دیوان کمپانی: تفاوت میان نسخهها
Abbasahmadi (بحث | مشارکتها) |
Abbasahmadi (بحث | مشارکتها) |
(بدون تفاوت)
|
نسخهٔ ۶ اوت ۲۰۲۱، ساعت ۰۳:۱۷
اطلاعات کتاب | |
---|---|
نامهای دیگر | دیوان مفتقر، دیوان حاج شیخ محمدحسین غروی اصفهانی معروف به کمپانی |
نویسنده | محمدحسین غروی اصفهانی |
تاریخ نگارش | سده چهاردهم قمری |
موضوع | مدح و سوگنامه معصومان(ع) |
زبان | فارسی |
به تصحیح | کاظم موسوی، محمدعلی مجاهدی، عباس فقیهی، عباس احمدی |
تعداد جلد | ۱ |
قطع | وزیری |
اطلاعات نشر | |
ناشر | دارالکتب الاسلامیه، حقبین، ارباب اندیشه |
محل نشر | تهران، قم |
تاریخ نشر | ۱۳۶۶ش-۱۳۶۷ش |
نسخه الکترونیکی | دیوان کمپانی |
دیوان کمپانی یا دیوان مُفتقر، مجموعه سرودههای فارسی در مدح و مرثیه چهارده معصوم(ع) اثر محمدحسین غروی اصفهانی (۱۲۹۶-۱۳۶۱ق)، عالم و فیلسوف شیعه به همراه غزلیات او است. بیشتر سرودههای این دیوان به واقعه کربلا پرداخته و رویکردی عرفانی و فلسفی دارد. شعرهای این دیوان در قالبهای گوناگونی از جمله ترکیببند سروده شده است.
دیوان کمپانی مورد توجه محمدعلی اراکی، علامه تهرانی و رحیم ارباب از عالمان شیعه بوده است. افراد بسیاری این دیوان را تصحیح کرده و بارها چاپ شده است. کتاب «اصطلاحات عرفانی»، در شرح واژگان عرفانی این دیوان نیز منتشر شده است.
سراینده
محمدحسین غروی اصفهانی (۱۳۶۱ق)، عالم و فیلسوف شیعه است. او از شاگردان آخوند خراسانی و محمدباقر اصطهباناتی بود و به تدریس فقه، اصول و علوم عقلی پرداخت.[۱] گفته شده که محمدرضا مظفر، شاگرد وی، او را در ادبیات فارسی استاد دانسته است.[۲] سید مصطفی موسوی گرمارودی، شاعر و پژوهشگر ادبی، مهارت غروی اصفهانی در ادبیات عرب و بزرگشدن وی در منطقه عربی را در توان شعری او تأثیرگذار دانسته است.[۳]
غروی اصفهانی جز آثار علمی دارای چندین اثر منظوم است که «دیوان شعر فارسی در مدایح و مراثی اهل بیت(ع)»، «غزلیات عرفانی» برخی از آنها است.[۴] سرودههای عربی غروی اصفهانی در مدح و مرثیه اهل بیت(ع) نیز در مجموعهای به نام «الانوار القدسیة» گرد آمده است.[۵] تخلص شعری وی در سرودههای فارسی «مُفتقِر» است.[۶]
محتوا
دیوان کمپانی، سرودههای فارسی محمدحسین غروی اصفهانی در مدایح و مراثی اهل بیت(ع) است که غزلیات وی نیز به آن ملحق شده است؛[۷] از این رو، این دیوان به دو بخش اصلی به همین دو نام بخشبندی شده است.[۸] گفته شده، سرودههای بخش نخست، بدون ترتیب خاصی نوشته شده بودند. کاظم موسوی، از تصحیحکنندگان این دیوان، اشعار را به ترتیب چهارده معصوم(ع) تنظیم کرده است.[۹]
سرودههای بخش نخست دیوان، به مدح و سوگنامه چهارده معصوم و برخی رویدادها مانند عاشورا، مبعث و غدیر پرداخته است.[۱۰] در این بخش، مضمون برخی از احادیث مشهور، مانند حدیث لولاک نیز به نظم درآمده است.[۱۱] بیشتر سرودههای بخش نخست، درباره رویدادهای کربلا است،[۱۲] که از ورود امام حسین(ع) و اهل بیت او به کربلا آغاز شده[۱۳] و با ورود اهل بیت به مدینه پایان مییابد.[۱۴] در این بخش، برای افرادی مانند رقیه دختر امام حسین(ع)،[۱۵] حضرت عباس(ع)،[۱۶] و حضرت زینب(ع)[۱۷] شعر سروده شده است.
