اسماعیل بن مهران
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | اسماعیل بن مهران بن ابینصر سکونی |
| کنیه | ابویعقوب، ابومحمد |
| محل تولد | کوفه |
| محل زندگی | کوفه |
| وفات | زنده تا سال ۲۲۴ق |
| مذهب | شیعه |
| صحابی | امام رضا(ع) |
| اطلاعات حدیثی | |
| راوی از معصوم | امام صادق(ع) و امام جواد(ع) |
| روایت از | صفوان بن یحیی، حماد بن عثمان، نضر بن سوید |
| راویان از او | ابراهیم بن هاشم، احمد بن محمد برقی |
| اعتبار | ثقه |
| تعداد روایات | بیش از ۱۲۰ روایت |
| تألیفات | ثواب القرآن، خطب امیرالمؤمنین(ع)، صفة المؤمن و الفاجر |
اسماعیل بن مِهران سَکونی (زنده تا ۲۲۴ق) از اصحاب امام رضا(ع) و راویان امام جواد(ع) بود که احادیثی باواسطه از امام صادق(ع) نیز نقل کرده است. سید ابوالقاسم خویی او را با استناد به دیدگاه شیخ طوسی و نجاشی ثقه دانسته و معتقد است که نقد ابنغضائری تنها به نقل او از ضُعفا اشاره دارد و نشاندهنده عدم وثاقت او نیست.
اسماعیل بیش از ۱۲۶ روایت فقهی دارد و از راویانی مانند صفوان بن یحییٰ، صفوان جمال و زکریا بن آدم روایت نقل کرده است. همچنین، ابراهیم بن هاشم و احمد بن محمد برقی از او روایت کردهاند. از جمله آثار او میتوان ثواب القرآن و خطب امیرالمؤمنین(ع) را برشمرد.
ارتباط با امامان شیعه
اسماعیل بن مهران بن ابینصر سکونی[۱] از راویان کوفی بود،[۲] که نامش در منابع رجالی، در شمار راویان امام صادق(ع)، امام رضا(ع) و امام جواد(ع) آمده است.[۳] شیخ طوسی، در رجال خود، یکبار او را از اصحاب امام صادق(ع)،[۴] و بار دیگر از اصحاب امام رضا(ع)،[۵] دانسته است؛ اما در الفهرست تصریح کرده که وی با واسطه از امام صادق(ع) روایت کرده است.[۶]
عبدالله جوادی آملی در کتاب رجال تفسیری، با اشاره به اختلاف نسخههای رجال طوسی، احتمال داده است که ذکر نام اسماعیل بن مهران در شمار اصحاب امام صادق(ع) ناشی از تفاوت نسخهها باشد؛ وی همچنین معتقد است که روایاتی که در ظاهر، اسماعیل بن مهران را راوی مستقیم امام صادق(ع) معرفی کردهاند، در واقع مربوط به سلیمان بن مهران است که در برخی نسخهها بهصورت مصحَّف (به اشتباه) به نام اسماعیل آمده است.[۷]
اسماعیل بن مهران با امام جواد(ع) نیز دیدار داشته و روایاتی را از او نقل کرده است.[۸] از جمله حدیثی که در آن بر امامت امام هادی(ع) تصریح شده است.[۹]و بر اساس برخی دیدگاهها، دلالت بر امامیبودن او دارد.[۱۰] در مجموع بیش از ۱۲۶ روایت از او در منابع حدیثی نقل شده است[۱۱] که بیشتر آنها در حوزه فقه است.[۱۲]
اسماعیل بن مهران با کنیه ابویعقوب،[۱۳] یا ابومحمد،[۱۴] شناخته میشد. در برخی اسناد از او با عنوان «الکوفی» یاد شده است.[۱۵] تاریخ ولادت و وفاتش مشخص نیست،[۱۶] اما براساس برخی گزارشها، تا سال ۲۲۴ق زنده بوده است.[۱۷]
وثاقت
سید ابوالقاسم خویی، حدیثشناس شیعه، با استناد به دیدگاه شیخ طوسی، نجاشی و عیاشی، وثاقت اسماعیل را قطعی میداند.[۱۸] احمد بن علی نجاشی، رجالشناس قرن چهارم، اسماعیل بن مهران را فردی ثقه و مورد اعتماد معرفی کرده است.[۱۹] کَشّی نیز رجالشناس، در نقلی، اسماعیل را با تعبیر ثقه، فاضل و باتقوا ستوده و در نقلی دیگر او را متهم به غُلُوّ دانسته است.[۲۰]
ابنغضائری، رجالشناس، معتقد است، اسماعیل بن مهران احادیث زیادی از افراد ضعیف نقل کرده است.[۲۱] همچنین احادیث او را دارای نقص شمرده و شخصیتش را متزلزل توصیف کرده است.[۲۲] به باور سید ابوالقاسم خویی، سخن ابنغضائری دلالتی بر عدم وثاقت اسماعیل ندارد بلکه صرفا نشان میدهد او از راویان ضعیف نقل حدیث میکرده است.[۲۳]
اساتید و شاگردان
برخی از راویانی که اسماعیل بن مهران از آنها روایت کرده عبارتند از: زَکریا بن آدم، نَضر بن سُوَید، حماد بن عَثمان، احمد بن محمد بن ابینَصر، صَفوان بن یحییٰ، صَفوان جمال و حسن بن علی بن ابیحَمزة بطائنی.[۲۴]
همچنین برخی از راویانی که از اسماعیل بن مهران روایت کردهاند، عبارتند از: ابراهیم بن هاشم، صالح بن ابی حَماد، احمد بن محمد بَرقی، علی بن حسن بن فَضال، ابو عَبدالله رازی و ابنمَسعَدة.[۲۵]
آثار
در رجال نجاشی و فهرست شیخ طوسی، آثاری به اسماعیل بن مهران نسبت داده شده است که از جمله «ثواب القرآن»، «الاَهلیلجة»، «صفة المؤمن و الفاجر»، و «خطب أمیرالمؤمنین(ع)».[۲۶] آقابزرگ تهرانی کتابشناس شیعه، او را نخستین نویسنده در زمینه اخلاق دانسته است.[۲۷]
پانویس
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۲۷.
