باب المراد (مجموعه تلویزیونی)

باب المراد

تصویری از پوستر سریال «باب المراد
اطلاعات کلی
نام فیلم	باب المراد
موضوع	دینی
سبک	تاریخی
کارگردان	فهد میری
تهیه‌کننده	کمال بحرانی
نویسنده	محمود عبدالکریم
بازیگران	احمد کاوری
موسیقی	ستار اورکی
زمان	۲۸ قسمت ۴۵ دقیقه‌ای
کشور	کویت
زبان	عربی

سریال باب‌المراد مجموعه‌ای تاریخی و مذهبی است که به روایت زندگی امام نهم شیعیان، حضرت جواد(ع)، از ولادت تا شهادت می‌پردازد. داستان با پایان دوران امامت امام رضا(ع) و فضای دربار هارون‌الرشید و مأمون آغاز می‌شود و در دو محور اصلی ـ زندگی امام جواد(ع) و تحولات سیاسی دربار عباسی ـ پیش می‌رود. این مجموعه همچنین به رویدادهایی چون قیام‌های منسوب به بستگان امام و قیام بابک خرمدین می‌پردازد.

این اثر محصول مشترک کشورهای کویت، سوریه، لبنان، بحرین، عراق و ایران است و در سال ۱۳۹۳ش/۲۰۱۴م توسط شرکت کویتی مدل آرت پروداکشن تولید شد. کارگردانی آن را فهد میری (سوری) و تهیه‌کنندگی را کمال بحرانی (بحرینی) بر عهده داشتند. سریال در ۲۸ قسمت ۴۵ دقیقه‌ای و در لوکیشن‌های ایرانی فیلم‌برداری شده است.

باب‌المراد ابتدا از شبکه‌های عربی‌زبان پخش شد و پس از هشت سال، در سال ۱۴۰۱ش از صداوسیمای ایران نیز به نمایش درآمد. این مجموعه از نگاه برخی منتقدان، اثری تاریخی و فاخر ارزیابی شده، هرچند از سوی برخی دیگر به‌دلیل کندی ریتم و کاستی‌های محتوایی مورد نقد قرار گرفته است.

بخشی از شعر تیتراژ سریال
«باب المراد» در مدح امام جواد(ع)

«یا جواد الاوصیاءجُدْ علیٰ،
من َاتی باب المرادِ الهاشمیّا
انت نورُ، فاض مِن طه فما
کنتَ الا مثل طه نبویّا ...
فیک من موسی و عیسی شَبهٌ
و غلام فیه بُشریٰ زکریّا
اَولَستَ مثل یحی آیة
حینما قدْ اوتی الحکم صبیّا ...
اجود الناس سخاء ویدا
انت یا من قد سَمیٰ فوق الثریّا ...»

داستان

سریال «باب المراد» پیرامون زندگی امام نهم شیعیان، حضرت جواد(ع) و چگونگی به مقام امامت رسیدن ایشان را روایت می‌کند. این مجموعه از اواخر دوران امامت امام رضا(ع) و فضای دربار هارون‌الرشید و مأمون عباسی آغاز می‌شود و سپس به طور اصلی به زندگی امام جواد(ع) از ولادت در مدینه تا شهادت ایشان به دست معتصم عباسی می‌پردازد.

با درگذشت هارون الرشید، منازعه قدرت بین پسرانش امین و مأمون آغاز شد. مأمون پس از پیروزی، برای تثبیت حکومت خود، امام رضا(ع) را مجبور به پذیرش ولایتعهدی کرد و او را به خراسان می‌آورد. پس از شهادت امام رضا(ع)، امامت به فرزند خردسالشان، امام جواد(ع)، منتقل شد. ایشان با وجود سن کم، با نمایش علم الهی و کرامات، شبهات درباره امامت خود را به‌طورکامل برطرف کردند.

مأمون برای تحت کنترل درآوردن امام، ایشان را به بغداد آورده، سپس دخترش ام‌فضل را به ازدواج امام در می‌آورد. این تدبیرها اما کارگر نیفتاد و پس از مرگ مأمون، خلیفه جدید معتصم با همکاری ام فضل و درباریان، امام جواد (ع) را به شهادت رساند. فضل بن سهل وزیر ایرانی مأمون، محمد بن ابراهیم (ابن طباطبا) رهبر علویان مدینه، طاهر ذوالیمینین فرمانده سپاه مأمون، عمران صابئی رئیس صابئان در مناظره با امام رضا(ع)، رجاء بن ضحاک از لشگریان مأمون، احمد بن موسی برادر امام رضا(ع)، زبیده مادر امین، یحیی بن اکثم عالم اهل‌سنت در مناظره با امام جواد(ع)، سمانه همسر دیگر امام جواد و مادر امام هادی(ع)، حکیمه عمه امام جواد(ع)، جعفر بن مأمون از دیگر شخصیت‌های این سریال هستند.

تولید و عوامل

مجموعه تلویزیونی «باب المراد»، در سال ۱۳۹۳ش/ ۲۰۱۴م توسط شرکت کویتی میدل آپ پروداکشن (MAP) تولید شد و محصول مشترک شش کشور کویت، سوریه، بحرین، عراق و ایران است. شرکت کویتیِ تولید کننده سریال «باب المراد»، پیش از این نیز سریال «امام‌الفقهاء» را با موضوع زندگی امام صادق(ع) تهیه کرده بود. پخش مجموعه قبلی، به دلیل نحوه نمایش چهره ائمه(ع)، با جنجال و حاشیه همراه شده بود.

