طمأنینه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز ←طمأنینه در مستحبات نماز: ویرایش |
جز ←طمأنینه در مستحبات نماز: ویرایش جزئی |
||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
== طمأنینه در مستحبات نماز == | == طمأنینه در مستحبات نماز == | ||
در بین علما، طمأنینه در [[اذکار مستحبی]] نماز مورد اختلاف است.<ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۱۱۳.</ref>برخی معتقدند که اذکار مستحبی در نماز را هرگاه عمدا و از روی اختیار، بدون طمأنینه، به قصد خصوصیت به جا آورده شود، نماز باطل است و باید نماز را تمام کرده و بنا بر احتیاط، دوباره خوانده شود؛<ref>خمینی، تحریر الوسیلة ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۱؛ دزفولی، صراط النجاة، ۱۴۱۵ق، ص۱۰۵.</ref> اما اگر به‌عنوان مطلق ذکر (مستقل)، بدون قصد خصوصیت باشد، اشکالی | در بین علما، طمأنینه در [[اذکار مستحبی]] نماز مورد اختلاف است.<ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۱۱۳.</ref>برخی معتقدند که اذکار مستحبی در نماز را هرگاه عمدا و از روی اختیار، بدون طمأنینه، به قصد خصوصیت به جا آورده شود، نماز باطل است و باید نماز را تمام کرده و بنا بر احتیاط، دوباره خوانده شود؛<ref>خمینی، تحریر الوسیلة ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۱؛ دزفولی، صراط النجاة، ۱۴۱۵ق، ص۱۰۵.</ref> اما اگر به‌عنوان مطلق ذکر (مستقل)، بدون قصد خصوصیت باشد، اشکالی ندارد.<ref>خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۱؛ شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۱۱۳.</ref> برخی معتقدند که در صورت بیماری نمازگزار، رعایت طمأنینه در ذکرهای مستحبی لازم نیست.<ref>خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۱.</ref> | ||
== ظن و شک در طمأنینه نماز == | == ظن و شک در طمأنینه نماز == | ||
نسخهٔ ۳ ژوئن ۲۰۱۸، ساعت ۰۶:۱۲
 | این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب در تاریخ ۱۲ خرداد ۱۳۹۷ توسط کاربر:Golpoor برای جلوگیری از تعارض ویرایشی اینجا گذاشته شده است. اگر بیش از پنج روز از آخرین ویرایش مقاله میگذرد میتوانید برچسب را بردارید. در غیر این صورت، شکیبایی کرده و تغییری در مقاله ایجاد نکنید. |
طمأنینه یکی از واجبات نماز شمرده می‌شود. طمأنینه به معنای آرامش و ثابت بودن بدن در نماز و اجزاء آن است و ترک آن سبب بطلان نماز می‌شود و فرقی بین نماز واجب و مستحب نیست. در وجوب طمأنینه در نماز، اختلافی بین علما وجود ندارد.
استقرار معتبر در نماز یا به لحاظ مکان نمازگزار و یا به لحاظ شخص نمازگزار است که در هر دو صورت رعایت طمأنینه واجب است. طمأنینه در قرائت اذکار نماز، هنگام قیام بعد از رکوع، ما بین دو سجده و جلسه استراحت از جمله موارد برای رعایت طمأنینه می‌باشد. ذکرهای مستحبی در نماز نیز اگر به نیت خصوصیت به جا آورده شود، رعایت طمأنینه لازم است و الا اگر به نیت مطلق ذکر باشد، لازم نیست.
طمأنینه از ارکان نماز محسوب نمی‌شود؛ لذا در صورت سهو یا فراموشی سبب بطلان نماز نیست.
