اعراف
| مرگ | |
|---|---|
| احتضار • عزرائیل • غسل میت • کفن • نماز میت • تدفین • شهادت | |
| برزخ | |
| شب اول قبر • سؤال قبر • نکیر و منکر • حیات برزخی • بدن برزخی | |
| قیامت | |
| اسرافیل • معاد جسمانی • نفخ صور • نامه اعمال • صراط • صحرای محشر • اصحاب یمین • اصحاب شمال | |
| بهشت | |
| درهای بهشت • حور العین • غلمان • رضوان • نعمتهای بهشت | |
| جهنم | |
| درهای جهنم • درکات جهنم • زقوم • اسفل سافلین • هاویه • جحیم • غساق | |
| مفاهیم وابسته | |
| شفاعت • تجسم اعمال • رقیب و عتید • تناسخ • رجعت • روح • باقیات صالحات | |
اعراف بهعنوان دیواری میان بهشتیان و جهنمیان تفسیر شده است[۱] و برخی آن را حائلی میان اهل دوزخ و اهل بهشت میدانند که اعرافیان در آنجا هم بهشتیان و هم جهنمیان را میبینند.[۲] برخی دیگر از مفسران اعراف را از ریشه «معرفت» به معنای شناخت میدانند، به این معنا که کسانی که در اعراف هستند، از حال مردم آگاهاند و اهل بهشت و جهنم را از سیمایشان میشناسند.[۳] ملاصدرا این دیدگاه را پذیرفته و آیه «یَعْرِفُونَ كُلًّا بِسِیْمَاهُمْ» را دلیل این تفسیر قرار داده است.[۴]
در اینکه اصحاب اعراف چه کسانیاند در میان مفسران اختلاف وجود دارد که گفته شده به چهارده قول میرسد.[۵] همچنین گفته شده بیشتر کسانی که در مورد اعراف سخن گفتهاند به اقوال و اختلاف یاد شده اشاره کردهاند.[۶] از نظر علامه طباطبایی دیدگاههای مزبور به سه دسته کلی باز میگردند:
- آنها عدهای از مقربان درگاه الهی همچون انبیا، ائمه و شاهدان اعمال میباشند.
- آنها کسانیاند که گناهان و حسناتشان با هم برابر است.
- اصحاب اعراف، آن دسته از ملائکهاند که بر بالای اعراف ناظر اشخاصاند و هر کس را از سیما و قیافهاش میشناسند.[۷]
بسیاری از علمای شیعه با توجه به روایات اهل بیت(ع)، اصحاب اعراف را پیامبران الهی و ائمه میدانند.[۸] ملاصدرا نیز در اسفار دیدگاه مشهور شیعه را برگزیده و آن را تایید کرده است.[۹] در کتابهای حدیثی شیعه مانند بصائر الدرجات[۱۰] کافی،[۱۱] معانی الاخبار[۱۲] و مسار الشیعة[۱۳] روایاتی وجود دارد که برخی از آنها آل محمد(ص) و خاندان پیامبر را بهعنوان اصحاب اعراف معرفی کردهاند و آنها را گرامیترین مردم نزد خداوند و گواهان بر دیگران دانستهاند. در برخی روایات دیگر نیز اصحاب اعراف به پیامبران، امامان، صلحا و بزرگان نسبت داده شدهاند.[۱۴] در عین حال، دستهای از روایات به گنهکارانی اشاره دارند که حسنات و سیئاتشان مساوی است و این افراد بهعنوان واماندگان در اعراف قرار میگیرند. امام صادق(ع) در حدیثی فرمودهاند: «آنان گروهی هستند که حسنات و سیئاتشان مساوی است. اگر خداوند آنان را به دوزخ بفرستد، به سبب گناهانشان است و اگر به بهشت بفرستد، به برکت رحمت او است.»[۱۵]
ابنعربی، از صوفیان و عارفان اسلامی، درباره اصحاب اعراف گفته است که آنها کسانی هستند که خوبیها و گناهانشان مساوی است. این افراد نگاهشان هم به بهشت است و هم به جهنم، اما هیچکدام برایشان اولویت ندارد و هنگامی که دستور سجده به آنها داده میشود، همه سجده میکنند و در نهایت وارد بهشت میشوند.[۱۶] ملاصدرا نیز در شواهد الربوبیه همین قول را برگزیده است.[۱۷] علاوهبر این، گفته شده در تفاسیر اهل سنت نیز شواهدی مبنی بر اینکه اصحاب اعراف صالحان، فقهاء، علما یا حتی فرشتگان هستند، نقل شده است.[۱۸]
پانویس
- ↑ شیخ مفید، تصحیح اعتقادات الامامیه، ۱۴۱۴ق، ص۱۰۶؛ راغب اصفهانی، المفردات، ۱۴۱۲ق، ص۳۳۲.
