مکان نمازگزار

مکان نمازگزار جایی که بنابر فقه اسلامی نماز خواندن در آن صحیح است. در کتاب‌های فقهی شرایطی برای مکان نمازگزار بیان شده است؛ از جمله غصبی‌نبودن و پاک بودن از نجاست. به‌گفته فقیهان، نماز خواندن در برخی مکان‌ها مانند مسجد و حرم امامان، ثواب بیشتری دارد و در مکان‌هایی مانند حمام، روبروی آتش، محل عبور و مرور مردم و محل ذبح حیوانات، مکروه است.

جایگاه و اهمیت

در رساله‌های توضیح المسائل بخشی از احکام نماز به مکان نمازگزار اختصاص داده شده است.^[۱] همچنین در کتاب‌های حدیثی شیعه، احادیث متعددی درباره ویژگی‌های مکان نماز نقل شده است؛ به عنوان نمونه در کتاب وسائل الشیعة ۲۲۵ حدیث در بخش «ابوابُ مکانِ المُصَلّیِ» نقل شده^[۲] و پس از آن نیز احادیث مربوط به مسجدها گردآوری شده است.^[۳]

احکام فقهی مکان نماز

احکامی که فقیهان برای مکان نماز با استناد به منابع فقهی بیان کرده‌اند، شامل چند گروه از وظایف و شرایط است؛ برخی واجبات و محرماتِ مکان را توضیح می‌دهند که شرایط حداقلی برای صحت نماز را بیان می‌کنند و برخی هم به معرفی مکان‌های مستحب و مکروه برای نماز اختصاص دارند.

امام باقر(ع):

هرکس در مسجد الحرام یک نماز واجب بخواند، خداوند به‌خاطر همان یک نماز، همه نمازهایش را از زمانی که نماز بر او واجب شده و به‌جا آورده، و نیز همه نمازهایی را که تا زمان وفاتش خواهد خواند، می‌پذیرد.^[۴]

شرایط مکان نماز

مباح باشد؛ یعنی غصبی (در عین و در منفعت) نباشد.^[۵]
بی‌حرکت و ثابت باشد؛ یعنی نمازگزار بتواند با آرامش و بدون حرکت نماز بخواند.^[۶]
امکان تمام‌کردن نماز در آن مکان وجود داشته باشد؛ مثلاً در شرایط ازدحام جمعیت یا باد و طوفان شدید نباشد.^[۷]
بقا در آن مکان بر نمازگزار حرام نباشد؛ مثلاً ایستادن زیر سقف و یا کنار دیواری که در شرف خراب‌شدن است و یا در محل وقوع جنگ که در معرض کشته‌شدن است.^[۸]
قیام، رکوع و سجود به‌صورت کامل در آن مکان ممکن باشد.^[۹]
محل سجده پاک باشد.^[۱۰] اگر مکان نمازگزار نجس باشد، به‌شرطی اشکال ندارد که رطوبت آن زمین نجس به لباس یا بدن او نرسد.^[۱۱]
جای پیشانی نمازگزار از جای زانوهای او بیش از چهار انگشت بسته،‎ ‎پست‌تر یا بلندتر نباشد.^[۱۲]
مکان نمازگزار جلوتر از قبر معصومان(ع) نباشد؛ البته اگر هتک حرمت نباشد اشکالی ندارد.^[۱۳]
مکان نمازگزار برای مردان باید به‌گونه‌ای باشد که زن مساوی یا جلوتر از او نماز نخواند.^[۱۴]

مکان‌های مستحب برای نماز

فقیهان با استناد به روایات، خواندن نماز در برخی مکان‌ها را دارای ثواب بیشتری می‌دانند، مانند:^[۱۵]

مسجد؛ با این حال ثواب خواندن نماز در مسجد الحرام بیشتر از سایر مساجد است.^[۱۶] بعد از مسجدالحرام، به‌ترتیب مسجد پیامبر(ص)، مسجد کوفه، مسجد الاقصی، مسجد جامع هر شهر و بعد از آن مسجد محله و مسجد بازار دارای ثواب بیشتری است.^[۱۷] طبق روایات^[۱۸] و نظر فقیهان، استحباب نماز در مسجد برای مردان است، اما نماز خواندن زن در خانه ثواب بیشتری دارد.^[۱۹]
حرم امامان شیعه(ع).^[۲۰]
مستحب است در قسمتی از خانه، محلی برای اقامه نماز مشخص شود.^[۲۱]

مکان‌های مکروه برای نماز

در کتاب‌های فقهی مکان‌هایی بیان شده که نماز خواندن در آنها مکروه است:

حمام
محل انباشت زباله
محل ذبح حیوانات
آشپزخانه
مقابل آتش
‎زمین نمکزار
مقابل انسان
مقابل درِ باز
قبرستان
مقابل چاه محل ادرار
مقابل عکس و مجسمۀ صاحب روح.^[۲۲]
مقابل آیینه یا شیشه‌ای که مانند آن است.^[۲۳]

