز [[نماز باران]]، [[بدعت]] است.<ref>طوسی، کتاب الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۳۰؛ سید یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۶۵.</ref> با این حال به نظر برخی از فقهای شیعه، خواندن [[نماز عیدین]] به جماعت، در [[غیبت امام زمان (عج)|عصر غیبت]] مستحب است.<ref>سید یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۶۵؛ امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۳۸۷ش، ص۲۳۴.</ref> در مقابل بیشتر فقیهان اهل سنت، به جماعت خواندنِ تمامی [[نمازهای مستحب]] مانند [[نماز تراویح]] را مجاز می‌دانند.<ref>جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعة، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۳۷۰ـ۳۷۱.</ref> مالکیان و حنفیان، به جماعت خواندن برخی [[نوافل]] در غیر نمازهای مستحبیِ [[ماه رمضان]] و نیز [[نماز آیات]] را مکروه دانسته‌اند.<ref>جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعة، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۳۷۰.</ref> | ||
===شرایط امام جماعت=== | ===شرایط امام جماعت=== | ||
نسخهٔ ۱۰ نوامبر ۲۰۱۸، ساعت ۱۶:۰۶
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
|---|
 |
نماز جماعت، نمازی که به صورت دسته‌جمعی اقامه می‌شود. نماز جماعت از بافضیلت‌ترین عبادات است. در نماز جماعت، کسی را که جلو می‌ایستد و دیگران به او اقتدا می‌کنند، امام جماعت و کسانی که به او اقتدا می‌کنند، «مأموم» می‌گویند.
به گفته برخی فقیهان، آغاز واجب‌شدن نماز به صورت جماعت بوده است و اولین نماز جماعت را پیامبر(ص) و امام علی(ع) اقامه کرده‌اند. در روایات، یک نماز جماعت از ۲۵ نماز فرادا برتر دانسته شده و به جماعت خواندن نماز به ویژه نمازهای صبح، مغرب و عشا به ویژه برای همسایه مسجد توصیه شده است.
طبق نظر شیعه، شرکت در نماز جماعت مستحب مؤکد است و تنها نمازهای واجب مانند نماز یومیه، نماز آیات، نماز عیدین، نماز میت و نماز جمعه را می‌توان به جماعت اقامه کرد. اقامه نمازهای مستحبی به جز نماز باران از دیدگاه فقیهان شیعه بدعت است اما اهل سنت نمازهایی مستحبی همچون نماز تراویح را به جماعت می‌خوانند.
مفهوم‌شناسی
نماز جماعت، نمازی است که دسته‌جمعی اقامه می‌شود. در این نماز، شخصی جلو می‌ایستد و دیگران به او اقتدا می‌کنند. به کسی که جلو می‌ایستد، امام جماعت یا پیش‌ْنَماز و به کسانی که به او اقتدا می‌کنند، مأموم گفته می‌شود. نماز جماعت با حداقل دو نفر، یعنی امام و یک مأموم شکل می‌گیرد.[۱]
اهمیت
نماز جماعت از مستحبات مؤکد در دین اسلام است[۲] و در روایات، ترکِ بدون عذر آن از عوامل عدم قبولی نماز، و بی‌توجهی به نماز جماعت، به‌منزله کوچک شمردن خداوند دانسته شده است.[۳]
