دائرةالمعارف آستان قدس رضوی (کتاب)

دائرةالمعارف آستان قدس رضوی

اطلاعات کتاب
نویسنده	جمعی از نویسندگان
موضوع	امام رضا(ع) • حرم امام رضا(ع) • آستان قدس رضوی
زبان	فارسی
به کوشش	بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی
تعداد جلد	۲ جلد
اطلاعات نشر
محل نشر	مشهد
تاریخ نشر	جلد اول: ۱۳۹۳ش • جلد دوم: ۱۳۹۹ش

دائرةالمعارف آستان قدس رضوی دانشنامه‌ای دوجلدی به زبان فارسی که بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی آن را تدوین کرده و در آن هر آنچه با حرم امام رضا(ع) و آستان قدس رضوی مرتبط بوده، به‌صورت مدخل و در قالب مقالات علمی آمده است.

کارهای اولیه این دائرةالمعارف از سال ۱۳۷۶ش در مرکز خراسان‌شناسی آغاز شد و بعدها مراحل نگارش آن در بنیاد پژوهش‌های آستان قدس ادامه یافت. جلد اول کتاب در سال ۱۳۹۳ش منتشر و از جلد دوم هم در سال ۱۳۹۹ش رونمایی شد.

روند شکل‌گیری

طرح دائرةالمعارف‌نویسی برای آستان قدس رضوی در راستای شناساندن عناصر دخیل در حرم امام رضا(ع) و آستان قدس رضوى در سال ۱۳۷۶ش پایه‌گذاری شد. مقدمات تدوین این دائرةالمعارف، پس از تأسیس مرکز خراسان‌شناسی آغاز شد و گروه دائرةالمعارف پس از ادغام این مرکز در بنیاد پژوهش‌های آستان قدس در سال ۱۳۸۰ش، کار گردآوری و تألیف را آغاز کرد.

انتشار کتاب

دائرةالمعارف آستان قدس رضوی در دو جلد تدوین شده که جلد نخست آن با ۴۷۶ مقاله (حروف آ تا سین) در سال ۱۳۹۳ش همزمان با آغاز چهارمین دهه تأسیس بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی منتشر شد و از جلد دوم آن نیز (حروف شین تا ی) در سال ۱۳۹۹ش رونمایی شد.

هدف نگارش

هدف از تدوین این دائرةالمعارف، تحقیق، بررسی، شناسایی و شناساندن همه مواردی است که با امام رضا(ع)، حرم و آستان قدس رضوی پیوند داشته باشد و منبعی جامع و کامل برای محققان و زائران حرم امام رضا(ع) ارائه دهد تا تاریخ چندصدساله آستان قدس در اختیار آنان قرار گیرد.

زمینه فعالیت‌ها

مقالات دائرةالمعارف آستان قدس که به‌صورت الفبایی تنظیم و تدوین شده، در هفت زمینه آمده است:

1. القاب
2. موضوعات و مشاغل
3. رجال
4. مکان‌ها
5. مکتوبات
6. نفایس موزه و وقف
7. سازمان‌ها.

مراحل نگارش هر مدخل

در ابتدا حدود پنج‌هزار مدخل مرتبط با امام رضا(ع) و آستان قدس از منابع تاریخی انتخاب گردید که با ادغام و حذف آنها ۸۵۰ مدخل، انتخاب و نهایی شد. مراحل و سیر نگارش یک مدخل از ابتدا تا انتها به این ترتیب است:

• تهیه پرونده علمی
• شناسایی محققان بر اساس تخصص
• پیشنهاد کارشناسان برای تعیین نویسنده
• سفارش نگارش مقاله
• ارزیابی مقدماتی مقاله
• پیشنهاد کارشناسان برای تعیین ویراستار علمی
• حروف‌چینی و صفحه‌آرایی و نمونه‌خوانی
• ویرایش استنادی و ساختاری بر اساس شیوه دائرةالمعارف‌ها
• آوانویسی مدخل‌ها برای تعیین تلفظ صحیح آن
• ویرایش جامع و نهایی.

ویژگی‌ها

به‌گفته بنیاد پژوهش‌های اسلامی، دائرةالمعارف آستان قدس رضوی، اولین اثر با ساختار دایرةالمعارفی موضوعی در خراسان محسوب شده و کامل‌ترین و جامع‌ترین اطلاعات علمی از یک مجموعه بزرگ مذهبی، تاریخی، فرهنگی و اقتصادی را گردآوری کرده است. به‌علت فقر و نبود اطلاعات در برخی از موضوعات، پژوهشگران، نویسندگان و ویراستاران برای کشف یک سال یا یک رویداد تاریخی مجبور به بازخوانی و قرائتِ انبوهی از اسناد و متون قدیمی بودند و ازاین‌رو برخی کاوش‌ها و مطالب برای اولین بار صورت گرفته و به‌دست آمده است.

از دیگر ویژگی‌های کتاب این است که با توجه به حجم اطلاعات گسترده و مطالب جمع‌آوری‌شده در پرونده‌های علمیِ برخی مداخل، تلاش شده مقالات در ویرایش‌های مختلف به حداکثر ایجاز و اختصار برسد و منتشر گردد.

منابع

• «رونمایی دومین جلد از کتاب دایرةالمعارف آستان قدس رضوی»، سایت خبرگزاری صداوسیما، تاریخ انتشار: ۱۱ آبان ۱۳۹۹ش.
• دائرةالمعارف آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، تاریخ بازدید: ۲۱ دی ۱۴۰۰ش.
• سوهانیان، محمد، و اصغر ارشادسرابی، «آشنایی با دائرةالمعارف آستان قدس رضوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی»، در مجله آینه پژوهش، بهمن و اسفند، شماره ۹۶.
• شوشتری، محدثه، «ساعتی با نگارندگان دایرةالمعارف آستان قدس رضوی»، در مجله آستان هنر، تابستان ۱۳۹۱، شماره ۱.
• فرح‌زاد، محمد، «طرح دائرةالمعارف آستان قدس رضوی در یک نگاه»، در مجله کتاب ماه، آبان ۱۳۸۳، شماره ۸۳.