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
|---|
 |
کلیات و مفهوم شناسی
طمأنینه یا استقرار،[۱] سکون و آرامش،[۲] و یا ثابت بودن بدن در نماز،[۳]یکی از واجبات نماز شمرده می‌شود؛[۴] بدین گونه که انسان در حال نماز، آرامش داشته و بدون حرکت اضافه باشد.[۵] در وجوب آن اختلاف چندانی در بین فقها دیده نمی‌شود و حتی برای آن، ادعای اجماع شده است.[۶] برخی از علما عدم رعایت طمأنینه در نماز مستحبی را نیز سبب بطلان آن می‌دانند.[۷]
فقها طمأنینه را از ارکان نماز نمی‌دانند؛ لذا معتقدند که در صورت فراموشی، نماز باطل نمی‌شود.[۸] مقدار طمأنینه استقرار عرفی است[۹] و به‌اندازه‌ای که مسمای طمأنینه انجام شود، کفایت می‌کند.[۱۰]
برخی طبق استناد به برخی از روایات، پس از اشاره به عدم قبولی نماز کسی که طمأنینه در نماز را رعایت نمی‌کند عذاب و عقاب وی در آخرت را همانند عذاب شخص تارک الصلاه دانسته‌اند؛ هرچند حکم او را در حکم تارک الصلاه ندانسته‌اند.[۱۱]
رسول خدا(ص) پس از مشاهده شخصی که طمأنینه در نماز را رعایت نمی‌نمود، او را به کلاغی که در حال برداشتن دانه از زمین است، توصیف کرده و فرمود: اگر او در این حالت از دنیا برود در دینی غیر از دین من از دنیا رفته است.[۱۲]
در صورت عدم رعایت طمأنینه، توسط نمازگزاری که جاهل به حکم است، بر دیگران واجب است که او را ارشاد نمایند و در صورتی که از روی عمد باشد نیز بر دیگران واجب است با امر به معروف به او تذکر دهند.[۱۳]
در هنگام نماز جماعت، زمانی‌که امام مشغول به گفتن ذکر است، رعایت طمأنینه توسط مأموم لازم نیست.[۱۴] برخی معتقدند اگر هنگام قرائت نماز بر اثر اوامر بیرونی همچون باد و مانند آن طمأنینه نمازگزار از بین برود، بنا بر احتیاط مستحب، سکوت کند و بعد از آرامش بدن، آنچه را که در حالت غیر طمأنینه خوانده، دوباره اعاده نماید.[۱۵]
استقرار معتبر در نماز یا به لحاظ نمازگزار است که از آن به طمأنینه، مقابل اضطراب و سکون در مقابل حرکت تعبیر می‌شود و یا به لحاظ مکان نمازگزار است؛ هر چند خودش آرام باشد.[۱۶]
طمانینه در مکان نماز
استقرار مکان نماز نیز واجب است بدین معنا که در حال اختیار بتواند واجبات نماز از قبیل طمأنینه، ایستادن و رو به قبله بودن را رعایت کند؛[۱۷] لذا فقها خواندن نماز در حال حرکت و یا در وسائل نقلیه در حال حرکت، از جمله در قایق، ماشین سواری و... را موجب بطلان نماز می‌دانند؛ اما در صورت اضطرار آن را جایز دانسته‌اند؛ گرچه برخی از علما نماز خواندن در وسائل نقلیه‌ای که موجب حرکت و تکان خوردن انسان نمی‌شود را جایز دانسته‌اند.[۱۸] در بیان آنکه، استقرار مکان نماز، واجبی از واجبات نماز است و یا وجوب آن به لحاظ مقدمه بودن برای حصول واجبی دیگر همچون طمأنینه و استقبال است، در بین علما اختلاف وجود دارد.[۱۹]
طمأنینه در اجزای نماز
فقها رعایت طمأنینه در تمامی اجزا نماز را لازم دانسته و ترک آن را سبب بطلان نماز می‌دانند که برخی از مهمترین آنان عبارت‌اند از:
هنگام قرائت اذکار نماز
فقها معتقدند که شخص نمازگزار لازم است بدنش، قبل از قرائت اذکار نماز در آرامش بوده و بدون حرکت باشد،[۲۰] به عبارتی دیگر آرام گرفتن بدن به‌اندازه ذکر؛[۲۱] به عنوان مثال زمان گفتن ذکر رکوع و سجود بدن شخص نمازگزار، آرام و ثابت باشد و اگر ذکر، در حرکت گفته شود نماز باطل است؛[۲۲] به عبارتی دیگر اگر از روی عمد بخشی از ذکر واجب را قبل از استقرار و آرامش و یا در هنگام سر برداشتن بگوید، نماز باطل است؛[۲۳] چنانچه در عوام الناس بسیار مشاهده می‌شود.[۲۴]
هنگام قیام بعد از رکوع
فقها، همانطور که طمأنینه در ذکر رکوع را واجب و عدم رعایت آن را سبب بطلان نماز دانسته‌اند،[۲۵] آرامش و استقرار بدن نمازگزار، در قیام بعد از رکوع، به‌اندازه‌ای که سکون و استقرار بر آن قابل صدق باشد را نیز واجب؛[۲۶] و عدم رعایت آن را سبب بطلان نماز می‌دانند.[۲۷]
