ابراهیم بن مهزیار
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| کنیه | ابواسحاق |
| خویشاوندان سرشناس | علی بن مهزیار (برادر)، علی بن ابراهیم بن مهزیار (پسر)، محمد بن ابراهیم بن مهزیار (پسر) |
| مذهب | شیعه |
| صحابی | امام جواد(ع)، امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) |
| اطلاعات حدیثی | |
| راوی از معصوم | امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) |
| مشایخ | علی بن مهزیار، صالح بن سندی، ابن ابی‌عمیر، حسین بن علی بن بلال و... |
| راویان از او | عبدالله بن جعفر حمیری، سعد بن عبدالله اشعری، محمد بن احمد بن یحیی و... |
| اعتبار | اختلاف‌نظر |
| موضوع روایات | احکام نماز و حج، زمان شهادت و سن ائمه، فضیلت زیارت امام حسین و فضیلت نمازخواندن در مسجدالنبی و مسجد کوفه |
| تعداد روایات | بیش از ۵۰ |
| تألیفات | البشارات |
| سایر | وکیل امام حسن عسکری(ع) |
ابراهیم بن مَهْزیار اهوازی، راوی شیعه قرن سوم قمری، از اصحاب امام جواد(ع) و نقل‌کننده روایاتی از امام هادی(ع) و امام عسکری(ع).
در منابع روایی شیعه، احادیثی از ابراهیم بن مهزیار نقل شده است. به‌گفته آیت‌الله خویی، نام او در سند بیش از ۵۰ روایت آمده است. رجالیان شیعه درباره معتبر بودن روایات ابراهیم بن مهزیار اختلاف‌نظر دارند. برای اثبات وثاقت او، به قرار گرفتن نامش در سند برخی از روایات کتاب کامل الزیارات استدلال شده است.
زندگی‌نامه
ابراهیم، اهل دَوْرَق خوزستان بوده است.[۱] به‌گفته نجاشی، پدرش مسیحی بوده و به اسلام گرویده است.[۲] از تاریخ تولد و درگذشت ابراهیم بن مهزیار، اطلاع دقیقی در دست نیست؛ با این حال برخی از پژوهشگران با استناد به دلایلی، دوران زندگی وی را بین ۱۹۵-۲۶۵ق تخمین زده‌اند.[۳] این دلایل عبارتند از اینکه وی از یاران امام جواد(ع) (شهادت ۲۲۰ق) بوده[۴] و پس از شهادت امام حسن عسکری(ع) (شهادت ۲۶۰ق) زنده بوده[۵] و نیز آنکه در روایتی، از اصحاب امام مهدی(ع) دانسته شده است.[۶]
علی و محمد، پسران ابراهیم مهزیار بوده‌اند؛ محمد از اصحاب امام یازدهم بوده[۷] و بنا بر نقلی، امام زمان(ع) را ملاقات کرده است.[۸] به گفته علی‌اکبر غفاری، نام علی در کتب رجالی نیامده است.[۹]
در برخی از منابع رجالی و روایی شیعه، کنیه او ابواسحاق ذکر شده است.[۱۰]
صحابی ائمه
شیخ طوسی، ابراهیم بن مهزیار را از اصحاب امام جواد(ع)،[۱۱] و امام هادی(ع)[۱۲] به شمار آورده است. بر پایه روایتی که در کتاب الکافی از محمد بن ابراهیم بن مهزیار نقل شده، پدرش، ابراهیم بن مهزیار، وکیل امام یازدهم شیعیان بوده است.[۱۳] آیت الله خویی این روایت را ضعیف دانسته است.[۱۴]
ملاقات با امام زمان(عج)
بر پایه روایتی که شیخ صدوق نقل کرده، ابراهیم بن مهزیار در مکه با امام زمان(عج) ملاقات کرده است.[۱۵] آیت الله خویی، در اعتبار این روایت تشکیک کرده است.[۱۶] همچنین در روایتی، به ارتباط او با وکیلان امام مهدی(عج) اشاره شده[۱۷] و فضل بن حسن طبرسی، او را از سفیران حضرت مهدی دانسته است.[۱۸] علامه حلی این روایت را ضعیف دانسته است.[۱۹]
جایگاه رجالی
به‌گفته آیت‌الله خویی رجالیان شیعه درباره ابراهیم بن مهزیار اختلاف‌نظر دارند؛ علامه مجلسی او را ثقه[۲۰] و ابن داود حلی، او را ممدوح[۲۱] دانسته[۲۲] و عبدالنبی جزائری در حاوی الاقوال، او را در بخش رجال ضعیف آورده است.[۲۳]