در سرودهای که به رثای قاسم بن حسن پرداخته شده، به ماجرای عروسی وی نیز اشاره شده است.[۱۸]
به باور یکی از تصحیحکنندگان دیوان کمپانی، همه غزلهای این دیوان برای امام مهدی(عج) سروده شده است.[۱۹] یکی از معروفترین شعرهای این دیوان که درباره حضرت فاطمه(س) سروده شده چنین است:
اهمیت
دیوان کمپانی از آثار ادبی سده چهاردهم قمری بوده و مورد توجه عالمانی مانند علیاکبر مرندی (۱۳۷۳ش)،[۲۰] رحیم ارباب (۱۳۵۵ش)[۲۱] و سید محمدحسین حسینی تهرانی (۱۴۱۶ق) بوده است.[۲۲]
بر پایه آنچه رضا استادی نقل کرده، محمدعلی اراکی (۱۴۱۵ق)، مرجع شیعه نیز، روزهایی که با تولد یا شهادت یکی از اهل بیت(ع) مرتبط بود، از دیوان کمپانی اشعاری میخواند.[۲۳] بر پایه گزارشی، سید مصطفی خمینی (۱۳۵۶ش)، در پیادهروی زیارت امام حسین(ع) از نجف به کربلا یک دیوان کمپانی همراه داشت و از دوستانش میخواست برای او بخوانند.[۲۴]
بهرهگیری از ترکیبهای قرآنی[۲۵] و روایی،[۲۶] تلمیح[یادداشت ۱] به داستان پیامبران[۲۷] و رویکرد عاشقانه در مدح اهل بیت(ع)[۲۸] از ویژگیهای دیوان کمپانی دانسته شده است. پس از فیض کاشانی (۱۰۹۱ق)، او را نخستین شاعری دانستهاند که با سبک عاشقانه به مدح امامان(ع) پرداخته است.[۲۹] البته برخی، شعرهای غروی اصفهانی را تقلیدی از شاعران سده پنجم و ششم قمری دانستهاند.[۳۰]
سبک و رویکرد
الگو:شعر۲ سرودههای دیوان کمپانی، در قالبهای قصیده، مسمط، ترکیببند، ترجیعبند، مُستزاد، غزل و مثنوی است.[۳۱] ترکیببندهای او، از نکات قوت کار او دانسته شده؛ به ویژه ترکیببندی که به استقبال از ترکیببند محتشم کاشانی سروده است.[۳۲] غروی اصفهانی را در کنار مولوی، سنائی غزنوی و اهلی شیرازی جزء اندک شاعران فارسیزبان دانستهاند که در زِحاف خَبَب از بحر مُتدارَک، یکی از وزنهای شعر عربی،[یادداشت ۲] شعر ارزشمند سروده است؛[۳۳] ولی غزلهای او را به قدرت دیگر سرودههای او ندانستهاند.[۳۴]
گفته شده، بسیاری از سرودههای دیوان کمپانی، با رویکرد عرفانی[۳۵] و فلسفی اسلامی[۳۶] سروده شده است. به باور برخی، ایدئولوژی تفکر شیعه در این دیوان دیده میشود.[۳۷]
نشر
چاپی قدیمی از دیوان کمپانی، مربوط به سال ۳۷-۱۳۳۶ش گزارش شده است.[۳۸] پس از آن، با نام «دیوان حاج شیخ محمدحسین غروی اصفهانی معروف به (کمپانی)» در تهران، توسط دارالکتب الاسلامیه، با تصحیح کاظم موسوی و در سال ۱۳۳۸ش چاپ شده است.[۳۹]
عباس احمدی، شاعر آیینی، این کتاب را تصحیح کرده و در مقدمه کتاب به سبکشناسی اشعار سراینده و تأثیر شاعران متقدم بر آثار او پرداخته است.[۴۰] این دیوان به دست افراد دیگری نیز مانند عباس فقیهی[۴۱] و محمدعلی مجاهدی[۴۲] تصحیح شده است.
