محمدحسین اعلمی حائری

از ویکی شیعه
محمدحسین اعلمی حائری
نویسنده دائرةالمعارف اعلمی
اطلاعات فردی
تاریخ تولد۱۳۲۰ق
تاریخ وفات۲۶ ذی‌الحجه سال ۱۳۹۱ق
محل دفنحرم حضرت معصومه(س)
شهر وفاتقم
اطلاعات علمی
استادانسید ابوالحسن اصفهانیآقا ضیاء عراقیمیرزا محمدحسین نائینیآقا حسین قمیسید محمدهادی میلانی
محل تحصیلنجفکربلاقم
اجازه روایت ازآقابزرگ تهرانیسید هبةالدین شهرستانیسید شهاب‌الدین مرعشی نجفی
اجازه اجتهاد ازسید ابوالحسن اصفهانیآقا ضیاء عراقیمیرزا محمدحسین نائینی
تألیفاتدائرةالمعارف الشیعیة العامة • منار الهدی فی الانساب
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
اجتماعیتأسیس کتابخانه در مدرسه هندیه در کربلا


محمدحسین اعلمی حائری (۱۳۲۰-۱۳۹۱ق) از فقیهان شیعه در قرن چهاردهم هجری قمری و گردآورنده مجموعه دائرةالمعارف الشیعیة العامة است. او تحصیلات خویش را در سه حوزه علمیه نجف، کربلا و قم گذراند و از عالمان متعددی اجازات روایت و اجتهاد دریافت کرد. اعلمی حائری در سفری که به حج داشت، با بزرگان اهل‌سنت دیدار و گفتگو کرده است. وی کتابخانه‌ای هم در (مدرسه هندیه کربلا) تأسیس کرد. اعلمی حائری در حرم حضرت معصومه(س) دفن شد.

زندگی‌نامه و حیات علمی

محمدحسین اعلمی حائری در سال ۱۳۲۰ق در مهرجان از روستاهای توابع اصفهان به‌دنیا آمد. پدرش شیخ سلیمان مهرجانی از عالمان آن منطقه بود و محمدحسین، دروس اولیه علوم دینی را نزد پدر فرا گرفت. سپس رهسپار مشهد شد و مقدمات و بخشی از علوم حوزوی را آنجا خواند.[۱] در سال ۱۳۴۰ق به نجف رفت و در مدرسه علمیه قوام ساکن شد. استادان محمدحسین در نجف، سید محمدعلی تفرشی، شیخ محمدتقی قمشه‌ای، شیخ میرزا حسن رشتی، شیخ محمدرضا نائینی، سید محمد مدرس یزدی، سید شهاب‌الدین مرعشی و سید حسن تستری بودند.[۲] وی بعد از پایان سطوح عالی در اواخر سال ۱۳۴۰ق به کربلا رفت و حدود یک سال در مجلس درس سید میرزا علی شهرستانی و شیخ محمدجواد اصفهانی حضور یافت. از او سفری به مکه در این سال گزارش شده که به حج رفته و با تعدادی از عالمان اهل‌سنت ملاقات و مباحثاتی در امور دینی داشته است.[۳]

اعلمی در سال ۱۳۴۱ق مجدداً به نجف بازگشت و با حضور در دروس محمدحسین غروی نائینی، آقا ضیاء عراقی، سید ابوالحسن اصفهانی، محمدحسین غروی اصفهانی و شیخ علی زاهد قمی به اجتهاد رسید.[۴]

اعلمی حائری در سال ۱۳۵۸ق در کربلا ساکن شد و به درس سید میرزا هادی خراسانی، آقا حسین قمی، سید عبدالحسین حجت، سید محمدهادی میلانی، سید میرزا مهدی شیرازی، سید نورالدین جزائری، سید محمدطاهر بحرانی و سید زین‌العابدین کاشانی رفت.[۵] در حوزه علمیه کربلا به تدریس مشغول شد و با تهیه مجلات علمی و کتاب‌های مهم از عراق، ایران، لبنان، مصر و هند، کتابخانه‌ای در مدرسه هندیه در نزدیکی حرم امام حسین(ع) تأسیس کرد.[۶] با ایجاد این کتابخانه، محققان برای استفاده از نسخه‌های نفیس و کمیاب در آن حاضر می‌شدند و تهیه و گردآوری مطالب اساسی برای تألیف دائرةالمعارف اعلمی رقم خورد.[۷]

اعلمی حائری در سال ۱۳۷۴ق در بازگشت به ایران به مشهد رفت، از آنجا راهی قم شد و فقه و اصول را نزد سید حسین طباطبایی بروجردی خواند.[۸] وی تا زمان وفات در قم ماند[۹] و در حوزه علمیه قم و در مدرسه فیضیه به تألیف مشغول گردید[۱۰] و برخی از مجلدات دائرةالمعارف اعلمی را به مرحله چاپ رساند.[۱۱] به‌گفته سید موسی شبیری زنجانی، اعلمی حائری گاهی اوقات به‌جای سید احمد شبیری زنجانی در مدرسه فیضیه نماز جماعت می‌خواند.[۱۲]

