Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۱٬۸۱۱
ویرایش
طمأنینه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
(تغییرمسیر به طمأنینه در نماز) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{در دست ویرایش ۲|ماه=[[خرداد]]|روز=[[۱۲]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=Golpoor }} | |||
'''طمأنینه''' یکی از واجبات [[نماز]] شمرده می‌شود. طمأنینه به معنای آرامش و ثابت بودن بدن در نماز است و ترک آن سبب بطلان نماز می‌شود و فرقی بین [[نماز واجب]] و [[نماز مستحبی|مستحب]] نیست. طمأنینه از [[ارکان نماز]] محسوب نمی‌شود؛ لذا در صورت سهو یا فراموشی سبب بطلان نماز نیست. در وجوب آن اختلافی بین علما وجود ندارد. | |||
استقرار معتبر در نماز یا به لحاظ [[مکان نمازگزار]] و یا به لحاظ شخص نمازگزار است. که در هر دو صورت رعایت طمأنینه [[واجب]] است. طمأنینه در قرائت اذکار نماز، هنگام قیام بعد از [[رکوع]]، ما بین دو [[سجده]] و جلسه استراحت از جمله موارد برای رعایت طمأنینه می‌باشد. اگر ذکر مستحبی به نیت خصوصیت به جا آورده شود رعایت طمأنینه لازم است و الا اگر به نیت مطلق ذکر باشد لازم نیست. | |||
{{احکام}} | |||
== مفهوم شناسی == | |||
طمأنینه یا استقرار،<ref>گیلانی، تحفة الأبرار الملتقط من آثار الأئمة الأطهار، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۷۹. </ref> سکون و آرامش،<ref>جوهری، الصحاح، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۲۱۵۸؛ طوسی، الجمل و العقود فی العبادات، ۱۳۸۷ش؛ ص۲۱۹؛ حائری یزدی، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق، ص۲۲۵.</ref> و یا ثابت بودن بدن در [[نماز]]،<ref>حلّی، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، ج۱، ص۷۳.</ref>یکی از واجبات نماز شمرده می‌شود؛<ref>گیلانی، تحفة الأبرار الملتقط من آثار الأئمة الأطهار، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۷۹.</ref> بدین گونه که انسان در حال نماز، آرامش داشته و بدون حرکت اضافه باشد.<ref>برای اطلاعات بیشتر رجوع کن به: حائری یزدی، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق، ص۲۲۵.</ref> در [[وجوب]] آن اختلاف چندانی در بین [[فقها]] دیده نمی‌شود و حتی برای آن، ادعای [[اجماع]] شده است.<ref>نجفی، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ۱۴۰۴ق، ج۹، ص۲۴۵؛ حائری یزدی، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق، ص۲۲۵.</ref> برخی از علما عدم رعایت طمأنینه در [[نماز مستحبی]] را نیز سبب بطلان آن می‌دانند.<ref>دزفولی، صراط النجاة، ۱۴۱۵ق، ص۱۰۷.</ref> | |||
فقها طمأنینه را از [[ارکان نماز]] نمی‌دانند؛ لذا معتقدند که در صورت فراموشی، نماز باطل نمی‌شود.<ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع)، ۱۴۲۶ق، ص۱۱۳؛ اصفهانی، رساله صلاتیه، ۱۴۲۵ق، ص۲۳۳.</ref> | |||
مقدار طمأنینه استقرار عرفی است<ref>نجفی، مجمع الرسائل محشّٰی صاحب جواهر، ۱۴۱۵ق ص: ۲۴۰</ref> و به‌اندازه‌ای که مسمای طمأنینه انجام شود، کفایت می‌کند.<ref>حلّی، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، ج۱، ص۱۴۲.</ref> | |||
برخی طبق استناد به برخی از [[روایات]]، پس از اشاره به عدم قبولی نماز کسی که طمأنینه در نماز را رعایت نمی‌کند عذاب و عقاب وی در [[آخرت]] را همانند عذاب شخص [[تارک الصلاه]] دانسته‌اند؛ هرچند حکم او را در حکم تارک الصلاه ندانسته‌اند.<ref>دزفولی، صراط النجاة، ۱۴۱۵ق، ص۱۱۶.</ref> | |||