نسخهای خطی از این دیوان که ترتیب اشعار آن با ترتیب دیوان چاپی متفاوت و دارای جدول است، در کتابخانه آیتالله گلپایگانی در قم نگهداری میشود.[۴۳] نسخهای دیگر که دربردارنده دو بخش غزل و مرثیه است، در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران نگهداری میشود.[۴۴]
تکنگاری
کتاب «اصطلاحات عرفانی در دیوان محمدحسین غروی اصفهانی (کمپانی)» نوشته حبیب جدید الاسلامی و طاهره سالاری حاجیآبادی[۴۵] به توضیح مقامات و احوال صوفیان و شرح واژگان عرفانی دیوان کمپانی پرداخته است.[۴۶]
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت،دار الاضواء، ط۲، بیتا.
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات أعلام الشیعة و هو نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، تحقیق طباطبایی، عبدالعزیز و طباطبایی بهبهانی، محمد، مشهد، دارالمرتضی للنشر، ۱۴۰۴ق.
- اباذری، عبدالرحیم، در وادی عشق (خاطرات حجتالاسلام و المسلمین سید تقی موسوی درچهای)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، مؤسسه چاپ و نشر عروج، ۱۳۸۹ش.
- استادی، رضا و اراکی، محمدتقی، شرح احوال حضرت آیتالله العظمی اراکی، منشأ مقاله اطلاعات، ۵ مهر ۱۳۷۶، ص۷.
- الاصفهانی، محمدحسین، الانوار القدسیة، تصحیح علی افراسیابی النهاوندی، مؤسسة المعارف الاسلامیة، چاپ دوم، بیتا.
- برقعی، محمدباقر، سخنوران نامی معاصر ایران، قم، نشر خرم، ۱۳۷۳ش.
- حسینی طهرانی، محمدصادق، نور مجرد، مشهد، علامه طباطبایی، ۱۴۳۳ق.
- خیری، ملیحه و اکبری، منوچهر، «مهدویت در اشعار دوره مشروطه»، در مجله عصر آدینه، شماره ۱۸، تابستان ۱۳۹۵ش.
- داوودی مقدم، فریده و بختیاری منفرد، سیمین، «تحلیل زیبایی شناسانه مدایح و مراثی دیوان آیتالله غروی اصفهانی (کمپانی)»، در دومین کنفرانس بینالمللی نوآوری و تحقیق در علوم انسانی و مطالعات فرهنگی اجتماعی، ۱۳۹۷ش.
- «دیوان مفتقر»، بانک اطلاعات کتب و نسخ خطی، تاریخ بازدید: ۱۴ تیر ۱۳۹۹.
- «اصطلاحات عرفانی در دیوان محمدحسین غروی اصفهانی (کمپانی)»، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بازدید: ۱۶ تیر ۱۳۹۹.
- «دیوان حاج شیخ محمدحسین غروی اصفهانی معروف به (کمپانی)»، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بازدید: ۱۶ تیر ۱۳۹۹.
- ریاحی، محمدحسین، «ارباب معرفت: زندگینامه، اندیشهها و سیره عملی علامه فقید حاج آقا رحیم ارباب»، تهران، جنگل:جاودانه، ۱۳۹۶ش.
- سعادتپرور، علی، پاسداران حریم عشق، تهران، احیاء کتاب، ۱۳۸۸ش.
- شاهرودی، عبدالوهاب، ارغنون آسمانی، رشت، کتاب مبین، ۱۳۸۳ش.
