پرش به محتوا

ضروری مذهب

از ویکی شیعه
(تغییرمسیر از ضروریات شیعه)

ضروری مذهب احکام و عقایدی هستند که عموم پیروان یک مذهب آنها را جزء مذهب و دین خود می‌دانند. در دیدگاه بیشتر عالمان دینی، انکار ضروری مذهب، باعث خروج فرد از آن مذهب می‌شود ولی باعث خروج از دین نمی‌گردد. از مهمترین ضروریات مذهب امامیه، باور به امامت دوازده امام از سوی خداوند است.

اصطلاح شناسی

ضروری به معنای بدیهی و لازم در سه اصطلاح فقهی «ضروری دین»، «ضروری مذهب» و «ضروری فقه» به کار رفته است.[۱]


ضروری دین

ضروری دین (دین اسلام)، احکام و عقایدی هستند که عموم گروه‌ها و مذاهب اسلامی به روشنی آنها را جزء دین می‌دانند، مانند معاد جسمانی و واجب بودن نماز. انکار ضروری دین، در حقیقت دروغ دانستن گفته‌های خدا یا پیامبر(ص) و یکی از عوامل ارتداد است.

ضروری مذهب

ضروری مذهب، احکام و عقایدی هستند که عموم پیروان یک مذهب آنها را جزء مذهب و دین خود می‌دانند. از آنجا که پیروان هر مذهب آن مذهب را حق و دین راستین می‌دانند فقیهانی همچون صاحب جواهر ضروری مذهب را برای این افراد مساوی ضروری دین دانسته‌اند[۲]

ضروری فقه

ضرورت فقهی دو گونه تبیین شده است:

  1. چیزهایی که همه فقیهان بر آن اجماع داشته و قبولش دارند.
  2. اموری که رکن فقه است و فقه بدون آنها شکل نمی‌گیرد.[۳]

نمونه ها

از مهمترین موارد ضروری مذهب امامیه، اعتقاد به امامت و معصوم دانستن امامان است.[۴] از دیگر ضروریات مذهب شیعه می‌توان به جزء بودن «حَی عَلی خَیرِ العَمل» در اذان و حلال بودن متعه[۵] اشاره کرد.

حکم فقهی انکار ضروری مذهب

بیشتر علماء معتقدند قبول نداشتن و انکار یکی از ضروریات مذهب شیعه باعث خارج شدن فرد از آن مذهب و نه از دین اسلام می‌گردد.[۶] در مقابل، فقیهانی همچون صاحب حدائق انکار ضروری مذهب را باعث ارتداد می‌دانند؛[۷] برخی دیگر مانند صاحب جواهر، انکار ضروری مذهب از سوی فردی که این مذهب را قبول دارد را مانند انکار ضروری دین و موجب ارتداد می‌دانند[۸] و برخی نظیر سید عبدالاعلی سبزواری معتقدند انکار ضروری مذهب تنها اگر منجر به انکار رسالت یا توحید شود باعث خروج از دین است.[۹]

پانویس

  1. مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۵ش، ج۵، ص۱۴۴.
  2. .نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۱، ص۶۰۲.
  3. حقانی‌فضل، «تلاش غیرضروری برای تبیین ضروری»، ص۱۴.
  4. تبریزی، صراط النجاة فی اجوبة الاستفتائات، ص۴۱۵. به نقل از فصلنامه فرهنگ جهاد، مقاله ضروریات دین(۲)، شماره ۳۳و۳۴.
  5. نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۱، ص۶۰۲
  6. صراط النجاة فی اجوبة الاستفتائات، میرزا جواد تبریزی، ص۴۱۵ به نقل از فصلنامه فرهنگ جهاد، مقاله ضروریات دین(۲)، شماره ۳۳ و ۳۴.
  7. انصاری، الموسوعة الفقهیة المیسره، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۱۶.
  8. نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۱، ص۶۰۲.
  9. سبزواری، مهذب الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۷۶.

منبع

  • الموسوعة الفقهیه، قم، مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، ۱۴۲۳ق.
  • الموسوعة الفقیهة المیسّره، محمدعلی انصاری، قم، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۲۴ق.
  • تبریزی، جواد، صراط النجاة فی أجوبة الاستفتائات، قم، دفتر نشر برگزیده، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
  • حقانی‌فضل، محمدکاظم، «تلاش غیرضروری برای تبیین ضروری؛ نگاهی به کتاب «الضرورات الدینیة و المذهبیة و الفقهیة»، مجله نقد کتاب فقه و حقوق، تهران، شماره ۳و۴، پاییز و زمستان ۱۳۹۴ش.
  • روحانی، علیرضا، «ضروریات دین (۲)»، فصلنامه فرهنگ جهاد، قم، شماره ۳۳و۳۴، پاییز و زمستان ۱۳۸۲ش.
  • سبزواری، سید عبدالاعلی، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، بیروت، مؤسسه المنار، چاپ چهارم، ۱۴۱۳ق.
  • مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، زیرنظر: سید محمود هاشمی شاهرودی، قم، مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۵ش.
  • مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، سید عبدالاعلی سبزواری، چاپ اول، نشر دارالتفسیر، ۱۴۳۰ق.
  • نجفی، محمدحسن، جَواهر الکلام فی شرحِ شرائعِ الاسلام، تصحیح عباس قوچانی و علی آخوندی، بیروت، دارُ اِحیاء التُّراثِ العربی، چاپ هفتم، ۱۴۰۴ق.