در روایتی از [[رسول خدا(ص)]] پس از مشاهده شخصی که طمأنینه در نماز را رعایت نمی‌نمود، او را به کلاغی که در حال برداشتن دانه از زمین است توصیف کرده و فرمود: اگر او در این حالت از دنیا برود در دینی غیر از دین من از دنیا رفته است.<ref>حائری یزدی، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق، ص۲۲۵.</ref> {{یادداشت| روایة زرارة عن أبی جعفر(ع)، قال(ع) بینا رسول اللّه(ص) جالس فی المسجد إذ دخل رجل فقام یصلی فلم یتم رکوعه و لا سجوده فقال رسول اللّه(ص) نقر کنقر الغراب لئن مات هذا و هکذا صلوته لیموتن علی غیر دینی.(حائری یزدی، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق، ص۲۲۵.)}} | |||
در صورت عدم رعایت طمأنینه توسط نمازگزار، اگر جاهل به حکم است، بر دیگران [[واجب]] است که او را ارشاد نمایند و در صورتی که از روی عمد باشد نیز بر دیگران واجب است با [[امر به معروف]] به او تذکر دهند.<ref>دزفولی، صراط النجاة، ۱۴۱۵ق، ص۱۱۲.</ref> | |||
در هنگام [[نماز جماعت]]، زمانی‌که امام مشغول به گفتن ذکر است، رعایت طمأنینه توسط مأموم لازم نیست.<ref>به عنوان نمونه: خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۴۹۳.</ref> | |||
برخی معتقدند اگر هنگام قرائت نماز در اثر اوامر بیرونی همچون باد و مانند آن طمأنینه نمازگزار از بین برود، باید سکوت کند و [[احتیاط مستحب]] آن است، بعد از آرامش بدن آنچه در آن حالت خوانده، دوباره اعاده کند.<ref>کابلی، رساله توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۱۶۱ و ۱۶۲.</ref> | |||
استقرار معتبر در [[نماز]] یا به لحاظ نمازگزار است که از آن به طمأنینه، مقابل اضطراب و سکون، مقابل حرکت تعبیر می‌شود و یا به لحاظ مکان نمازگزار؛ هر چند خود او آرام باشد.<ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۴۴۸.</ref> | |||
== طمانینه در مکان نماز == | |||
استقرار مکان نماز نیز [[واجب]] است بدین معنا که در حال اختیار بتواند واجبات نماز از قبیل طمأنینه، ایستادن و رو به [[قبله]] بودن را رعایت کند؛<ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۴۴۸.</ref> لذا [[فقها]] خواندن نماز در حال حرکت و یا در وسائل نقلیه در حال حرکت، از جمله در قایق، ماشین سواری و... را موجب بطلان نماز می‌دانند؛ اما در صورت اضطرار آن را جایز دانسته‌اند؛ گرچه برخی از علما نماز خواندن در وسائل نقلیه‌ای که موجب حرکت و تکان خوردن انسان نمی‌شود را جایز دانسته‌اند.<ref>خمینی، توضیح المسائل ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۴۹۱.</ref> | |||
بین علما، در بیان آنکه استقرار مکان، واجبی از [[واجبات نماز]] است یا وجوب آن به لحاظ مقدمه بودن برای حصول واجبی دیگر همچون طمأنینه و استقبال می‌باشد، مورد اختلاف می‌باشد.<ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۴۴۸.</ref> | |||
== طمأنینه در اجزای نماز == | |||
[[فقها]] رعایت طمأنینه در تمامی اجزا [[نماز]] را لازم دانسته و ترک آن را سبب بطلان نماز می‌دانند که برخی از مهمترین آنان عبارت‌اند از: | |||
=== هنگام قرائت اذکار نماز === | |||