- صحتی سردرودی، محمد، غدیریههای فارسی (از قرن چهارم تا چهاردهم)، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۹ش.
- صدرالحفاظی، سید مهدی، «بررسی شعر انتظار در ادبیات فارسی و جایگاه اشعار انتظار آیتالله غروی»، در فصلنامه تخصصی سبکشناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال هشتم، شماره ۲، شماره پیاپی ۲۸، تابستان ۱۳۹۴ش، ص۳۱۳-۳۰۳.
- صدرایی خویی، علی و حافظیان، ابوالفضل، فهرست نسخههای خطی کتابخانه عمومی آیتالله گلپایگانی (قم)، تهران، مجلس شواری اسلامی (کتابخانه، موزه و مرکز اسناد)، ۱۳۸۸ش.
- غروی اصفهانی، محمدحسین، دیوان مرحوم حاج شیخ محمدحسین غروی اصفهانی معروف به (کمپانی)، تصحیح کاظم موسوی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۷ش.
- غروی اصفهانی، محمدحسین، دیوان کمپانی: کلیات دیوان اشعار فارسی آیتالله حاج شیخ محمدحسین غروی اصفهانی در مدح و منقبت و رثای اهل بیت عصمت و طهارت(ع) شامل قصاید،...، مقدمه تصحیح عباس احمدی، قم، ارباب اندیشه، ۱۳۹۷ش.
- غروی اصفهانی، محدحسین، دیوان کمپانی:مجموعه شعر محمدحسین فقیه غروی اصفهانی، تصحیح عباس فقیهی، قم، حقبین، ۱۳۷۷ش.
- فولادی، محمد، «تأثیر قرآن و حدیث بر دیوان آیتالله غروی اصفهانی»، در سراج منیر (دانشگاه علامه طباطبایی)، زمستان ۱۳۹۰ش، شماره ۵، ص۱۸۳-۲۱۶.
- قافلهباشی، اسماعیل، ««عروض عربی و فارسی» بررسی و تحقیق در زحاف خبب از بحر متدارک و کاربرد آن در شعر فارسی»، در لسان مبین، شماره ۴، تابستان ۱۳۹۰ش، ص۱۴۸-۱۵۹.
- کمرپشتی، عارف، «دربارهٔ ترکیببند محتشم کاشانی و پنج تن از مقلدان او»، در دومین کنفرانس بینالمللی مطالعات اجتاعی فرهنگی و پژوهشی دینی، رشت، دانشگاه امام صادق(ع) پردیس خواهران، ۱۳۹۶ش.
- محمدزاده، مرضیه، دانشنامه شعر عاشورایی انقلاب حسینی در شعر شاعران عرب و عجم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (سازمان چاپ و انتشارات)، ۱۳۸۶ش.
- مشار، خانبابا، فهرست کتابهای جاپی فارسی، تهران، ۱۳۵۱ش.
- موسوی گرمارودی، مصطفی، غدیر در شعر فارسی، مشهد، دلیل، ۱۳۸۶ش.
- «نقد اشعار آیینی مفتقر»، مرجع دانش، تاریخ بازدید: ۱۶ تیر ۱۳۹۹.
- وافی، محمد، از ژرفای غدیر: مجموعه ۱۱۰ شعر از شعرای ایران زمین دربارهٔ واقعه مبارک غدیر خم، قم، شفق، ۱۳۸۵ش.
- الهاشمی، السید احمد، میزان الذهب فی صناعة شعر العرب، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۹۷۱م.
- همائی، جلالالدین، فنون بلاغات و صناعات ادلی، تهران، اهورا، ۱۳۸۹ش.
- یموت، غازی، بحور الشعر العربی: عروض الخلیل،دار الفکر اللبنانی، ۱۴۴۱ق.
پیوند به بیرون
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعه، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۵۶۰.
- ↑ غروی اصفهانی، دیوان مرحوم حاج شیخ محمدحسین غروی اصفهانی، ۱۳۶۷ش، ص۷.