- ↑ علامه طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۱۲۱.
- ↑ فخر رازی، التفسیر الکبیر،۱۴۲۰ق، ج۱۴، ص۸۷؛ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۲۴۱.
- ↑ صدرالدین شیرازی، العرشیه، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۹۰.
- ↑ علامه طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۱۲۶.
- ↑ علامه طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۱۲۶؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۴، ص۹۰؛ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ج۸، ص۲۰۴.
- ↑ علامه طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۱۲۹.
- ↑ شیخ صدوق، اعتقادات، ۱۴۱۴ق، ص۷۰؛ صدر الدین شیرازی، اسفار الاربعة، ۱۳۶۸ش، ج۹، ص۳۱۸.
- ↑ صدر الدین شیرازی، اسفار الاربعة، ۱۳۶۸ش، ج۹، ص۳۱۸.
- ↑ صفار، بصائرالدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۴۹۵--۵۰۰
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۸۴.
- ↑ شیخ صدوق، معانی الاخبار، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۵۹۰.
- ↑ شیخ مفید، مسارالشیعة، ۱۴۱۳ق، ص۳۱.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: حویزی، تفسير نور الثقلين، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۳۳.
- ↑ فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۰۶ق، ج۴، ص۲۱۳.
- ↑ ابنعربی، الفتوحات المکیه، ۱۴۰۵ق، ج۴، ص۴۷۵.
- ↑ صدر الدین شیرازی، الشواهد الربوبیه، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۳۸۴.
- ↑ سبحانی تبریزی، منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۹، ص۵۲۹؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۶، ص۱۸۹.
فهرست منابع
- ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان فی تفسیر القرآن، مشهور به: تفسیر شیخ ابوالفتوح رازی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، ۱۳۷۶ش.
- ابنعربی، محمد بن علی، الفتوحات المکیة، قاهره، تصحیح: ابراهیم بیومی مدکور، الهیئة المصریة العامة للکتاب، ۱۴۰۵ق.
- حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسير نور الثقلين، تصحیح: سید هاشم رسولی محلاتی، قم، اسماعیلیان، ۱۴۱۵ق.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۲ق.
- سبحانی تبریزی، جعفر، منشور جاوید، قم، مؤسسه امام صادق (علیهالسلام)، ۱۳۸۳ش.
- سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر، البدور السافرة فی أحوال الآخرة، تخقیق: محمدحسن اسماعیل، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۶ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، معانیالاخبار، تصحیح علیاکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۳ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، إعتقادات الإمامية(للصدوق)، قم، نشر كنگره شيخ مفيد، ۱۴۱۴ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، تصحیح إعتقادات الإمامیة؛ اعتقادات، تحقیق: حسین درگاهی، قم، المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، ۱۴۱۴ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، مسار الشیعة فی مختصر تواریخ الشریعة، تحقیق: مهدی نجفی، قم، المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، ۱۴۱۳ق.
- صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، قم، مکتبة المصطفوی، ۱۳۶۸ش.
- صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.
- صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، العرشیه، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، ۱۴۲۰ق.
- صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آلمحمد، قم، کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
- طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۱۲ق.
- علامه طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- فخرالدین رازی، محمد بن عمر، اَلتَّفسیرُ الکبیر، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
- فیض کاشانى، محمدمحسن، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام أمیر المؤمنین على علیه السلام، چاپ اول، ۱۴۰۶ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علیاکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه کلام اسلامی