جعفر بن محمد بن نمای حلی
 | کتابشناسی یا ارجاعات این مقاله ناقص است. میتوانید با اصلاح نحوهٔ ارجاع به منابع بر طبق شیوهنامهٔ ارجاع به منابع، به ویکیشیعه کمک کنید. |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | جعفر بن محمد بن جعفر بن هبه الله بن نما حلی |
| لقب | نجم الدین |
| تاریخ وفات | ۶۸۰ق حلّه |
| خویشاوندان سرشناس | محمد بن جعفر ابن نما(پدر) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | محقق حلی • محمد بن جعفر ابن نما |
| شاگردان | علامه حلی |
| تألیفات | مُثیرُالاَحزان و مُنیرُ سُبُلِ الاَشجان • شرحُ الثّارِ فی اَحوالِ المُختار |
نجم الدین جعفر بن محمد بن جعفر بن هبه الله بن نما حلی(وفات ۶۸۰ق) از علمای شیعه قرن هفتم قمری واز علمای خاندان ابن نما و از استادان علامه حلی است. مهمترین اثر جعفر بن محمد مُثیرُ الاَحزان و مُنیرُ سُبُلِ الاَشجان از مقتل‌های معروف واقعه عاشورا است.
زندگی
جعفر بن محمد بن جعفر بن محمد (هِبَةُ اللـه) ابن نما، ملقب به نجم‌الدین از علما و محدثین قرن هفتم قمری است. وی شعر نیز می‌سرود و اشعارش درباره پیامبر(ص) و اهلبیت(ع) در برخی منابع، از جمله تألیفات او نقل شده است.[۱] این ابیات نمونه‌ای از اشعار او در باره مقام پیامبر(ص)ست:
ترجمه: اگر در خاندان رسول خدا شک داری قرآن را بخوان تا هدایت شوی. قرآن بر والایی جایگاه و فضل و منزلتشان دلالت دارد. آنان امانت‌های پیامبر با توصیه خداوند رحمانم هستند.
نمونه‌ای از سروده‌های او درباره اهلبیت(ع):
ترجمه: بر خانه پیامبر خدا محمد(ص) ایستادم، دیدم که از رونق افتاده و از تلاوت قاریان قرآن خالی گشته و نماز و روزه در آن تعطیل و از سادات هاشمی تهی گشته و پس از شهادت حسین سامان نیافته است. دیدگانم در شهادت سبط پیامبر گریان و سوز دلم در نبودشان و آه سینه‌ام تمام نشدنی است. پدرش، نجیب الدین محمد بن جعفر بن هبة الله (۵۶۵-۶۳۶ یا ۶۴۵هجری قمری) از فقهای بزرگ امامیه و از اساتید محقق حلی است. اگر در متون فقهی، ابن نما به صورت مطلق بیاید، منظور پدرش محمد بن جعفر ابن نما است که اندیشه‌هایش در میان فقها معروف است.[۴]
جد بزرگش، هبة الله بن نما از بزرگان شیعه به شمار می‌رفت. کنیه اش ابوالبقاء است[۵]و رئیس و عفیف لقبش داده بودند.[۶] برادر او، احمد بن محمد و برادرزادهاش، حسن بن احمد نیز از جمله علمای شیعه بودند. حسن بن احمد را از اساتید شهید اول شمرده‌اند.[۷]
جعفر بن محمد بن جعفر در حدود سال ۶۸۰ق در حله درگذشت.[۸]
اساتید
- پدرش، محمد بن جعفر ابن نما
- محقق حلی، صاحب شرایع الاسلام (متوفای ۶۷۶ق)
شاگردان
- علامه حلی؛
- برادر خودش نظام الدین احمد؛[۹]
- محمد بن حسن بن محمد بن مهتدی؛ در ۶۷۰ق از او اجازه روایت گرفته است.[۱۰]
- شيخ كمال الدين علي بن حسين بن حماد؛ او از ابن نما نقل روایت می کند.[۱۱]
- عبدالرزاق بن احمد معروف به ابن الفوطی؛[۱۲]
تألیفات
- مُثیرُالاَحزان و مُنیرُ سُبُلِ الاَشجان؛ مهمترین کتاب اوست که مقتل امام حسین(ع) و یارانش است. این کتاب در ۱۳۱۸ق به صورت چاپ سنگی در تهران؛[۱۳] در ۱۳۲۶ق در بمبئی؛ در ۱۳۶۹ق با مقدمه‌ای از عبدالمولی طریحی در نجف و در سال ۱۴۰۶ق در قم به کوشش مؤسسه امام مهدی به چاپ رسیده است. البته طریحی کتاب را به محمد بن جعفر نسبت داده است.[۱۴] این کتاب به زبان‌های فارسی و اردو ترجمه شده است.
افندی احتمال داده که اِلتِهابُ نیرانِ الاَحزان عنوان دیگر مثیرالاحزان باشد، ولی باتوجه به اطلاعاتی که فیض کاشانی در خصوص کتابی با این نام داده،[۱۵] در گفته افندی باید تردید کرد.