پانویس

↑ رک: بنی‌هاشمی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۴۸۲-۵۱۰.
↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، آل‌البیت، ج۵، ص۱۱۷-۱۹۲.
↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، آل‌البیت، ج۵، ص۱۹۳.
↑ شیخ صدوق، من لایحضرة الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۲۸.
↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۷۴-۵۷۵؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۸، ص۲۷۶؛ کاشف الغطاء، أنوار الفقاهة کتاب الصلاة، ۱۴۲۲ق،‌ ص۸۶؛ حائری، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق، ص۸۱.
↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۸۴؛ حائری، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق،‌ ص۱۰۷؛ کاشف الغطاء، أنوار الفقاهة: کتاب الصلاة، ۱۴۲۲ق،‌ ص۹۶-۹۷؛ خمینی، تحریرالوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۱۵۱.
↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۸۵.
↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۸۵
↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۸۵.
↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۸۶؛ کاشف الغطاء، أنوار الفقاهة کتاب الصلاة، ۱۴۲۲ق،‌ ص۹۵-۹۶.
↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۸، ص۳۳۰؛ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق،‌ ج۱، ص۵۸۶؛ خمینی، تحریرالوسیلة، درالعلم، ج۱، ص۱۴۹.
↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹، ج۱، ص۵۸۶.
↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۸۵.
↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۸۵.
↑ به‌عنوان نمونه: یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۹۶؛ خمینی، تحریرالوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۱۵۱-۱۵۲.
↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۹۶؛ خمینی، تحریرالوسیلة، درالعلم، ج۱، ص۱۵۱-۱۵۲.
↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۹۶؛ خمینی، تحریرالوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۱۵۱-۱۵۲.
↑ رک: عاملی، وسائل الشیعه، ج۵، ص۲۴۶، باب استحباب اختیار المرأة الصلاة فی بیتها.
↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۹۶.
↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق،‌ ج۱، ص۵۹۶.
↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق،‌ ج۱، ص۵۹۶.
↑ به‌عنوان نمونه دیده شود: یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۹۳-۵۹۵؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۸، ص۳۳۹-۳۹۹.
↑ «نماز خواندن مقابله آینه»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیةالله مکارم شیرازی.

منابع

بنی‌هاشمی خمینی، محمدحسن، توضیح المسائل مراجع: مطابق با فتوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۸۹ش.
حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، ۱۴۱۶ق.
خمینی، سید روح‌الله، تحریرالوسیلة، قم، مؤسسه مطبوعات‌دار العلم، چاپ اول، بی‌تا.
شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
نجفی، حسن بن جعفر (کاشف الغطاء)، أنوار الفقاهة: کتاب الصلاة، نجف اشرف، مؤسسه کاشف الغطاء، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، تصحیح عباس قوچانی و علی آخوندی، بیروت، دار الإحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۴۰۴ق.
«نماز خواندن مقابل آینه»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیة‌الله مکارم شیرازی، تاریخ درج مطلب: بی‌تا، تاریخ بازدید: ۱۷ دی ۱۴۰۱ش.
یزدی، سید کاظم طباطبایی، العروة الوثقی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
یزدی، عبدالکریم حائری، کتاب الصلاة، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.

[1] رک: بنی‌هاشمی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۴۸۲-۵۱۰.

[2] حر عاملی، وسائل الشیعه، آل‌البیت، ج۵، ص۱۱۷-۱۹۲.

[3] حر عاملی، وسائل الشیعه، آل‌البیت، ج۵، ص۱۹۳.

[4] شیخ صدوق، من لایحضرة الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۲۸.

[5] یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۷۴-۵۷۵؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۸، ص۲۷۶؛ کاشف الغطاء، أنوار الفقاهة کتاب الصلاة، ۱۴۲۲ق،‌ ص۸۶؛ حائری، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق، ص۸۱.

[6] یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۸۴؛ حائری، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق،‌ ص۱۰۷؛ کاشف الغطاء، أنوار الفقاهة: کتاب الصلاة، ۱۴۲۲ق،‌ ص۹۶-۹۷؛ خمینی، تحریرالوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۱۵۱.

[7] یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۸۵.

[8] یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۸۵

[9] یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۸۵.

[10] یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۸۶؛ کاشف الغطاء، أنوار الفقاهة کتاب الصلاة، ۱۴۲۲ق،‌ ص۹۵-۹۶.

[11] نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۸، ص۳۳۰؛ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق،‌ ج۱، ص۵۸۶؛ خمینی، تحریرالوسیلة، درالعلم، ج۱، ص۱۴۹.

[12] یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹، ج۱، ص۵۸۶.

[13] یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۸۵.

[14] یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۸۵.

[15] به‌عنوان نمونه: یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۹۶؛ خمینی، تحریرالوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۱۵۱-۱۵۲.

[16] یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۹۶؛ خمینی، تحریرالوسیلة، درالعلم، ج۱، ص۱۵۱-۱۵۲.

[17] یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۹۶؛ خمینی، تحریرالوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۱۵۱-۱۵۲.

[18] رک: عاملی، وسائل الشیعه، ج۵، ص۲۴۶، باب استحباب اختیار المرأة الصلاة فی بیتها.

[19] یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۹۶.

[20] یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق،‌ ج۱، ص۵۹۶.

[21] یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق،‌ ج۱، ص۵۹۶.

[22] به‌عنوان نمونه دیده شود: یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۹۳-۵۹۵؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۸، ص۳۳۹-۳۹۹.

[23] «نماز خواندن مقابله آینه»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیةالله مکارم شیرازی.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]