دانشنامه شعر عاشورایی (کتاب)
 تصویر روی جلد کتاب | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نامهای دیگر | انقلاب حسینی در شعر شاعران عرب و عجم |
| نویسنده | مرضیه محمدزاده |
| موضوع | شعر |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | دو جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی |
| تاریخ نشر | ۱۳۸۶ش |
دانشنامه شعر عاشورایی؛ انقلاب حسینی در شعر شاعران عرب و عجم اثر مرضیه محمدزاده، پژوهشی در بررسی تأثیر واقعه کربلا و قیام امام حسین(ع) بر شعر شاعران عرب و فارسیزبان است. این کتاب از جنبههای تاریخی و تحلیلی به سیر تحول شعر عاشورایی از صدر اسلام تا دوران معاصر و معرفی شاعران میپردازد. نویسنده ضمن بررسی تحریفات در شعر عاشورایی، معیارهای تشخیص شعر اصیل را نیز معرفی کرده و به نقد تحریفهای تاریخی پرداخته است. این اثر در سال ۱۳۸۶ش توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دو جلد منتشر شده است.
جایگاه و معرفی کتاب
کتاب دانشنامه شعر عاشورایی، فقط مجموعهای از اشعار عاشورایی نیست، بلکه تحلیلی جامعهشناختی از نقش این شعر در تمدن اسلامی ارائه میدهد و نشان میدهد که چگونه یک واقعۀ تاریخی طی قرنها به بخشی از فرهنگ جاویدان تبدیل شده است. نویسنده در این اثر نشان میدهد که شعر عاشورایی چگونه از همان روزهای نخست پس از واقعه کربلا، با مرثیهسرایی بانوان اهلبیت(ع) همچون حضرت زینب(س) آغاز شد و به تدریج به یک جریان ادبی-سیاسی تبدیل گشت.[۱]
دانشنامه شعر عاشورایی به بررسی سیر تحول شعر عاشورایی از صدر اسلام تا دوران معاصر میپردازد. نویسنده با رویکردی تاریخی-تحلیلی، همزمان به معرفی شاعران این حوزه پرداخته و تحریفات تاریخی در شعر عاشورایی را نقد کرده است. نویسنده سه کارکرد اصلی تاریخی (ثبت وقایع)، تربیتی (تبلیغ ارزشهای اخلاقی و دینی) و سیاسی (مقابله با ظلم) رابرای شعر عاشورایی برمیشمارد.[۲]
همچنین به تفاوتهای سبکی میان شاعران عرب و فارسیزبان در پرداخت به موضوع عاشورا اشاره شده است؛ شاعران عرب مانند فرزدق و دعبل خزاعی عمدتاً بر روایتگری تاریخی و تراژیک واقعه تأکید داشتند، در حالی که شاعران فارسیزبان همچون محتشم کاشانی و مولوی، بیشتر به مفاهیم عرفانی و رمزپردازیهای معنوی در بیان حماسهٔ عاشورا گرایش نشان دادند.[۳]
ساختار کتاب
کتاب در دو جلد تدوین شده و سیر تاریخی مرثیهسرایی عاشورایی از قرن اول تا دوران معاصر است. در ابتدای اثر دو مقدمه از بهاءالدین خرمشاهی و نویسنده آمده است. خرمشاهی به قیام امام حسین(ع) از منظر قرآن کریم پرداخته[۴] و مرضیه محمدزاده در مقدمه دوم به بررسی شعر عاشورایی و ارزش آن میپردازد.[۵]
جلد اول
- دوره نخست (قرن ۱-۳ق): مرثیهسرایی بانوان اهل بیت و ویژگیهای سبکی
- دوره دوم (قرن ۴-۶ق): تأثیر بر ادبیات آیینی با شاعرانی چون دعبل خزاعی
- دوره سوم (افشاریه تا قاجار): تحولات زبانی و محتوایی
- دوره چهارم (مشروطه): پیوند عاشورایی با جریانهای سیاسی
- دوره پنجم (پهلوی تا انقلاب اسلامی): نقش در مبارزات ضداستبدادی.
جلد دوم
- بررسی تحولات شعر فارسی
- معرفی شاعران غیرعرب از متقدم، متأخر و معاصر
- نقد تحریفهای تاریخی در شعر عاشورایی.[۶]
جوایز
این دانشنامه در چندین جشنواره، از جمله کتاب سال ولایت (۱۳۸۴ش)، سومین جشن رونمایی کتاب شهرداری (۱۳۸۳ش) و اولین دورۀ نمایشگاه بزرگ فرهنگ عاشورا (۱۳۸۵ش) بهعنوان اثر برگزیده انتخاب شده است.[۷]
پانویس
- ↑ محمدزاده، دانشنامه شعر عاشورایی، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۴۹و۵۰.
- ↑ محمدزاده، دانشنامه شعر عاشورایی، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۲۹-۳۱.
- ↑ محمدزاده، مرضیه، دانشنامه شعر عاشورایی، ج۱، ص۵۲۸؛ ج۲، ص۱۴۷-۱۵۲.
- ↑ محمدزاده، دانشنامه شعر عاشورایی، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۴-۱۴.
- ↑ محمدزاده، دانشنامه شعر عاشورایی، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۱۴-۳۳.
- ↑ محمدزاده، دانشنامه شعر عاشورایی، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۳۲.
- ↑ طرحی نو در دانشنامه شعر عاشورایی، سایت سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.
منابع
- طرحی نو در دانشنامه شعر عاشورایی، سایت سازمان کتابخانه ها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۵-۰۷-۱۲.
- محمدزاده، مرضیه، دانشنامه شعر عاشورایی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۶ش.