در قرآن کریم به طور مستقیم به نماز جماعت اشاره نشده، اما فقیهان در ذیل باب فضیلت نماز جماعت به آیه «وَ أَقیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ ارْکعُوا مَعَ الرَّاکعین»[۴] اشاره کرده‌اند.[۵] برخی از مفسران نیز رکوع دسته‌جمعی در آیه مذکور را کنایه از نماز جماعت دانسته‌اند.[۶] همچنین برخی از جوامع حدیثی شیعه، بابی را به فضلیت نماز جماعت و احکام آن اختصاص داده‌اند.[۷]
آیت الله بروجردی، با اتکا به برخی روایات، معتقد است که نماز در دین اسلام، در آغاز به صورت جماعت واجب شده است.[۸] در ابتدای نبوت حضرت محمد(ص)، نماز جماعت به امامت رسول خدا برگزار می‌شد و حضرت علی تنها مأموم مَرد و حضرت خدیجه[۹] تنها مأموم زن بوده است.[۱۰] بعد از آن جعفر طیار نیز به جمع آنان ملحق شده است.[۱۱]
حکمت تشریع
بر اساس روایت نقل‌شده از امام رضا، علت تشریع نماز جماعت، آشکار شدن اسلام، توحید و اخلاص در بین مردم است.[۱۲] در کتاب علل الشرائع از امام صادق روایت شده که خدا نماز جماعت را برای این قرار داد تا کسانی که نماز می‌خوانند از کسانی که نماز نمی‌خوانند شناخته شوند و معلوم شود چه کسی اوقات نماز را حفظ و چه کسی آن را ضایع می‌کند. همچنین آمده است که اگر نماز جماعت نبود، کسی نمی‌توانست درباره دیگری شهادت به خیر دهد.[۱۳]
فضیلت
ثواب و فضیلت‌های زیادی برای نماز جماعت بیان شده است. از پیامبر اکرم نقل شده که تعداد حاضران در نماز جماعت هر چه بیشتر باشد، نزد خدا محبوب‌تر[۱۴] و پاداش آن بیشتر است: اگر مأموم یک نفر باشد فضیلت نماز ۱۵۰ برابر و اگر دو نفر باشند ۶۰۰ برابر است و چنانچه از نُه نفر فزونتر شوند، پاداش آن را جز خدا نمی‌داند.[۱۵]
همچنین در روایات آمده است که یک نماز جماعت از ۲۵ نماز در غیر جماعت برتر است[۱۶] و ثواب یک نماز جماعت، برتر از چهل سال نماز فُرادا در خانه دانسته شده[۱۷] و فضیلت نماز جماعت به امامت عالِم، مانند فضیلت نماز به امامت پیامبر اکرم(ص) است.[۱۸]
آثار
بنابر روایات، نماز جماعت سبب دوری از نفاق،[۱۹] آمرزش گناهان،[۲۰] استجابت دعا،[۲۱] آسان شدن تحمل سختی‌های قیامت، ورود به بهشت[۲۲] و جلب خشنودی خدا و ملائکه[۲۳] می‌شود. همچنین کسی که در نماز جماعت شرکت می‌کند، می‌تواند دیگران را شفاعت کند.[۲۴]
از پیامبر اکرم نقل شده که هر گامی که نمازگزار به سوی مسجد بردرد، هزار حسنه برایش نوشته می‌شود، ۷۰ هزار درجه دریافت می‌کند و اگر در این حال از دنیا برود، خدا ۷۰ هزار فرشته را مأمور می‌کند تا در قبر او را زیارت کنند و در تنهایی قبر مونس او باشند تا زمانی که از قبرش برانگیخته شود.[۲۵]
همچنین هویت یافتن جامعه اسلامی، آگاهی بیشتر مردم از یکدیگر، تعاون و همکاری، کاشتن بذر محبت و مودت و ارتباط و الفت بین مسلمانان، از فواید نماز جماعت دانسته شده است.[۲۶]
احکام
فقیهان شیعه، شرکت در نماز جماعت را مستحب مؤکد می‌دانند[۲۷] خواندن نمازهای صبح، مغرب و عشا به جماعت، برای همسایه مسجد تأکید بیشتری شده است.[۲۸] بر اساس نظر مشهور فقیهان شیعه، نماز عید فطر و نماز عید قربان، گرچه تنها در زمان حضور امام معصوم واجب هستند، اما در زمان غیبت هم باید به جماعت خوانده شوند.[۲۹] همچنین شرط صحت نماز جمعه این است که به جماعت خوانده شود.[۳۰]