البته برخی معتقدند اگر نمازگزار به جهت بیماری و غیر آن نتواند آن را رعایت کند از او ساقط شده و نماز او صحیح است؛[۲۸] همانطور که عدم رعایت آن از روی فراموشی و یا ندانستن حکم شرعی را سبب بطلان نمی‌دانند.[۲۹] برخی از علما طمأنینه هنگام قیام بعد از رکوع را از ارکان نماز دانسته‌اند؛[۳۰] هرچند مشهور علما آن را رکن ندانسته‌اند.[۳۱] [۳۲]
ما بین دو سجده
فقها همانطور که در سجده، طمأنینه را واجب دانسته‌اند بدین گونه که نمازگزار تا سر به سجده نگذاشته ذکر نگوید و تا ذکر تمام نشده، سر از سجده برندارد،[۳۳] نشستن بین دو سجده به همراه طمأنینه و عدم حرکت[۳۴] را از واجبات دانسته‌اند؛ همانطور که جلوس در تشهد و طمأنینه در آن را نیز واجب می‌دانند.[۳۵]
جلسه استراحت
فقها طمأنینه در جلسه استراحت نماز یعنی بعد از سجده و قبل از قیام را نیز لازم می‌دانند.[۳۶] هرچند برخی رعایت آن را مستحب دانسته‌اند.[۳۷] برخی از بزرگان اهل‌سنت همچون ابوحنیفه، قائل به جلسه استراحت در نماز نیستند. [۳۸]
طمأنینه در مستحبات نماز
در بین علما، طمأنینه در اذکار مستحبی نماز مورد اختلاف است.[۳۹]برخی معتقدند که اذکار مستحبی در نماز را هرگاه عمدا و از روی اختیار، بدون طمأنینه، به قصد خصوصیت به جا آورده شود، نماز باطل است و باید نماز را تمام کرده و بنا بر احتیاط، دوباره خوانده شود؛[۴۰] اما اگر به‌عنوان مطلق ذکر (مستقل)، بدون قصد خصوصیت باشد، اشکالی ندارد.[۴۱] برخی معتقدند که در صورت بیماری نمازگزار، رعایت طمأنینه در ذکرهای مستحبی لازم نیست.[۴۲]
ظن و شک در طمأنینه نماز
برخی از علما معتقدند در صورتی که شخص نمازگزار قبل از رفتن به سجده، ظن به عدم رعایت طمأنینه بعد از رکوع پیدا کند، باید برگردد و طمأنینه را به جای آورد و در صورت شک به این موضوع بنا براحتیاط برگشته و آن را به جای آورد.[۴۳]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ گیلانی، تحفة الأبرار الملتقط من آثار الأئمة الأطهار، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۷۹.
- ↑ جوهری، الصحاح، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۲۱۵۸؛ طوسی، الجمل و العقود فی العبادات، ۱۳۸۷ش؛ ص۲۱۹؛ حائری یزدی، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق، ص۲۲۵.
- ↑ حلّی، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، ج۱، ص۷۳.
- ↑ گیلانی، تحفة الأبرار الملتقط من آثار الأئمة الأطهار، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۷۹.
- ↑ برای اطلاعات بیشتر رجوع کن به: حائری یزدی، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق، ص۲۲۵.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ۱۴۰۴ق، ج۹، ص۲۴۵؛ حائری یزدی، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق، ص۲۲۵.
- ↑ دزفولی، صراط النجاة، ۱۴۱۵ق، ص۱۰۷.
- ↑ شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع)، ۱۴۲۶ق، ص۱۱۳؛ اصفهانی، رساله صلاتیه، ۱۴۲۵ق، ص۲۳۳.
- ↑ نجفی، مجمع الرسائل محشّٰی صاحب جواهر، ۱۴۱۵ق ص: ۲۴۰
- ↑ حلّی، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، ج۱، ص۱۴۲.
- ↑ دزفولی، صراط النجاة، ۱۴۱۵ق، ص۱۱۶.
- ↑ حائری یزدی، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق، ص۲۲۵.
- ↑ دزفولی، صراط النجاة، ۱۴۱۵ق، ص۱۱۲.
- ↑ به عنوان نمونه: خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۴۹۳.
- ↑ کابلی، رساله توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۱۶۱ و ۱۶۲.
- ↑ شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۴۴۸.
- ↑ شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۴۴۸.
- ↑ خمینی، توضیح المسائل ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۴۹۱.