مامقانی و برخی دیگر، برای وثاقت و مدح ابراهیم بن مهزیار، به دلایلی اتکا کرده‌اند؛ از جمله وصی بودن از طرف علی بن مهزیار، و سفیر بودن او برای حضرت مهدی(ع).[۲۴] سید ابوالقاسم خویی، نویسنده مجموعه ۲۳ جلدی معجم رجال الحدیث، دلالت این موارد بر مدح و توثیق او را ضعیف دانسته و خود برای وثاقت ابراهیم بن مهزیار به قرار گرفتن نامش در سند روایات کتاب کامل الزیارات[۲۵] استدلال کرده است.[۲۶] برخی از محققان معاصر، نقل از راوی در کتاب کامل الزیارات را از توثیقات عام دانسته‌اند؛[۲۷] چرا که ابن قولویه در مقدمه کامل الزیارات، گفته است که در این کتاب فقط از راویان ثقه نقل کرده است.[۲۸]
روایات
در منابع روایی شیعه از جمله کتب اربعه، احادیثی به نقل از ابراهیم بن مهزیار آمده است.[۲۹] به گفته آیت الله خویی، نام او در سند بیش از ۵۰ روایت آمده است.[۳۰]
ابراهیم بن مهزیار، از امام دهم و یازدهم[۳۱] شیعیان به طور مستقیم حدیث نقل کرده است.[۳۲] او با واسطه راویانی همچون برادرش علی،[۳۳] صالح بن سندی، ابن ابی‌عمیر، حسین بن علی بن بلال، خلیلان بن هشام و برادرش داود بن مهزیار، روایت نقل کرده است.[۳۴] همچنین عبدالله بن جعفر حمیری،[۳۵] سعد بن عبدالله اشعری،[۳۶] محمد بن احمد بن یحیی و محمد بن علی بن محبوب، از راویانی هستند که از وی حدیث نقل کرده‌اند.[۳۷]
ابراهیم، روایاتی در زمینه‌هایی همچون زمان شهادت و سن ائمه،[۳۸] فضیلت نماز خواندن در مسجد النبی[۳۹] و مسجد کوفه،[۴۰] ثواب زیارت امام حسین[۴۱] و نیز روایاتی درباره احکام نماز[۴۲] و حج[۴۳] نقل کرده است. برخی از فقیهان شیعه، مانند صاحب جواهر به روایتی از او در باب احکام نماز استناد کرده‌اند.[۴۴]
نجاشی کتابی با نام البشارات به ابراهیم بن مهزیار نسبت داده است.[۴۵] برخی از محققان احتمال داده‌اند که البشارات همان کتاب برادرش علی بن مهزیار است[۴۶] که ابراهیم بن مهزیار آن را روایت کرده[۴۷] و نجاشی آن را به وی نسبت داده است.[۴۸]
پانویس
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۲۵۳.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۲۵۳.
- ↑ گذشته، «ابراهیم بن مهزیار»، ج۲، ص۴۵۸.
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۷۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۱۸.
- ↑ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ص۴۴۵-۴۵۳.
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۴۰۲.
- ↑ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۴۲.
- ↑ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۶۶، پانویس.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۱۶؛ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۵، ص۱۷.
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۷۴.
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۸۳.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۱۸.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰۵.
- ↑ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ص۴۴۵-۴۵۳.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰۷.
- ↑ کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۵۳۱-۵۳۲.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۴۱۶.
- ↑ علامه حلی، خلاصة الاقوال، ۱۴۱۷ق، ص۵۱.