حنبلیان و برخی از حنفیان از اهل سنت، نماز جماعت را واجب عینی دانسته‌اند.[۳۱] از نظر گروهی از شافعیان، نماز جماعت برای مردان در غیر حال سفر، واجب کفایی است.[۳۲]
به جماعت خواندن نمازهای مستحب
از نظر فقیهان شیعه، به جماعت خواندن نمازهای مستحب به جز نماز باران، بدعت است.[۳۳] با این حال به نظر برخی از فقهای شیعه، خواندن نماز عیدین به جماعت، در عصر غیبت مستحب است.[۳۴] در مقابل بیشتر فقیهان اهل سنت، به جماعت خواندنِ تمامی نمازهای مستحب مانند نماز تراویح را مجاز می‌دانند.[۳۵] مالکیان و حنفیان، به جماعت خواندن برخی نوافل در غیر نمازهای مستحبیِ ماه رمضان و نیز نماز آیات را مکروه دانسته‌اند.[۳۶]
شرایط امام جماعت
در فقه اسلامی، برای امام جماعت شرایطی ذکر شده است: عاقل،[۳۷] بالغ،[۳۸] مؤمن[۳۹] و عادل بودن[۴۰] از شرایط امام جماعت است. همچنین امام جماعت باید ختنه شده،[۴۱] حلال‌زاده[۴۲] و قرائت نمازش درست باشد.[۴۳] و اگر همه یا برخی از مأمومان، مرد هستند، امام جماعت باید مرد باشد.[۴۴]
اقتدای به اهل سنت
یکی از شرایط امام جماعت مؤمن بودن (شیعه دوازده امامی) است[۴۵] از این رو فقیهان شیعه اقتدای مأموم شیعه به امام جماعت اهل سنت را در شرایط اولی صحیح ندانسته‌‌اند[۴۶] مستند آنان روایاتی است که اقتدای به اهل سنت را جایز نمی‌داند.[۴۷] اما درباره اقتدا به اهل سنت در شرایط خاص مثلا از باب تقیه اختلاف‌نظر دارند. امام خمینی و برخی دیگر اقتدای به اهل سنت را این شرایط مجزی دانسته[۴۸] ولی برخی دیگر تکرار نماز، یا عدم اقتدا و قرائت حمد و سوره را شرط دانسته‌اند.[۴۹]این اختلاف ناشی از تعارض روایات در شرایط ثانوی است.[۵۰] مقاله بررسی فقهی اقتدای به اهل تسنن در حرمین شریفین به این مسئله پرداخته است.[۵۱]
حضور زنان در نماز جماعت
برپایه برخی روایات نماز خواندن زنان در خانه از نمازخواندن آنان در مسجد و به جماعت بهتر است. در این روایات بهترین مسجد برای زنان خانه آنها،[۵۲] و ثواب نماز فرادای زن در خانه با نماز جماعت مساوی دانسته شده است.[۵۳] گروهی از فقیهان شیعه با استناد به این روایات نماز فرادا خواندن زنان در خانه را مستحب و بهتر از نماز آنان در مسجد دانسته‌اند[۵۴] برخی دیگر از فقیهان، این روایات را مربوط به شرایط خاص دانسته و معتقدند که نماز خواندن زنان در مسجد با رعایت حجاب بهتر است.[۵۵] این گروه به روایاتی که به حضور بانوان در نماز جماعت پیامبر دلالت دارند.[۵۶] استناد کرده‌اند.
احکام دیگر
- مأموم به غیر از حمد و سوره در رکعت اول و دوم دیگر ذکرهای نماز را باید خودش بخواند.[۵۷]
- مأموم باید در افعال نماز از امام جماعت پیروی کند.[۵۸]
- جایگاه امام جماعت از جایگاه نمازگزاران بلندتر نباشد.[۵۹] از این رو معمولاً در مساجد، سطح محراب پایین‌تر ساخته می‌شود.
