فهرست کتاب‌های کلامی شیعه

فهرست کتاب‌های کلامی شیعه مجموعه کتاب‌های کلامی که از سوی متکلمان شیعه درباره اعتقادات شیعه امامیه نوشته شده است. کتاب‌های متعددی درباره اعتقادات شیعه نوشته شده است؛ برخی از آنها به همه یا بیشتر آن اعتقادات پرداخته‌اند همچون تصحیح الاعتقادات، تجرید الاعتقاد، کشف المراد و عقائد الامامیه؛ اما گروهی از کتاب‌ها، موضوعات خاصی مانند نبوت و امامت یا معاد را مطرح و بررسی کرده‌اند از جمله کتاب‌های کتابُ التّوحید، الشافی فی الامامة، منهاج الکرامة فی معرفة الامامة و مَنْهَجُ الرَّشاد فی مَعْرفَةِ المَعاد. دسته‌ای از کتاب‌های کلامی در رد و نقد اندیشه‌های مخالفان شیعه نگاشته شده است مانند احقاق الحق، عَبَقات الاَنْوار و دَلائل الصّدق.

کتاب‌های جامع (شامل همه یا بیشتر مباحث کلامی)

کتاب‌های کلامی جامع، کتاب‌هایی‌اند که به همه مباحث یا بیشتر مباحث کلامی مانند توحید، نبوت، امامت و معاد پرداخته‌اند. برخی از مهم‌ترین این کتاب‌ها به ترتیب تاریخ درگذشت نویسندگان آنها از این قرار است:

الیاقوت فی علم الکلام، ابراهیم بن اسحاق نوبختی. کتاب «انوار الملکوت فی شرح الیاقوت» اثر علامه حلی از شرح‌های الیاقوت است.
الاعتقادات، شیخ صدوق (درگذشت ۳۸۱ق)
تصحیح الاعتقادات، شیخ مفید (درگذشت ۴۱۳ق)
الذخیرة فی علم الکلام، سید مرتضی (درگذشت ۴۳۶ق)
جمل العلم و العمل‏، سید مرتضی
تمهید الاصول فی علم الکلام، شیخ طوسی (درگذشت: ۴۶۰ق)
المُنقَذ مِنَ التَّقلید، سدیدالدین حِمَّصی رازی، از متکلمان قرن ششم قمری.
الاِحتجاج علیٰ اَهلِ اللِّجاج اثر احمد بن علی طبرسی، از متکلمان قرن ششم قمری.
تَجْرید الاِعْتقاد، خواجه نصیرالدین طوسی (درگذشت ۶۷۲ق)
المسلک فی اصول الدین، محقق حلی (درگذشت ۶۷۶ق)
قواعدالمرام فی علم الکلام، ابن‌میثم بحرانی (درگذشت ۶۷۹یا۶۹۹ق)
کَشْف المُراد فی شرح تجرید الاعتقاد، علامه حلی (متوفای ۷۲۶ق)
نَهْجُ الحَقّ و کَشْفُ الصّدق، علامه حلی
الباب الحادی العَشَر، علامه حلی
نَهْج الحَق و کَشْف الصِّدق، علامه حلی
اللَّوامع الالهیة فی المباحث الکلامیة، فاضل مقداد (درگذشت ۸۲۶ق)
النَّظامیّة فی مَذهَبِ الامامیّة، محمد بن احمد خواجگی شیرازی از عالمان قرن دهم قمری (به زبان فارسی)
شَوارِق الاِلْهام، عبدالرزاق لاهیجی (درگذشت: ۱۰۷۲ق)
گوهر مراد، عبدالرزاق لاهیجی به زبان فارسی
سرمایه ایمان، عبدالرزاق لاهیجی به زبان فارسی
علم الیقین فی اصول الدین، فیض کاشانی (درگذشت ۱۰۹۱ق)
حَقّ الیقین، علامه مجلسی (درگذشت ۱۱۱۰ق)
ضیاءُ القُلوب، محمد بن عبدالفتاح تنکابنی (درگذشت ۱۱۲۴ق). این کتاب ترجمه فارسی «سفینة النجاة» از همان نویسنده است.
اَنیسُ المُوَحّدین، محمدمهدی نراقی (درگذشت ۱۲۰۹ق) به زبان فارسی.
حق الیقین فی معرفة اصول الدین، سید عبدالله‏ شبر
هادِی الْمُضِلّین فی اُصولِ الدّین منسوب به ملا هادی سبزواری (درگذشت ۱۲۸۹ق) به فارسی
عقائد الامامیة، محمدرضا مظفر (متوفای ۱۳۸۳ق). «بدایة المعارف الالهیة فی شرح عقائد الإمامیة» اثر سید محسن خرازی و «الفَوائد البَهِیّة فی شرح عقائد الإمامیه»، نوشته محمد جمیل حمّود از شرح‌های این کتاب هستند. این کتاب چندبار به فارسی ترجمه شده است از جمله با عنوان «مسائل اعتقادی از دیدگاه تشیع» توسط محمد محمدی اشتهاردی.
شیعه در اسلام، علامه طباطبایی (درگذشت ۱۳۶۰ش)
عقائد الإمامیة الاثنى عشریة، سید ابراهیم موسوی زنجانی (درگذشت ۱۳۷۸ش)
الإلهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، جعفر سبحانی. این کتاب با عنوان «محاضرات فی الالهیات» توسط علی ربانی گلپایگانی تلخیص شده است.