فقها معتقدند که شخص نمازگزار لازم است بدنش، قبل از قرائت اذکار نماز در آرامش بوده و بدون حرکت باشد،<ref>خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۱.</ref> به عبارتی دیگر آرام گرفتن بدن به‌اندازه ذکر؛<ref>حلّی، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، ج۱، ص۱۴۱.</ref> به عنوان مثال زمان گفتن ذکر [[رکوع]] و [[سجود]] بدن شخص نمازگزار، آرام و ثابت باشد و اگر ذکر، در حرکت گفته شود نماز باطل است؛<ref>نراقی، تحفه رضویه، ۱۴۲۶ق، ص۳۸۹ و ۳۹۳.</ref> به عبارتی دیگر اگر از روی عمد بخشی از ذکر [[واجب]] را قبل از استقرار و آرامش و یا در هنگام سر برداشتن بگوید، نماز باطل است؛<ref>خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۱.</ref> چنانچه در عوام الناس بسیار مشاهده می‌شود.<ref>اصفهانی، رساله صلاتیه، ۱۴۲۵ق، ص۲۳۲.</ref> | |||
=== هنگام قیام بعد از رکوع === | |||
فقها، همانطور که طمأنینه در ذکر [[رکوع]] را [[واجب]] و عدم رعایت آن را سبب بطلان نماز دانسته‌اند،<ref>کابلی، رساله توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۱۶۲.</ref> آرامش و استقرار بدن نمازگزار، در قیام بعد از رکوع، به‌اندازه‌ای که سکون و استقرار بر آن قابل صدق باشد را نیز واجب؛<ref>گیلانی، تحفة الأبرار الملتقط من آثار الأئمة الأطهار، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۷۹.</ref> و عدم رعایت آن را سبب بطلان نماز می‌دانند.<ref>سبزواری، اسرار الحکم فی المفتتح و المختتم، ۱۴۲۵ق، ص۶۱۷.</ref> | |||
البته برخی معتقدند اگر نمازگزار به جهت بیماری و غیر آن نتواند آن را رعایت کند از او ساقط شده و نماز او صحیح است.<ref>کابلی، رساله توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۱۶۲.</ref> همانطور که عدم رعایت آن از روی فراموشی و یا ندانستن [[حکم شرعی]] آن را سبب بطلان نمی‌دانند.<ref>کابلی، رساله توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۱۶۴.</ref> | |||
برخی از علما طمأنینه هنگام قیام بعد از رکوع را از [[ارکان نماز]] دانسته‌اند.<ref>طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۵۱</ref> هرچند مشهور علما آن را رکن ندانسته‌اند.<ref>اصفهانی، رساله صلاتیه، ۱۴۲۵ق، ص۲۳۳.</ref> <ref>برای اطلاعات بیشتر رجوع کن به: نجفی، جواهر الکلام فی ثوبه الجدید، ۱۴۲۱ق، ج۵، ص۲۰۸.</ref> | |||
=== ما بین دو سجده === | |||
[[فقها]] همانطور که در [[سجده]]، طمأنینه را [[واجب]] دانسته‌اند بدین گونه که نمازگزار تا سر به سجده نگذاشته ذکر نگوید و تا ذکر تمام نشده، سر از سجده برندارد،<ref>به عنوان نمونه: خمینی، نجاة العباد، ۱۴۲۲ق، ص۱۰۴.</ref> نشستن بین دو سجده به همراه طمأنینه و عدم حرکت<ref>طوسی، الجمل و العقود فی العبادات، ۱۳۸۷، ص۲۱۹؛ حلّی، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، ج۱، ص۱۴۲.</ref> را از واجبات دانسته‌اند؛ همانطور که جلوس در [[تشهد]] و طمأنینه در آن را نیز واجب می‌دانند.<ref>طوسی، الجمل و العقود فی العبادات، ۱۳۸۷، ص۲۲۰.</ref> | |||
=== جلسه استراحت === | |||
فقها طمأنینه در جلسه استراحت نماز یعنی بعد از [[سجده]] و قبل از قیام را نیز لازم می‌دانند.<ref>طوسی، الجمل و العقود فی العبادات، ۱۳۸۷، ص۲۲۵.</ref> هرچند برخی آن را [[مستحب]] دانسته‌اند.<ref>حلّی، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، ج۱، ص۱۴۲.</ref> | |||
== طمأنینه در مستحبات نماز == | |||
در بین علما، طمأنینه در اذکار مستحبی نماز مورد اختلاف است.<ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۱۱۳.</ref>برخی معتقدند که [[اذکار مستحبی]] در نماز را هر گاه عمدا و از روی اختیار، بدون طمأنینه به قصد خصوصیت به جا آورده شود، نماز را تمام کرده و بنا بر احتیاط، دوباره خوانده شود؛<ref>خمینی، تحریر الوسیلة ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۱؛ دزفولی، صراط النجاة، ۱۴۱۵ق، ص۱۰۵.</ref> اما اگر به عنوان مطلق ذکر مستقل بدون قصد خصوصیت باشد اشکالی ندارد؛<ref>خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۱؛ شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۱۱۳.</ref> همچنانکه برخی در صورت بیماری عدم رعایت طمأنینه در ذکرهای مستحبی را لازم نمی‌دانند.<ref>خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۱.</ref> | |||