- بین امام و مأموم و همچنین بین صف‌ها چیزی مانند پرده یا دیوار مانع نباشد. البته نصب پرده بین صف مردان و زنان استثنا شده است.[۶۰]
- امام راتب در امامت جماعت بر دیگران اولویت دارد.[۶۱]
- زن در صورتی می‌تواند امام جماعت باشد که مأمومین فقط زن باشند.[۶۲]
آداب نماز جماعت
نماز جماعت آداب، مستحبات و مکروهاتی دارد، برخی از مستحبات آن عبارتند از:
- حضور اهل تقوا و علم در صف اول.[۶۳]
- ایستادن مأموم در سمت راست امام جماعت.[۶۴]
- مراعات حال مأمومین ضعیف و نیز طول ندادن نماز به وسیله امام جماعت.[۶۵]
- برخاستن مأمومین هنگام شنیدن قد قامت الصلاة[۶۶]
- گفتن «الحمدلله رب العالمین» به وسیله مأموم پس از اتمام سوره حمد.[۶۷]
همچنین ایستادن مأموم در یک صف به تنهایی، نماز نافله خواندن پس از قد قامت الصلوة و اقتدای حاضر به مسافر و بالعکس در نمازهای چهار رکعتی،[۶۸] و نیز بلند گفتن ذکرهای نماز توسط مأموم به اندازه‌ای که امام جماعت بشنود،[۶۹] از مکروهات نماز جماعت است.
تک‌نگاری
فقیهان از نماز جماعت و احکام آن در کتاب الصلاة فقه سخن گفته‌اند.[۷۰] همچنین درباره نماز جماعت کتاب‌هایی به صورت مستقل نیز نوشته شده است، برخی از آنها عبارتند از:
- رساله صلاة الجماعة؛ به زبان عربی، اثر محمدحسین کمپانی (۱۲۹۶-۱۳۶۱ق) فقیه شیعی قرن چهاردهم قمری است. در این رساله احكام نماز جماعت، موارد وجوب، استحباب و حرمت آن را بررسی شده است. مؤسسه نشر اسلامی قم در سال ۱۴۰۹ق این رساله را در کتابی با عنوان بحوث فی الفقه و هی بحوث فی صلاة الجماعه و المسافر و الاجاره منتشر کرده است.[۷۱]
- کتاب نبذة حول صلاة الجماعه؛ این کتاب برگرفته از مباحث آیت الله بروجردی است که سید محمدتقی شاهرخی خرم‌آبادی آن را گردآوری و انتشارات نصایح آن را منتشر کرده است. در این کتاب به شرایط صحت نماز جماعت، اهمیت جماعت، احکام جماعت، شرایط امام جماعت و اقتدای به اهل سنت پرداخته شده است.[۷۲]
- نماز جماعت و برکات آن؛ محمداسماعیل نوری به زبان فارسی؛ نماز جماعت در قرآن، آثار و برکات نماز جماعت، مذموم بودن ترک نماز جماعت، شرایط نماز جماعت و احکام نماز جماعت از عناوین فصل‌های کتاب است. انتشارات بوستان کتاب، چاپ چهارم آن را منتشر کرده است.[۷۳]
همچنین کتاب «صلاة الجماعة»، محمدضیاء الرحمن الاعظمی که آن را انتشارت مجله الجامعة الاسلامیة در مدینه منتشر کرده[۷۴] و کتاب صلاة الجماعة و القراءة خلف الامام، ابن تیمیه که با تحقیق مجدی فتحی السید و به وسیله انتشارت دارالصحابه در طنطا منتشر شده است[۷۵] از آثار نویسندگان اهل سنت درباره نماز جماعت است.
پانویس
منابع
- ابن اثیر الجزری، مبارک بن محمد، جامع الاصول فی احادیث الرسول، تصحیح عبدالقادر ارناؤوط، بیروت، دار بن الاثیر، ۱۴۰۳ق.
- ابن ادریس حلی، محمد بن منصور، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۰ق.
- ابن حنبل، احمد بن محمد، مسند احمد بن حنبل، بیروت، دار صادر، [بی‌تا].
- امام خمینی، سید روح الله، الرسائل العشره، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۷ش/۱۴۲۹ق.
- امام خمینی، سید روح الله، توضیح المسائل حضرت امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۷ش.
- بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، تحقیق محمدتقی ایروانی، علی آخوندی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۳ش.
- بروجردی، حسین، قبله ستر و ساتر و مکان مصلی، به تقریر علی‌پناه اشتهاردی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۶ق.