فهد میری سوری، کارگردان، کمال بحرانی کویتی، تهیه‌کننده، محمود عبدالکریم سوری، نویسنده فیلمنامه بوده‌اند. محمود رحمانی، مانی رحمانی، احمد کاوری، وائل رمضان، جمال حمدان و علی آل‌ابراهیم از جمله بازیگران این سریال بوده اند.

مدیر هنری و طراح صحنه و دکور نیز برعهده مجید میرفخرایی از ایران و ستار اورکی ایرانی موسیقی این مجموعه را ساخته است. محمد اصفهانی نیز تیتراژ این سریال را با شعری از فیصل الدویسان به زبان عربی خوانده است. منوچهر اسماعیلی، حسین عرفانی، جواد پزشکیان، میرطاهر مظلومی و سیامک اطلسی صداپیشه این سریال بوده‌اند.

گفته شده که در مجموعه تلویزیونی «باب المراد» از ۱۲۰ بازیگر اصلی و ۳۷۰۰ دست لباس برای بازیگران سریال طراحی و استفاده شد. این سریال در شهرک سینمایی دفاع مقدس، شهرک غزالی و شهرک مختار در ایران ساخته شد. این سریال با دو دوربین ضبط شد و به دلیل غیرقابل تکرار بودن صحنه‌های جنگی از پنج دوربین در مدت چهارماه ساخته شد. این سریال در ۲۸ قسمت حدودا ۴۵ دقیقه‌ای ساخته شد.

نمایی از نماز باران امام رضا(ع) در کنار مأمون

پخش

سریال «باب المراد» در گام نخست،‌ از طریق شبکه‌های عربی به روی آنتن رفت. پس از هشت سال از زمان تولید، این مجموعه در شهریور ۱۴۰۱ش از شبکه اول صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شد. این مجموعه برای اولین‌بار در ماه رمضان از شبکه العراقیه نمایش داده شد و سپس از شبکه‌هایی در سوریه و کویت روی آنتن رفت. در ادامه، شبکه‌های الکوثر، المنار و المعارف نیز این مجموعه را برای مخاطبان عرب‌زبان پخش کردند.

واحد تأمین برنامه سازمان اوج، در سال ۱۳۹۶ش، این سریال را با هدف پخش در صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، مجددا دوبله کرد و تغییراتی از قبیل تدوین و اصلاح رنگ را در آن بازبینی و اعمال نمود.

پشت صحنه فیلم‌برداری از دکور کعبه

نظارت و تحقیقات علمی

در فرآیند تولید مجموعه تلویزیونی باب المراد، نظارت و تحقیقات علمی گسترده‌ای به کار گرفته شد. بر اساس ادعاهای مطرح شده، در نگارش فیلمنامه از ۴۶ منبع مختلف استفاده شده است. همچنین نظارت محتوایی و مشاوره مذهبی این پروژه بر عهده علی کورانی و شیخ خضر از علمای لبنان بوده است.

با توجه به برخورداری این مجموعه از دیالوگ‌های سنگین، مسئولیت بررسی و تطبیق متون به یک هیئت تخصصی در قم سپرده شد. وظیفه این گروه تخصصی، اطمینان از انطباق تمامی سخنان و روایات مطرح شده در سریال با اسناد و مدارک معتبر بود که پس از تکمیل این فرآیند، مرحله دوبله اثر آغاز گردید.

به گفته یکی از دست‌اندرکاران تولید سریال باب المراد، شورای فقهی شیعیان لبنان و ایران نیز بر فیلمنامه و پلان‌های این مجموعه نظارت داشته و تمامی محتوا را به دقت مطالعه کرده‌اند. همچنین در این سریال با رعایت احترام نسبت به شخصیت‌های مذهبی، چهره ائمه به صورت مستقیم نمایش داده نشد و از نمادهای نورانی برای تجسم حضور ائمه(ع) استفاده شده است.

نمایی از بازیگر نقش امام جواد(ع) در سنین کودکی

نقد

از نگاه برخی منتقدان، این سریال اثری ساده اما باشکوه، فاخر و متعهد به روایت تاریخی است که از شخصیت‌پردازی‌های تخیلی متعارف پرهیز کرده و روایتی بی‌پیرایه ارائه می‌دهد. از سوی دیگر، احسان ناظم‌بکایی، روزنامه‌نگار و فیلمنامه‌نویس و نیز برخی سایت‌ها، فیلمبرداری سریال در ایران را عاملی برای امیدواری نسبت به تبدیل ایران به قطب تولید آثار برای خاورمیانه، به‌ویژه کشورهای عرب‌زبان و معرفی لوکیشن‌های آن به جهان دانسته‌اند.

در مقابل، برخی منابع مانند پایگاه اینترنتی مسجد امام حسین(ع) دبی، این مجموعه تلویزیونی را از جمله آثار ضعیف رسانه‌ای در حوزه اهل‌بیت(ع) دانسته و معتقدند مشکلات فراوانی در فرم و محتوا دارد؛ حتی برخی دیالوگ‌های آن ضد شیعی و ضد فلسفه امامت ارزیابی شده است. خبرگزاری رسا نیز رعایت خطوط قرمز و عدم نمایش چهره ائمه(ع) را نقطه قوت و ریتم کند و پرداختن به حواشی و تاریخ گذشته را نقطه ضعف سریال برشمرده است.

جستارهای وابسته

• امام علی (مجموعه تلویزیونی)
• تنهاترین سردار (مجموعه تلویزیونی)
• ولایت عشق (مجموعه تلویزیونی)
• امام الفقهاء (مجموعه تلویزیونی)