ابن ابی‌الخطاب
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | محمد بن حسین بن ابی‌الخطاب زید زَیّات همدانی کوفی |
| خویشاوندان | عبدالعزیز اشعری القمی |
| وفات | ۲۶۲ق |
| مشخصات دینی | |
| از یاران | امام جواد (ع) • امام هادی(ع) • امام عسکری(ع) |
| آثار | کتاب التوحید • کتاب المعرفة و البداء• کتاب الرد علی اهل القدر • کتاب الامامة • کتاب اللؤلؤة• کتاب وصایا الائمة علیهم السّلام • کتاب النّوادر |
محمد بن حسین بن ابی‌الخطاب زید زَیّات همدانی کوفی معروف به اِبْن اَبی‌الْخَطّاب (د ۲۶۲ق) از محدثین و اصحاب سه تن از امامان شیعه به شمار می‌آید.
نام و نسب
کلینی (د ۳۲۸ یا ۳۲۹ق) نام او را در مواضع مختلف از اصول کافی "محمد بن الحسین " و ابن قولویه[۱] "محمد بن الحسین بن ابی‌الخطاب " آورده‌اند.
نجاشی نام و عنوان و کنیه او و پدرش و نیز نسبت وی را بدین گونه یاد کرده است: "محمد بن الحسین بن ابی الخطاب ابوجعفر الزَّیات الهمدانی"[۲]
علامه حلّی نیز نام او را به همین صورت آورده جز اینکه به جای "الحسین "، "ابی الحسین " آورده است[۳]
مصاحبت سه امام
به نوشته مامقانی محمد بن حسین از اصحاب امام جواد(ع)، امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع)، بوده است و سلسله راویان وی گاه با سه واسطه و گاه با شش واسطه به امامان پیشین شیعه و سرانجام به امیرالمومنین علی(ع) رسیده است.[۴]
وثاقت
نجاشی در پی اسم و عنوان او می‌افزاید: از اجلّه محدّثان شیعه، کثیر الروایه، ثقه و سرشناس و دارای تصانیف نیکو بود.[۵]
طول عمر
به ملاحظه کثرت روایات و احادیث ابن ابی‌الخطاب و درک حضور سه امام شیعه، در پاره‌ای از منابع، وی را از سالخوردگان عصر خود به شمار آورده‌اند.[۶] آقابزرگ تهرانی طول عمر ابن ابی‌الخطاب را حدود یکصد سال برآورد کرده بود.[۷]
آثار
نجاشی این آثار را به وی نسبت داده است:
- کتاب التوحید
- کتاب المعرفة و البداء
- کتاب الرد علی اهل القدر
- کتاب الامامة
- کتاب اللؤلؤة
- کتاب وصایا الائمة علیهم السّلام
- کتاب النّوادر.[۸]
از خود ابن ابی الخطاب روایت شده که تألیفات دیگری نیز داشته است.[۹]
پانویس
منابع
- آقابزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت، ۱۴۰۳ق.
- ابن قولویه، جعفر، کامل الزیارات ، به کوشش عبدالحسین امینی تبریزی، نجف، ۱۳۵۶ق /۱۹۳۷م.
- حلی، حسن، کتاب الرجال ، به کوشش جلال الدین حسینی ارموی، تهران، ۱۳۴۲ش.
- خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث ، بیروت، ۱۴۰۳ق /۱۹۸۳م.
- طوسی، محمد، الفهرست ، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
- کلینی، محمد، اصول کافی ، به کوشش علی اکبر غفاری، بیروت، ۱۴۰۱ق /۱۹۸۱م.
- مامقانی، عبدالله، تتقیح المقال ، نجف، ۱۳۵۰ق /۱۹۳۱م.
- نجاشی، احمد، رجال ، بمبئی، ۱۳۱۷ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دائره المعارف بزرگ اسلامی