- بهوتی حنبلی، منصور بن یونس، کشاف القناع عن متن الاقناع، تصحیح محمدحسن شافعی، بیروت، بی‌نا، ۱۴۱۸ق.
- جزیری، عبدالرحمان، کتاب الفقه علی المذاهب الاربعة، بیروت، دار الکتب العلمیة، الطبعة الثانیة، ۱۴۲۴ق.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، موسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۰۹ق.
- خطیب شربینی، محمد بن احمد، مغنی المحتاج الی معرفة معانی الفاظ المنهاج، با تعلیقات جوبلی بن ابراهیم شافعی، بیروت، دار الفکر، [بی‌تا].
- زحیلی، وهبة بن مصطفی، الفقه الاسلامی و ادلته، دمشق، دار الفکر، بی‌تا.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، المقنع فی الفقه، قم، مؤسسة الامام الهادی، ۱۴۱۵ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال، قم، دار الشریف، ۱۴۰۶ق،
- شیخ صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، قم، کتابفروشی داوری، ۱۳۸۵ش۱۹۶۶م.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، تصحیح: علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۳ق.
- طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیة، تصحیح محمد تقی کشفی، تهران، مرتضویه، ۱۳۸۷ش.
- طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تصحیح: حسن موسوی خرسان، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- طوسی، محمد بن حسن، کتاب الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۷ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، موسسه آل البیت، ۱۴۱۴ق.
- کاشانی، ملا فتح الله، زبدة التفاسیر، قم، بنیاد معارف اسلامی، ۱۴۲۳ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، دار الکتب الاسلامیه، تهران، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، موسسه الطبع و النشر،۱۴۱۰ق.
- محقق حلی، جعفر بن حسین، المعتبر فی شرح المختصر، تحقیق: محمدعلی حیدری و سید مهدی شمس الدین و سید ابومحمد مرتضوی و سید علی موسوی، قم، مؤسسه سید الشهدا، ۱۴۰۷ق.
- ملاصدار، محمد بن ابراهیم، تفسیر القرآن الکریم، تصحیح: محمد خواجوی، قم، بیدار، ۱۳۶۶ش.
- موصلی، ابوالفضل عبداللّه بن محمود ، الاختیار لتعلیل المختار، تعلیقات محمود ابودقیقه، استانبول، بی نا، ۱۹۸۴م.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۴ق.
- نراقی، احمد بن محمدمهدی، مستند الشیعة فی احکام الشریعة، قم، موسسه آل البیت، ۱۴۱۵ق.
- نراقی، احمد بن محمدمهدی، مستند الشیعة فی احکام الشریعة، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۱۶ق.
- نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، قم، موسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۰۸ق.
- یزدی طباطبایی، سید محمدکاظم، العروه الوثقی، بیروت، موسسه اعلمی، ۱۴۰۹ق.
پیوند به بیرون
- ↑ صدوق، من لایحضر الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۷۶؛ ابن ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۷۷.
- ↑ نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۸، ص۱۱ـ۱۲؛ وسایل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۸، ص۲۸۵.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۸، ص۲۹۵.
- ↑ سوره بقره، آیه ۴۳.
- ↑ صدوق، من لایحضر الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۷۵.
- ↑ کاشانی، زبدة التفاسیر، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۱۳۹؛ ملاصدرا، تفسیر القرآن الکریم، ۱۳۶۶ش، ج۳، ص۲۵۵.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۳۷۱-۳۸۷؛ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۷۵-۴۰۹.
- ↑ اشتهاردی، تقریر بحث السید البروجردی، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۸۴.
- ↑ ابن اثیر، جامع الاصول، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۴۱۴.
- ↑ اشتهاردی، تقریر بحث السید البروجردی، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۸۴.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۰ق، ج۸۵، ص۳.
- ↑ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۸، ص۲۸۷.
- ↑ شیخ صدوق، علل الشرایع، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۳۲۵.
- ↑ ابن حنبل، مسند، دار الصادر، ج۵، ص۱۴۰.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۰ق، ج۸۵، ص۱۵.
- ↑ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۲۶۵؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۳۷۳.