- ↑ شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۴۴۸.
- ↑ خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۱.
- ↑ حلّی، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، ج۱، ص۱۴۱.
- ↑ نراقی، تحفه رضویه، ۱۴۲۶ق، ص۳۸۹ و ۳۹۳.
- ↑ خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۱.
- ↑ اصفهانی، رساله صلاتیه، ۱۴۲۵ق، ص۲۳۲.
- ↑ کابلی، رساله توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۱۶۲.
- ↑ گیلانی، تحفة الأبرار الملتقط من آثار الأئمة الأطهار، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۷۹.
- ↑ سبزواری، اسرار الحکم فی المفتتح و المختتم، ۱۴۲۵ق، ص۶۱۷.
- ↑ کابلی، رساله توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۱۶۲.
- ↑ کابلی، رساله توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۱۶۴.
- ↑ طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۵۱
- ↑ اصفهانی، رساله صلاتیه، ۱۴۲۵ق، ص۲۳۳.
- ↑ برای اطلاعات بیشتر رجوع کن به: نجفی، جواهر الکلام فی ثوبه الجدید، ۱۴۲۱ق، ج۵، ص۲۰۸.
- ↑ به عنوان نمونه: خمینی، نجاة العباد، ۱۴۲۲ق، ص۱۰۴.
- ↑ طوسی، الجمل و العقود فی العبادات، ۱۳۸۷، ص۲۱۹؛ حلّی، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، ج۱، ص۱۴۲.
- ↑ طوسی، الجمل و العقود فی العبادات، ۱۳۸۷، ص۲۲۰.
- ↑ طوسی، الجمل و العقود فی العبادات، ۱۳۸۷، ص۲۲۵.
- ↑ حلّی، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، ج۱، ص۱۴۲.
- ↑ حلّی، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، ج۱، ص۱۴۲.
- ↑ شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۱۱۳.
- ↑ خمینی، تحریر الوسیلة ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۱؛ دزفولی، صراط النجاة، ۱۴۱۵ق، ص۱۰۵.
- ↑ خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۱؛ شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۱۱۳.
- ↑ خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۱.
- ↑ دزفولی، صراط النجاة، ۱۴۱۵ق، ص۱۰۷.
منابع
- اصفهانی، محمد تقی رازی نجفی، رساله صلاتیه، قم، انتشارات ذوی القربی، ۱۴۲۵ق.
- شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع)، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)، ۱۴۲۶ق.
- جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح - تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۴۱۰ق.
- حلّی، مقداد بن عبداللّه سیوری، کنز العرفان فی فقه القرآن، ترجمه عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، قم، پاساژ قدس پلاک ۱۱۱، بی‌تا.
- خمینی، سید روح‌اللّه، تحریر الوسیله، ترجمه علی اسلامی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۲۵ق.
- خمینی، سید روح‌اللّه، توضیح المسائل، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، ۱۴۲۴ق.
- خمینی، سید روح‌اللّه، نجاة العباد، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۲۲ق.
- دزفولی، مرتضی، صراط النجاة، قم، کنگره جهانی بزرگ‌داشت شیخ انصاری، ۱۴۱۵ق.
- سبزواری، هادی بن مهدی، اسرار الحکم فی المفتتح و المختتم، قم، انتشارات مطبوعات دینی، ۱۴۲۵ق.
- طوسی، محمد بن حسن، الجمل و العقود فی العبادات، ترجمه محمد واعظ زاده خراسانی، مشهد، مؤسسه نشر دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۸۷ش.
- طوسی، محمد بن حسن،الخلاف، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۷ق.
- کابلی، محمد اسحاق فیاض، رساله توضیح المسائل، قم، انتشارات مجلسی، ۱۴۲۶ق.
- گیلانی شفتی، سید محمد باقر، تحفة الأبرار الملتقط من آثار الأئمة الأطهار، اصفهان، انتشارات کتابخانه مسجد سید، ۱۴۰۹ق.
- نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۰۴ق.
- نجفی، محمد حسن، مجمع الرسائل محشّی صاحب جواهر، مشهد، مؤسسه صاحب الزمان (عج)، ۱۴۱۵ق.
- نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی ثوبه الجدید، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)، ۱۴۲۱ق.
- نراقی، محمد مهدی بن ابی‌ذر، تحفه رضویه، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۲۶ق.
- یزدی، عبدالکریم حائری، کتاب الصلاة، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۰۴ق.