- ↑ موسوی گرمارودی، غدیر در شعر فارسی، ۱۳۸۶، ص۱۳۸.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعه، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۵۶۱ و ۵۶۲.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، دارالاضواء، ج۹، ص۲۴۷؛ فولادی، «تأثیر قرآن و حدیث بر دیوان آیتالله غروی اصفهانی»، ۱۳۹۰ش، ص۱۸۵.
- ↑ صحتی سردرودی، غدیریههای فارسی (از قرن چهارم تا چهاردهم)، ۱۳۷۹ش، ص۳۶۹.
- ↑ الاصفهانی، الأنوار القدسیة، مؤسسةالمعارف الاسلامیة، ترجمة الناظم، ص۱۰.
- ↑ غروی اصفهانی، کلیات دیوان اشعار آیتالله شیخ محمدحسین غروی اصفهانی، ۱۳۸۷ش، فهرست.
- ↑ غروی اصفهانی، دیوان مرحوم حاج شیخ محمدحسین غروی اصفهانی، ۱۳۶۷ش، ص۳.
- ↑ غروی اصفهانی، کلیات دیوان اشعار آیتالله شیخ محمدحسین غروی اصفهانی، ۱۳۸۷ش، ص۴۸-۵۳؛ نگاه کنید به: وافی، از ژرفای غدیر، ۱۳۸۵ش، ص۱۱۳.
- ↑ غروی اصفهانی، دیوان کمپانی، ۱۳۹۷ش، ص۵۲.
- ↑ فولادی، «تأثیر قرآن و حدیث بر دیوان آیتالله غروی اصفهانی»، ۱۳۹۰ش، ص۳۴؛ خیری، «مهدویت در اشعار دوره مشروطه»، ۱۳۹۵ش، ص۵۴.
- ↑ غروی اصفهانی، کلیات دیوان اشعار آیتالله شیخ محمدحسین غروی اصفهانی، ۱۳۸۷ش، ص۱۳۱.
- ↑ غروی اصفهانی، کلیات دیوان اشعار آیتالله شیخ محمدحسین غروی اصفهانی، ۱۳۸۷ش، ص۲۳۹.
- ↑ غروی اصفهانی، کلیات دیوان اشعار آیتالله شیخ محمدحسین غروی اصفهانی، ۱۳۸۷ش، ص۱۶۹.
- ↑ غروی اصفهانی، کلیات دیوان اشعار آیتالله شیخ محمدحسین غروی اصفهانی، ۱۳۸۷ش، ص۱۸۲-۱۸۴.
- ↑ غروی اصفهانی، کلیات دیوان اشعار آیتالله شیخ محمدحسین غروی اصفهانی، ۱۳۸۷ش، ص۲۲۹-۲۳۷.
- ↑ غروی اصفهانی، دیوان کمپانی، ۱۳۹۷ش، ص۱۴۲.
- ↑ غروی اصفهانی، کلیات دیوان اشعار آیتالله شیخ محمدحسین غروی اصفهانی، ۱۳۸۷ش، پیشگفتار، ص۲۷.
- ↑ سعادتپرور، پاسداران حریم عشق، ۱۳۸۸ش، ج۶، ص۳۱۴.
- ↑ ریاحی، ارباب معرفت، ۱۳۹۶ش، ص۱۰۰.
- ↑ حسینی طهرانی، نور مجرد، ۱۴۳۳ق، ج۱، ص۲۰۳.
- ↑ استادی، شرح احوال حضرت آیتالله العظمی اراکی، ۱۳۷۶ش، ص۱۶۵.
- ↑ اباذری، در وادی عشق، ۱۳۸۹ش، ص۱۸۳.
- ↑ فولادی، «تأثیر قرآن و حدیث بر دیوان آیتالله غروی اصفهانی»، ۱۳۹۰ش، ص۱۹۱ و ۳۴.
- ↑ غروی اصفهانی، کلیات دیوان اشعار آیتالله شیخ محمدحسین غروی اصفهانی، ۱۳۸۷ش، پیشگفتار، ص۱۸.