- ↑ علامه مجلسی، الوجیزة فی الرجال، ص۱۶؛ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۵، ص۳۱.
- ↑ ابن داود حلی، کتاب الرجال، ۱۳۴۲ش، ص۱۹.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰۴.
- ↑ جزائری، حاوی الاقوال، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۲۴۹.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۵، ص۱۸-۳۱؛ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۴، خاتمه، ص۲۶-۲۹.
- ↑ نگاه کنید به: ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۲۱، ۲۵، ۳۱، ۴۹، ۸۵، ۱۵۵، ۱۹۱.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰۷.
- ↑ ایروانی، دروس تمهیدیه فی القواعد الرجالیه، ۱۴۳۱ق، ص۳۵.
- ↑ ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۴.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۵۷، ۴۶۱، ۴۶۳؛ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۶۳، ج۲، ص۴۴۴.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰۷.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۶۳.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۵۷، ۴۶۱، ۴۶۳.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰۷.
- ↑ برای نمونه: نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۵۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۵۷.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰۷.
- ↑ برای نمونه: نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ۴۵۷، ۴۶۱، ۴۶۳، ۴۷۲، ۴۷۵، ۴۸۶، ۴۹۱، ۴۹۷، ۵۱۸.
- ↑ ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۲۱.
- ↑ ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۳۱-۳۲.
- ↑ ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۱۵۵.
- ↑ صدوق، من لایحضر الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۶۳.
- ↑ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۴۴۴.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۸، ص۶۳؛ عاملی، مفتاح الکرامه، ۱۴۱۹ق، ج۵، ص۴۵۸.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۱۶.
- ↑ طوسی، فهرست کتب الشیعه، ۱۴۲۰ق، ص۲۶۵.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۲۵۴.
- ↑ گذشته، «ابراهیم بن مهزیار»، ج۲، ص۴۵۸.
منابع
- ابن داود حلّی، حسن بن علی، کتاب الرجال، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۴۲ش.
- ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، تصحیح: عبدالحسین امینی، نجف، دار المرتضویه، ۱۳۵۶ش.
- ایروانی، محمدباقر، دروس تمهیدیة فی القواعد الرجالیة، قم، انتشارات مدین، ۱۴۳۱ق.
- جزائری، عبدالنبی، حاوی الاقوال فی معرفة الرجال، قم، مؤسسه الهدایه لاحیاء التراث، ۱۴۱۸ق.
- خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم، مرکز نشر آثار شیعه، ۱۴۱۰ق/۱۳۶۹ش.
- صدوق، محمد بن علی، کمال‌الدین و تمام النعمه، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، تهران، اسلامیه، ۱۳۹۵ق.
- صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تصحیح: علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۳ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، تهران، بی‌نا، ۱۳۹۰ق.
- طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۳۷۳ش.
- طوسی، محمد بن حسن، فهرست کتب الشیعه و اصولهم و اسماء المصنفین و اصحاب الاصول، تحقیق: عبدالعزیز طباطبایی، قم، مکتبة المحقق الطباطبایی، ۱۴۲۰ق.
- عاملی، سید جواد، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، تصحیح: محمدباقر خالصی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۹ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، تحقیق: جواد قیومی، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۷ق.
- کشی، محمد بن عمر، رجال الکشی -اختیار معرفة الرجال، تلخیص: محمد بن حسن طوسی، تصحیح: حسن مصطفوی، مشهد، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، ۱۴۰۹ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- گذشته، ناصر، مدخل ابراهیم بن مهزیار در دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، ۱۳۶۸ش.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی احوال الرجال، تحقیق: محی‌الدین و محمدرضا مامقانی قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۳۱ق.
- مجلسی، محمدباقر، الوجیزة فی الرجال، تحقیق: محمدکاظم رحمان ستایش، تهران،وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، تحقیق: موسی شبیری زنجانی، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۳۶۵ش.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تصحیح: عباس قوچانی و علی آخوندی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۴ق.
- نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، مؤسسه آل البیت، ۱۴۰۸ق.
پیوند به بیرون