- شرحُ الثّارِ فی اَحوالِ المُختار که علامه مجلسی آن را به صورت کامل در جلد ۴۵ بحارالانوار از صفحه ۳۴۶ تا ۳۸۷ آورده است.[۱۶] برخی نام کتاب را «اَخْذُ الثّار» ثبت کرده‌اند.[۱۷] وی مطالب کتاب را از مقتل ابی مخنف نقل کرده است.[۱۸]
- مَنهَجُ الشیعَةِ فی فَضائلِ وَصِیّ خاتَمِ الشَّریعة؛[۱۹]
به گفته ابن فوطی، ابن نما در مذمت برادرش علم الدین اسماعیل مقاله‌ای مشتمل بر نثر و نظم انشا کرده و نسخه‌ای از آن را به خط خویش برای ابن فوطی ارسال داشته است.[۲۰]
کرامت
شیخ عباس قمی در کتاب فوائد الرضویة از علامه حلی خاطره‌ای از استاد خود ابن نما نقل می‌کند: «امیر شهر حلّه، روزی به قصد شکار به صحرا رفت و بر قبّه «مشهد الشمس» پرندهای را دید و یک باز شکاری، به تعقیب آن فرستاد، پرنده در حال فرار بود و باز او را تعقیب میکرد؛ پرنده به مقبره ابن نما، دانشمند معروف در مشهد الشمس پناه برد؛ اما باز شکاری او را دنبال کرد و در چنگال خویش گرفت اما دیری نگذشت که باز شکاری از حرکت باز ایستاد و پر و بال او لرزید و پایش خشک شد! همراهان امیر که این منظره را به چشم دیدند به وی گزارش نمودند، او دانست که صاحب این مشهد نزد خداوند عظمت بالایی دارد و به تعمیر آن قبّه همّت گماشت.»[۲۱]
پانویس
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۱۵۷
- ↑ سماوی، الطليعه من شعراء الشيعه، ص۳۰؛ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۱۵۷
- ↑ سماوی، الطليعه من شعراء الشيعه، ص۳۰؛ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۱۵۷
- ↑ پاک‌نیا تبریزی، «آشنایی با منابع معتبر شیعه مقتل مثیر الاحزان و منیز سبل الاشجان»، ص ۱۶۸.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۷۹
- ↑ مامقانی، تنقيح المقال في علم الرجال، الناشر موسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث، ج۱۶ ، ص۱۰۸.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۱، ص۱۰۶
- ↑ لجنة العلميه فى موسسة الامام الصادق عليه السلام، معجم طبقات المتكلمين، ۱۴۲۴ق، ج۳، ص۱۰۷.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۷۹
- ↑ آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، ۱۳۹۲ق، ص۳۱
- ↑ حر عاملی، امل الامل فی علماء جبل عامل، مکتبة اندلس، ج۲، ص۵۴.
- ↑ مجمع الفكر الإسلامی، موسوعة مؤلفى الامامية، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۸۵.
- ↑ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۱۳۳.
- ↑ ابن نما، مثیر الاحزان، مقدمه طریحی، ۱۴۰۶ق، ص۹-۱۰.
- ↑ فیض کاشانی، علم الیقین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۸۲۴
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۳۴۶.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۷۹ ؛ ثقة الاسلام تبریزی، مرآت الکتب، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۳۴۲
- ↑ ثقة الاسلام تبریزی، مرآت الکتب، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۳۴۲.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۷۹
- ↑ ابن فوطی، تلخیص مجمع الآداب، ۱۴۰۱ق، ج۴، ص۵۷۰
- ↑ قمی، فواید الرضویه، موسسه بوستان کتاب، ص۸۱
منابع
- آقابزرگ طهرانی، محمد محسن، طبقات اعلام الشیعه، به کوشش علی نقی منزوی، بیروت، بی‌نا، ۱۳۹۲ق.
- ابن فوطی، عبدالرزاق بن احمد، تلخیص مجمع الآداب، به کوشش احمد حسینی، قم، بی‌نا، ۱۴۰۱ق.
- ابن نما، جعفر بن محمد، مثیر الاحزان و منیر سبل الاشجان، قم، مدرسة الإمام المهدی، ۱۴۰۶ق.
- امین، محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق.
- پاک‌نیا تبریزی، عبدالکریم، «آشنایی با منابع معتبر شیعه: مقتل مثیرالأحزان و منیر سبل الأشجان»، مبلغان، شماره ۱۳۶، دی و بهمن ۱۳۸۹ش.
- تبریزی، علی بن موسی، مرآت الکتب، تحقیق محمدعلی حائری، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۱۴ق.
- حر عاملی، محمد بن حسن، امل الامل فی علماء جبل عامل، تحقیق احمد حسینی اشکوری، بغداد، مکتبة اندلس، بی‌تا.
- خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، قم، اسماعیلیان، ۱۳۹۰ق.
- فیض کاشانی، ملا محسن، علم الیقین، تحقیق محسن بیدارفر، قم، بیدار، ۱۳۷۷ش.
- فیض کاشانی، مولی محسن، المحجة البیضاء، به کوشش علی اکبر غفاری، قم، ۱۳۸۳ق.
- قمی، شیخ عباس، فوائد الرضویه فی احوال علماء المذهب الجعفریه.
- لجنه العلميه فى موسسه الامام الصادق عليه السلام، معجم طبقات المتكلمين، قم، موسسه الامام الصادق(ع)، ۱۴۲۴ق،
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- مجمع الفكر الإسلامی، موسوعة مؤلفى الامامية، قم، مجمع الفكر الإسلامی، ۱۴۲۸ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دایرة المعارف بزرگ اسلامی