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۴۴۶.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۰ق، ج۸۸، ص۱۱۹.
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۴۴۹.
- ↑ صدوق، ثواب الاعمال، ۱۴۰۶ق، ص۳۷.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۰ق، ج۸۸، ص۴.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۳۷۲.
- ↑ صدوق، ثواب الاعمال، ۱۴۰۶ق، ص۳۷.
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۴۴۹.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۰ق، ج۸۵، ص۴۳۴.
- ↑ زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلته، دار الفکر، ج۲، ص۱۱۶۷.
- ↑ نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۸، ص۱۱ـ۱۲؛ ابن ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۷۷.
- ↑ سید یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۶۱.
- ↑ صدوق، المقنع، ۱۴۱۵ق، ص۱۴۹؛ نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۶.
- ↑ موصلی، الاختیار لتعلیل المختار، ۱۹۸۴م، ج۱، ص۸۳؛ بهوتی حنبلی، کشاف القناع، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۵۵۲-۵۵۳؛ سید یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۶۳.
- ↑ ابن اثیر، جامع الاصول، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۵۶۴-۵۶۶.
- ↑ خطیب شربینی، مغنی المحتاج، دار الفکر، ج۱، ص۲۲۹ـ۲۳۰.
- ↑ طوسی، کتاب الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۳۰؛ سید یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۶۵.
- ↑ سید یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۶۵؛ امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۳۸۷ش، ص۲۳۴.
- ↑ جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعة، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۳۷۰ـ۳۷۱.
- ↑ جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعة، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۳۷۰.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۲۳.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۲۵.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج ۱۳، ص۲۷۳-۲۷۵.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۲۷۵.
- ↑ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۱۵۵؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۱، ص۲۶۳.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۲۴.
- ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۹۸.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۳۶-۳۳۷.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج ۱۳، ص۲۷۳-۲۷۵.
- ↑ طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۴۹؛ حلی، المعتبر، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۴۳۲.
- ↑ نوری، وسایل الشیعه، ج۸، ص۳۰۹، ج۸، ص۳۱۲.
- ↑ امام خمینی، الرسائل العشریه، ۱۳۸۷ش، ص۶۳-۶۴.
- ↑ نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۵ق، ص۵۳-۵۴.
- ↑ کمالی اردکانی، «بررسی فقهی اقتدای به اهل تسنن در حرمین شریفین»،
- ↑ کمالی اردکانی، «بررسی فقهی اقتدای به اهل تسنن در حرمین شریفین»،
- ↑ صدوق، من لا یحضر الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۷۴.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۲۳۷.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به علامه حلی، تذکره الفقها، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۲۳۸.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۳۸۷ش، ص۱۴۲، مساله ۸۹۴.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۸، ص۳۴۳.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۳۸۷ش، ص۲۲۶، مساله ۱۴۶۱.
- ↑ سید یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۸۵.
- ↑ صدوق، من لایحضر الفقیه، ۱۴۱۳ق،ج۱، ص۳۸۸؛ سید یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۷۷.
- ↑ سید یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۷۷.
- ↑ بحرانی، الحدائق الناضره، ۱۳۶۳ش، ص۱۹۶-۱۹۸؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۴۸.
- ↑ ابن ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۸۱.
- ↑ سید یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۸۰۴.
- ↑ سید یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۸۰۳.
- ↑ سید یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۸۰۴.
- ↑ سید یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۸۰۴.
- ↑ سید یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۸۰۴.
- ↑ سید یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۸۰۵.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل، ص۲۲۹، مساله۱۴۸۹.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به ابن ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۷۷.
- ↑ حسینی جلالی، فهرس التراث، ج۲، ص۳۵۸.
- ↑ کتاب نبذة حول صلاة الجماعة کتاب نبذة حول صلاة الجماعة به زیور چاپ آراسته شد
- ↑ «کتاب نماز جماعت و برکات آن به چاپ چهارم رسید»
- ↑ کتابخانه مدرسه فقاهت
- ↑ کتابخانه مدرسه فقاهت