- ↑ فولادی، «تأثیر قرآن و حدیث بر دیوان آیتالله غروی اصفهانی»، ۱۳۹۰ش، ص۳۴ و ص۲۰۲-۲۱۳.
- ↑ صدرالحفاظ، «بررسی شعر انتظار در ادبیات فارسی و جایگاه اشعار انتظار آیتالله غروی»، ۱۳۹۴ش، ص۳۱۰.
- ↑ صدرالحفاظ، «بررسی شعر انتظار در ادبیات فارسی و جایگاه اشعار انتظار آیتالله غروی»، ۱۳۹۴ش، ص۳۱۰.
- ↑ داوودی مقدم، «تحلیل زیبایی شناسانه مدایح و مراثی دیوان آیتالله غروی اصفهانی (کمپانی)»، ۱۳۹۷ش، ص۵.
- ↑ فولادی، «تأثیر قرآن و حدیث بر دیوان آیتالله غروی اصفهانی»، ۱۳۹۰ش، ص۳۴.
- ↑ غروی اصفهانی، کلیات دیوان اشعار آیتالله شیخ محمدحسین غروی اصفهانی، ۱۳۸۷ش، پیشگفتار، ص۱۹؛ نگاه کنید به: کمرپشتی، «دربارهٔ ترکیببند محتشم کاشانی و پنج تن از مقلدان او»، ۱۳۹۶ش، ص۱.
- ↑ قافلهباشی، «عروض عربی و فارسی»، ۱۳۹۰ش، چکیده و ص۱۵۶.
- ↑ غروی اصفهانی، کلیات دیوان اشعار آیتالله شیخ محمدحسین غروی اصفهانی، ۱۳۸۷ش، پیشگفتار، ص۱۹.
- ↑ «نقد اشعار آیینی مفتقر»، مرجع دانش، به نقل از: خیری، «نقد اشعار آیینی مفتقر»، ۱۳۹۴ش، ص۱؛ نگاه کنید به: شاهرودی، ارغنون آسمانی، ۱۳۸۳ش، ص۷۱۲.
- ↑ داوودی مقدم، «تحلیل زیبایی شناسانه مدایح و مراثی دیوان آیتالله غروی اصفهانی (کمپانی)»، ۱۳۹۷ش، ص۷.
- ↑ داوودی مقدم، «تحلیل زیبایی شناسانه مدایح و مراثی دیوان آیتالله غروی اصفهانی (کمپانی)»، ۱۳۹۷ش، ص۷.
- ↑ مشار، فهرست کتابهای جاپی فارسی، ۱۳۵۱ش، ج۲، ص۲۳۶۰.
- ↑ «دیوان حاج شیخ محمدحسین غروی اصفهانی معروف به (کمپانی)»، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ غروی اصفهانی، کلیات دیوان اشعار آیتالله شیخ محمدحسین غروی اصفهانی، ۱۳۸۷ش، پیشگفتار، ص۱۳.
- ↑ غروی اصفهانی، دیوان کمپانی، ۱۳۷۷ش.
- ↑ محمدزاده، دانشنامه شعر عاشورایی انقلاب حسینی در شعر شاعران عرب و عجم، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۱۳۸۰؛ برقعی، سخنوران نامی معاصر ایران، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۷۶۵.
- ↑ صدرایی خویی، فهرست نسخههای خطی کتابخانه عمومی آیتالله گلپایگانی (قم)، ۱۳۸۸ش، ج۴، ص۱۹۲۹.
- ↑ «دیوان مفتقر»، بانک اطلاعات کتب و نسخ خطی.
- ↑ «اصطلاحات عرفانی در دیوان محمدحسین غروی اصفهانی (کمپانی)»، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ جدیدالاسلامی، اصطلاحات عرفانی در دیوان محمدحسین غروی اصفهانی (کمپانی)، ۱۳۹۶ش، فهرست و چکیده.
خطای یادکرد: برچسب
<ref>
برای گروهی به نام «یادداشت» وجود دارد، اما برچسب متناظر با <references group="یادداشت"/>
یافت نشد.