== ظن و شک در طمأنینه نماز == | |||
برخی از علما معتقدند در صورتی که شخص نمازگزار قبل از رفتن به [[سجده]]، [[ظن]] به عدم رعایت طمأنینه بعد از [[رکوع]] پیدا کند، باید برگردد و طمأنینه را به جای آورد و در صورت شک به این موضوع بنا براحتیاط برگشته و آن را به جای آورد.<ref>دزفولی، صراط النجاة، ۱۴۱۵ق، ص۱۰۷.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | |||
{{ستون-شروع|۳}} | |||
* [[نماز]] | |||
* [[ارکان نماز]] | |||
* [[ترتیب]] | |||
* [[موالات]] | |||
* [[تکبیره الاحرام]] | |||
* [[طهارت]] | |||
* [[وضو]] | |||
* [[سجده]] | |||
* [[رکوع]] | |||
* [[تشهد]] | |||
* [[قیام متصل به رکوع]] | |||
{{پایان}} | |||
{{نمازها}} | |||
==پانویس== | |||
{{پانویس}} | |||
==منابع== | |||
{{منابع}} | |||
* اصفهانی، محمد تقی رازی نجفی، رساله صلاتیه، قم، انتشارات ذوی القربی، ۱۴۲۵ق. | |||
* شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع)، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)، ۱۴۲۶ق. | |||
* جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح - تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۴۱۰ق. | |||
* حلّی، مقداد بن عبداللّه سیوری، کنز العرفان فی فقه القرآن، ترجمه عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، قم، پاساژ قدس پلاک ۱۱۱، بی‌تا. | |||
* خمینی، سید روح‌اللّه، تحریر الوسیله، ترجمه علی اسلامی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۲۵ق. | |||
* خمینی، سید روح‌اللّه، توضیح المسائل، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، ۱۴۲۴ق. | |||
* خمینی، سید روح‌اللّه، نجاة العباد، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۲۲ق. | |||
* دزفولی، مرتضی، صراط النجاة، قم، کنگره جهانی بزرگ‌داشت شیخ انصاری، ۱۴۱۵ق. | |||
* سبزواری، هادی بن مهدی، اسرار الحکم فی المفتتح و المختتم، قم، انتشارات مطبوعات دینی، ۱۴۲۵ق. | |||
* طوسی، محمد بن حسن، الجمل و العقود فی العبادات، ترجمه محمد واعظ زاده خراسانی، مشهد، مؤسسه نشر دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۸۷ش. | |||
* طوسی، محمد بن حسن،الخلاف، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۷ق. | |||
* کابلی، محمد اسحاق فیاض، رساله توضیح المسائل، قم، انتشارات مجلسی، ۱۴۲۶ق. | |||
* گیلانی شفتی، سید محمد باقر، تحفة الأبرار الملتقط من آثار الأئمة الأطهار، اصفهان، انتشارات کتابخانه مسجد سید، ۱۴۰۹ق. | |||
* نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۰۴ق. | |||
* نجفی، محمد حسن، مجمع الرسائل محشّی صاحب جواهر، مشهد، مؤسسه صاحب الزمان (عج)، ۱۴۱۵ق. | |||
* نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی ثوبه الجدید، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)، ۱۴۲۱ق. | |||
* نراقی، محمد مهدی بن ابی‌ذر، تحفه رضویه، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۲۶ق. | |||
* یزدی، عبدالکریم حائری، کتاب الصلاة، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۰۴ق. | |||
{{پایان}} | |||