دائرةالمعارف آستان قدس رضوی دانشنامه‌ای دوجلدی به زبان فارسی که بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی آن را تدوین کرده و در آن هر آنچه با حرم امام رضا(ع) و آستان قدس رضوی مرتبط بوده، به‌صورت مدخل و در قالب مقالات علمی آمده است.
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | جمعی از نویسندگان |
| موضوع | امام رضا(ع) • حرم امام رضا(ع) • آستان قدس رضوی |
| زبان | فارسی |
| به کوشش | بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی |
| تعداد جلد | ۲ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| محل نشر | مشهد |
| تاریخ نشر | جلد اول: ۱۳۹۳ش • جلد دوم: ۱۳۹۹ش |
کارهای اولیه این دائرةالمعارف از سال ۱۳۷۶ش در مرکز خراسان‌شناسی آغاز شد و بعدها مراحل نگارش آن در بنیاد پژوهش‌های آستان قدس ادامه یافت. جلد اول کتاب در سال ۱۳۹۳ش منتشر و از جلد دوم هم در سال ۱۳۹۹ش رونمایی شد.
روند شکل‌گیری
طرح دائرةالمعارف‌نویسی برای آستان قدس رضوی در راستای شناساندن عناصر دخیل در حرم امام رضا(ع) و آستان قدس رضوى در سال ۱۳۷۶ش پایه‌گذاری شد.[۱] مقدمات تدوین این دائرةالمعارف، پس از تأسیس مرکز خراسان‌شناسی آغاز شد و گروه دائرةالمعارف پس از ادغام این مرکز در بنیاد پژوهش‌های آستان قدس در سال ۱۳۸۰ش، کار گردآوری و تألیف را آغاز کرد.[۲]
انتشار کتاب
دائرةالمعارف آستان قدس رضوی در دو جلد تدوین شده که جلد نخست آن با ۴۷۶ مقاله (حروف آ تا سین) در سال ۱۳۹۳ش همزمان با آغاز چهارمین دهه تأسیس بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی منتشر شد[۳] و از جلد دوم آن نیز (حروف شین تا ی) در سال ۱۳۹۹ش رونمایی شد.[۴]
هدف نگارش
هدف از تدوین این دائرةالمعارف، تحقیق، بررسی، شناسایی و شناساندن همه مواردی است که با امام رضا(ع)، حرم و آستان قدس رضوی پیوند داشته باشد[۵] و منبعی جامع و کامل برای محققان و زائران حرم امام رضا(ع) ارائه دهد تا تاریخ چندصدساله آستان قدس در اختیار آنان قرار گیرد.[۶]
زمینه فعالیت‌ها
مقالات دائرةالمعارف آستان قدس که به‌صورت الفبایی تنظیم و تدوین شده، در هفت زمینه آمده است:
- القاب
- موضوعات و مشاغل
- رجال
- مکان‌ها
- مکتوبات
- نفایس موزه و وقف
- سازمان‌ها.[۷]
مراحل نگارش هر مدخل
در ابتدا حدود پنج‌هزار مدخل مرتبط با امام رضا(ع) و آستان قدس از منابع تاریخی انتخاب گردید که با ادغام و حذف آنها ۸۵۰ مدخل، انتخاب و نهایی شد.[۸] مراحل و سیر نگارش یک مدخل از ابتدا تا انتها به این ترتیب است:
- تهیه پرونده علمی
- شناسایی محققان بر اساس تخصص
- پیشنهاد کارشناسان برای تعیین نویسنده
- سفارش نگارش مقاله
- ارزیابی مقدماتی مقاله
- پیشنهاد کارشناسان برای تعیین ویراستار علمی
- حروف‌چینی و صفحه‌آرایی و نمونه‌خوانی
- ویرایش استنادی و ساختاری بر اساس شیوه دائرةالمعارف‌ها
- آوانویسی مدخل‌ها برای تعیین تلفظ صحیح آن
- ویرایش جامع و نهایی.[۹]
ویژگی‌ها
به‌گفته بنیاد پژوهش‌های اسلامی، دائرةالمعارف آستان قدس رضوی، اولین اثر با ساختار دایرةالمعارفی موضوعی در خراسان محسوب شده و کامل‌ترین و جامع‌ترین اطلاعات علمی از یک مجموعه بزرگ مذهبی، تاریخی، فرهنگی و اقتصادی را گردآوری کرده است.[۱۰] به‌علت فقر و نبود اطلاعات در برخی از موضوعات، پژوهشگران، نویسندگان و ویراستاران برای کشف یک سال یا یک رویداد تاریخی مجبور به بازخوانی و قرائتِ انبوهی از اسناد و متون قدیمی بودند و ازاین‌رو برخی کاوش‌ها و مطالب برای اولین بار صورت گرفته و به‌دست آمده است.[۱۱]
از دیگر ویژگی‌های کتاب این است که با توجه به حجم اطلاعات گسترده و مطالب جمع‌آوری‌شده در پرونده‌های علمیِ برخی مداخل، تلاش شده مقالات در ویرایش‌های مختلف به حداکثر ایجاز و اختصار برسد و منتشر گردد.[۱۲]
پانویس
- ↑ فرح‌زاد، «طرح دائرةالمعارف آستان قدس رضوی در یک نگاه»، ص۱۱۴.
- ↑ سوهانیان و ارشادسرابی، «آشنایی با دائرةالمعارف آستان قدس رضوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی»، ص۵۱.
- ↑ «دائرةالمعارف آستان قدس رضوی»، سایت بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
- ↑ «رونمایی دومین جلد از کتاب دایرةالمعارف آستان قدس رضوی»، سایت خبرگزاری صداوسیما.
- ↑ سوهانیان و ارشادسرابی، «آشنایی با دائرةالمعارف آستان قدس رضوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی»، ص۵۱.
- ↑ شوشتری، «ساعتی با نگارندگان دایرةالمعارف آستان قدس رضوی»، ص۶۹.
- ↑ سوهانیان و ارشادسرابی، «آشنایی با دائرةالمعارف آستان قدس رضوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی»، ص۵۱؛ «دائرةالمعارف آستان قدس رضوی»، سایت بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
- ↑ شوشتری، «ساعتی با نگارندگان دایرةالمعارف آستان قدس رضوی»، ص۶۹.
- ↑ سوهانیان و ارشادسرابی، «آشنایی با دائرةالمعارف آستان قدس رضوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی»، ص۵۱و۵۲.
- ↑ «دائرةالمعارف آستان قدس رضوی»، سایت بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
- ↑ «دائرةالمعارف آستان قدس رضوی»، سایت بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
- ↑ «دائرةالمعارف آستان قدس رضوی»، سایت بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
منابع
- «رونمایی دومین جلد از کتاب دایرةالمعارف آستان قدس رضوی»، سایت خبرگزاری صداوسیما، تاریخ انتشار: ۱۱ آبان ۱۳۹۹ش.
- دائرةالمعارف آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، تاریخ بازدید: ۲۱ دی ۱۴۰۰ش.
- سوهانیان، محمد، و اصغر ارشادسرابی، «آشنایی با دائرةالمعارف آستان قدس رضوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی»، در مجله آینه پژوهش، بهمن و اسفند، شماره ۹۶.
- شوشتری، محدثه، «ساعتی با نگارندگان دایرةالمعارف آستان قدس رضوی»، در مجله آستان هنر، تابستان ۱۳۹۱، شماره ۱.
- فرح‌زاد، محمد، «طرح دائرةالمعارف آستان قدس رضوی در یک نگاه»، در مجله کتاب ماه، آبان ۱۳۸۳، شماره ۸۳.