فرزندان

اعلمی حائری چهار پسر و سه دختر داشت. یکی از پسرانش به‌نام شیخ حسین، با او در تألیف دائرةالمعارف اعلمی همراه بود و مؤسسة الاعلمی للمطبوعات را برای تحقیق و نشر آثار اهل‌بیت تأسیس کرد.[۱۳]

وفات

شیخ محمدحسین اعلمی حائری در ۲۶ ذی‌الحجه ۱۳۹۱ق در قم درگذشت و پس از تشییع و اقامه نماز توسط سید محمدرضا گلپایگانی، در صحن حرم حضرت معصومه(س) دفن شد.[۱۴]

اجازات روایت، اجتهاد و امور حسبیه

اعلمی حائری از بزرگان بسیاری اجازه روایت و اجتهاد و امور حسبیه دریافت کرده است؛ سید ابوالحسن اصفهانی از جمله کسانی است که به او سه اجازه اجتهاد و روایت و امور حسبیه اعطا کرده است. آقاضیاء عراقی و میرزا محمدحسین نائینی هم به او اجازه اجتهاد داده‌اند. از میرزا مهدی شیرازی، آقابزرگ تهرانی، شیخ محمدرضا نائینی، سید هبةالدین شهرستانی، سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی و میرزا محمد عسکری تهرانی هم اجازه روایت اخذ کرد.[۱۵]

آثار

مشهورترین مجموعه تألیف اعلمی حائری، دائرةالمعارفی ۳۰ جلدی است که او آن را «مقتبس الاثر و مجدد ما دثر من تاریخ البشر» نام گذارد،[۱۶] اما بعدها با عنوان دائرةالمعارف الشیعیة العامة منتشر شد و به دائرةالمعارف اعلمی شهرت پیدا کرد.[۱۷] دیگر تألیفات او به این شرح است:

  • اعلام النساء
  • منار الهدی فی الانساب
  • تاریخ ایران
  • تاریخ ملوک ایران
  • خلاصه رجال نجاشی
  • تصحیح وسائل الشیعه
  • کتابی در ادعیه
  • تاریخ کربلاء
  • اعلام الشعراء
  • الکشکول
  • احوال السادات.[۱۸]

پانویس

  1. اعلمی حائری، دائرةالمعارف الشیعیة العامة، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳.
  2. اعلمی حائری، منار الهدی، ۱۳۸۱ش، ص۵و۶.
  3. شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۲، ص۷۷.
  4. جواهرکلام، تربت پاکان قم، ۱۳۸۲ش، ج۳، ص۱۵۵۶.
  5. اعلمی حائری، منار الهدی، ۱۳۸۱ش، ص۶.
  6. اعلمی حائری، دائرةالمعارف الشیعیة العامة، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶.
  7. «محمدحسین اعلمی حائری»، سایت مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
  8. شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۲، ص۷۷.
  9. اعلمی حائری، منار الهدی، ۱۳۸۱ش، ص۱۳.
  10. جواهرکلام، تربت پاکان قم، ۱۳۸۲ش، ج۳، ص۱۵۵۷.
  11. «محمدحسین اعلمی حائری»، سایت مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
  12. «محمدحسین اعلمی حائری»، سایت مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
  13. اعلمی حائری، دائرةالمعارف الشیعیة العامة، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۸و۹.
  14. اعلمی حائری، دائرةالمعارف الشیعیة العامة، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۹.
  15. اعلمی حائری، دائرةالمعارف الشیعیة العامة، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴و۵.
  16. اعلمی حائری، دائرةالمعارف الشیعیة العامة، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۱.
  17. «محمدحسین اعلمی حائری»، سایت مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
  18. جواهرکلام، تربت پاکان قم، ۱۳۸۲ش، ج۳، ص۱۵۵۷؛ اعلمی حائری، منار الهدی، ۱۳۸۱ش، ص۱۱و۱۲.

منابع

  • اعلمی حائری، محمدحسین، دائرةالمعارف الشیعیة العامة، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۱۳ق.
  • اعلمی حائری، محمدحسین، منار الهدی فی الانساب، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی، ۱۳۸۱ش.
  • جواهرکلام، عبدالحسین، تربت پاکان قم، قم، انصاریان، ۱۳۸۲ش.
  • شریف‌رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۵۲ش.
  • «محمدحسین اعلمی حائری»، سایت مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، تاریخ بازدید: ۱۰ مهر ۱۴۰۱ش.