- ↑ جوادی آملی، رجال تفسیری، ۱۳۹۸ش، ص۲۶۱.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۲۷؛ شیخ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۱۶۱.
- ↑ شیخ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۱۶۱.
- ↑ شیخ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۵۲.
- ↑ طوسی، فهرست، ۱۴۲۰ق، ص۲۷.
- ↑ جوادی آملی، رجال تفسیری، ۱۳۹۸ش، ص۲۶۴.
- ↑ شریعتی و دیگران، «اسماعیل بن مهران»، ص۲۴۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۲۳.
- ↑ شریعتی و دیگران، «اسماعیل بن مهران»، ص۲۴۴.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، نجف اشرف، ج۴، ص۱۰۳.
- ↑ شیاسی، «گونه شناسی روایات فقهی اسماعیل بن مهران بن محمد بن ابینصر در ابواب طهارت، صلات، صوت و دیات»، ص۲.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۲۷.
- ↑ واسطی بغدادی، الرجال (ابنغضائری)، ۱۳۶۴ش، ص۳۸.
- ↑ جوادی آملی، رجال تفسیری، ۱۳۹۸ش، ص۲۶۱.
- ↑ جوادی آملی، رجال تفسییری، ۱۳۹۸ش، ص۲۶۲.
- ↑ شریعتی و دیگران، «اسماعیل بن مهران»، ص۲۴۵.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، نجف اشرف، ج۴، ص۱۰۷.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۲۷.
- ↑ کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۵۸۹.
- ↑ واسطی بغدادی، الرجال (ابنغضائری)، ۱۳۶۴ش، ص۳۸.
- ↑ واسطی بغدادی، الرجال (ابنغضائری)، ۱۳۶۴ش، ص۳۸.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، نجف اشرف، ج۴، ص۱۰۷.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، نجف اشرف، ج۴، ص۱۰۳.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، نجف اشرف، ج۴، ص۱۰۳.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۲۷؛ طوسی، فهرست، ۱۴۲۰ق، ص۲۷.
- ↑ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۸ق، ص۴۷.
منابع
- جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، قم، اسراء، چاپ دوم، ۱۳۹۸ش.
- خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، نجف اشرف، مؤسسة الإمام الخوئی اسلامی، بیتا.
- شریعتی، صالح و دیگران، «اسماعیل بن مهران»، در دانشنامه امام رضا(ع)، ج۲، قم، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی(ع)، بیتا.
- شیاسی، محمد، گونه شناسی روایات فقهی اسماعیل بن مهران بن محمد بن ابی نصر در ابواب طهارت، صلات، صوت و دیات»، مندرج در بنیاد علمی فرهنگی هاد، تاریخ مندرج: ۱۴ فوریه ۲۰۲۴م، تاریخ بازدید: ۶ مهر ۱۴۰۴ش.
- شیخ طوسی، محمد بن الحسن، رجال الطوسی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین، چاپ سوم، ۱۳۷۳ش.
- شیخ طوسی، محمد بن الحسن، فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنّفین و أصحاب الأصول، مصحح، عبدالعزیز طباطبایی، قم، مکتبة المحقق الطباطبائی، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
- کشی، محمد بن عمر، رجال الکشی، مشهد، موسسه نشر دانشگاه مشهد، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علیاکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعه لجامعة المدرسین، چاپ ششم، ۱۳۶۵ش.
- واسطی بغدادی، احمد بن حسین، الرجال (ابنغضائری)، تصحیح: محمدرضا حسینی، قم، دارالحدیث، چاپ اول، ۱۳۶۴ش.