زکریا بن آدم اَشْعَری قمی محدث امامی در قرن دوم و سوم هجری، از اصحاب امام صادق(ع)، از راویان امام کاظم(ع) و وکیل امام رضا(ع) و امام جواد(ع). وی در قبرستان شیخان قم دفن است.
 | |
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | زکریا بن آدم بن عبدالله اشعری قمی |
| نسب/قبیله | خاندان اشعریون |
| خویشاوندان | آدم بن عبدالله (پدر)، اسحاق بن آدم (برادر)، آدم بن اسحاق (برادر زاده)، زکریا بن ادریس (پسرعمو) |
| محل زندگی | قم |
| وفات | ، قم |
| مدفن | قبرستان شیخان در قم |
| مشخصات دینی | |
| از یاران | امام صادق(ع) و امام رضا(ع) و امام جواد(ع) |
| فعالیت‌ها | وکیل امام رضا(ع) و امام جواد(ع) در قم |
| آثار | کتاب مسائل (سؤالاتی از امام رضا(ع)) |
تبارنامه
ابویحیی[۱] زکریا بن آدم از خاندان اشعریون است که از کوفه به قم مهاجرت کردند.[۲] پدر او آدم بن عبدالله بن سعد اشعری[۳] است که شیخ طوسی او را از اصحاب امام صادق(ع) شمرده است.[۴] آدم بن عبدالله حدیثی از امام رضا(ع) را به روایت پسرش زکریا نقل کرده است.[۵]
برادر او اسحاق بن آدم از راویان امام رضا(ع)[۶] و پسر عموی او زکریا بن ادریس نیز از راویان امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) و امام رضا(ع)[۷] بوده‌اند.
جایگاه او نزد امامان
امام صادق(ع) و امام کاظم(ع)
شیخ طوسی او را از اصحاب امام صادق(ع) دانسته است.[۸] هیچ یک از منابع رجالی او را از اصحاب امام کاظم(ع) نخوانده‌اند ولی از او در زمره راویان امام کاظم(ع) نام برده شده است.[۹]
وکیل امام رضا(ع)
شیخ طوسی او را از اصحاب امام رضا(ع) نیز شمرده است.[۱۰] بنا بر برخی روایات، امام رضا(ع) مردم را در مسائل دینی به زکریا بن آدم ارجاع داده و او را امین در مسائل دین و دنیا معرفی کرده است.[۱۱] او وجوهات شرعی مردم قم را از طرف امام دریافت می‌کرد.[۱۲] زکریا در یک سفر حج از مدینه تا مکه با امام رضا(ع) همراه و همسفر بوده است.[۱۳]
مطابق نقلی وی به امام رضا(ع) گفت: می‌خواهم از میان خاندانم بیرون بروم چون افراد سفیه و نادان در میان‌شان زیاد شده‌اند. امام به او فرمود: چنین نکن، زیرا خدا به سبب تو بلا را از خاندان تو (در نسخه دیگر: از اهالی قم) دور می‌کند، همان‌گونه که به سبب اباالحسن کاظم(ع) بلا را از اهالی بغداد دور می‌کند.[۱۴]
وکیل امام جواد(ع)
او را در زمره اصحاب امام جواد(ع) نیز به شمار آوردهاند.[۱۵] با توجه به روایت رجال کشی زکریا وکیل امام نهم شیعیان در قم بوده است.[۱۶]
آثار
برای او یک کتاب و یک مجموعه مسائل برشمرده‌اند که به طرق مختلف روایت شده است. ظاهراً این مجموعه مسائل، سؤالات وی از امام رضا(ع) بـوده است.[۱۷] او حدود چهل حدیث (با واسطه یا بدون واسطه) از امامان نقل کرده است.[۱۸]
وفات
زکریا در زمان حیات امام جواد(ع) از دنیا رفت. پس از وفات وی، امام در نامه‌ای، درباره‌اش نوشت:
- خدای او را رحمت کند در روزی که زاده شد و روزی که مُرد و روزی که زنده مبعوث خواهد شد. او در دوران زندگی‌اش عارف، معتقد و پایبند به حق زیست و نسبت به آنچه در نزد خدا و رسولش واجب است قیام نمود. او -که رحمت خدا بر او باد- در حالی از دنیا رحلت نمود که پیمانی را نشکست و حکمی را تبدیل نکرد. پس خداوند بر وی اجر نیت (نیکش) و جزای سعیش را عطا فرماید.[۱۹]
قبر او در قم در قبرستان شیخان در نزدیکی حرم حضرت معصومه(س) قرار دارد.
پانویس
- ↑ رجال کشی، ص۵۹۶
- ↑ حسن بن محمد قمی، تاریخ قم، ص۲۵۷-۲۶۳
- ↑ رجال نجاشی، ص۱۷۴
- ↑ رجال طوسی، ص۱۵۶
- ↑ شیخ صدوق، الخصال، ص۶۳۸
- ↑ رجال نجاشی، ص۷۳
- ↑ رجال نجاشی، ص۱۷۳
- ↑ رجال طوسی، ص۲۱۰
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ج۸، ص۲۸۴
- ↑ رجال طوسی، ص۳۵۷
- ↑ رجال کشی، ص۵۹۵
- ↑ رجال کشی، ص۵۹۵
- ↑ رجال علامه حلی، ص۷۵، به نقل از سازمان وكالت، جباری، ج۲، ص۵۱۹
- ↑ رجال کشی، ص۵۹۴
- ↑ رجال طوسی، ص۳۷۵
- ↑ رجال کشی، ص۵۹۵
- ↑ طوسی، الفهرست، ص۱۳۲؛ نجاشی، رجال نجاشی، ص۱۷۴
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ج۸، ص۲۸۴
- ↑ رجال کشی، ص۵۹۵
منابع
- جباری، محمدرضا، سازمان وكالت و نقش آن در عصر ائمة، اول، قم، ۱۳۸۲ش.
- خـویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، پنجم، بی‌جا، بی‌نا، ۱۴۱۳ق.
- شیخ طوسی، رجال طوسی، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، مؤسسه النشر الاسلامی (تابع جامعه مدرسین قم)، ۱۴۱۵ق.
- شیخ طوسی، رجال الكشی(اختیار معرفة الرجال)، مشهد، دانشگاه مشهد، ۱۳۴۸ش.
- شیخ طوسی، الفهرست، تحقیق جواد قیومی، اول، بی‌جا مؤسسة نشر الفقاهه، ۱۴۱۷ق.
- قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، تهران، توس، ۱۳۶۱ش.
- نجاشی، رجال النجاشی، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۷ق.