منشور عقاید امامیه، اثر جعفر سبحانی، الاضواء علی عقائد الشیعة الامامیة نوشته جعفر سبحانی، معارف دین نوشته لطف‌الله صافی گلپایگانی، آموزش عقاید نوشته محمدتقی مصباح یزدی، عقاید استدلالی اثر علی ربانی گلپایگانی، آموزش کلام اسلامی محمد سعیدی‌مهر از دیگر کتاب‌های کلامی جامع به شمار می‌روند.

کتاب الاعتقادات، شیخ صدوق
کتاب تجرید الاعتقاد، خواجه نصیرطوسی
کشف المراد، علامه حلی
اللَّوامع الالهیة، فاضل مقداد
شوارق الالهام، عبدالرزاق لاهیجی
کتاب عقائد الامامیه، محمدرضا مظفر
منشور عقاید امامیه، جعفر سبحانی

کتاب‌های کلامی متمرکز بر موضوعات خاص

کتاب‌هایی که پیرامون موضوعی خاص نگاشته شده است، براساس اصول دین یا مذهب در پنج دسته طبقه‌بندی می‌شوند. برخی از این کتاب‌ها عبارتند از:

خداشناسی

کتابُ التّوحید، شیخ صدوق
التوحید و الشرک فی القرآن الکریم، جعفر سبحانی. این کتاب با عنوان «مرزهای توحید و شرک در قرآن کریم» به فارسی ترجمه شده است.
الله شناسی، سید محمدحسین حسینی تهرانی (درگذشت ۱۴۱۶ق).

نبوت

تنزیه الانبیاء، سید مرتضی

نبوت، مرتضی مطهری (درگذشت ۱۳۵۸ش)

امامت

المسترشد فی الامامة اثر محمد بن جریر بن رستم طبری، از متکلمان شیعی قرن سوم قمری.
اَلاِفصاح فی الاِمامة، تألیف شیخ مفید
الشافی فی الامامة سید مرتضی
المفصح فی الامامه؛ اثر شیخ طوسی، از آثار مهم در باب امامت.
الخرائج و الجرائح نوشته قطب‌الدین راوندی (درگذشت ۵۷۳ق)
الطرائف فی معرفة مذهب الطوائف، اثری کلامی-روایی از سید بن طاووس (درگذشت ۶۶۴ق)
النجاة فی القیامة فی تحقیق امر الامامة از متکلمان شیعی قرن هفتم قمری
تُحفَةُ الأبرار فی مَناقب الأئمه الأطهار(ع)، کتابی به زبان فارسی نوشته عمادالدین حسن بن علی طبری (زنده در ۷۰۱ق).
الالفین فی إمامَةِ أمیرالمؤمنین علیه‌السلام اثر علامه حلی
مِنهاجُ الکِرامة فی معرفةِ الاِمامة، اثر علامه حلی
اثبات الوصیه للامام علی بن ابی‌طالب منسوب به علامه حلی درباره اثبات جانشینی امام علی(ع) از پیامبر(ص).
اَحسَنُ الکِبار فی مَعرِفَةِ الاَئِمَّةِ الاَطهار سید محمد بن ابی‌زید ورامینی، از علمای قرن هشتم قمری، کتابی فارسی در تبیین و اثبات امامت امام علی(ع)، بیان معجزات امامان معصوم(ع)
ألصّراطُ المُستقیم إلی مُستحقّی ألتّقدیم نوشته علی بن محمد نباطی بیاضی (درگذشت ۸۷۷ق)
الزام النواصب بامامة علی بن ابی‌طالب، اثری منسوب به مفلح بن حسن صیمری (درگذشت ۹۰۰ق). برخی آن را اثر سید بن طاووس دانسته‌اند.
نور الهدایة فی اثبات الامامة اثر جلال‌الدین دوانی (از متکلمان قرن نهم و دهم هجری قمری)
حَدیقَةُ الشّیعه کتابی کلامی به زبان فارسی نوشته مقدس اردبیلی (درگذشته ۹۹۳ق) درباره امامت و فضائل ائمه اطهار(ع)
اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات: کتابی است درباره شرح حال و اثبات امامت و ولایت معصومین(ع) از طریق روایت‌های وارده و معجزات صادره از آنان که توسط شیخ حر عاملی (متوفای ۱۱۰۴ق)
بَهْجَةُ النّظَر فی إثْباتِ الوِصایةِ وَ الإمامة لِلائمةِ الإثنی عَشَر کتابی روایی-کلامی اثر سید هاشم بحرانی (درگذشت ۱۱۰۷ق) درباره اثبات امامت امامان شیعه
مَنارُ الهُدیٰ فی النَّص عَلی امامَة ِالْائمّة الْاثْنی عَشَر کتابی کلامی به زبان عربی نوشته علی بن عبدالله بحرانی (متوفای ۱۳۱۹ق)
المراجعات به قلم سید عبدالحسین شرف‌ُالدین (درگذشت: ۱۳۷۷ق)، کتابی به زبان عربی درباره اثبات حقانیت شیعه و جانشینی امام علی(ع) پس از پیامبر(ص).
النص و الاجتهاد کتابی در موضوع امامت و خلافت نوشتهٔ سید عبدالحسین شرف‌الدین،
الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب نوشته عبدالحسین امینی (درگذشت ۱۳۹۰ق) با موضوع اثبات امامت و خلافت بلافصل امام علی(ع) در واقعه غدیر.
شبهای پیشاور؛ در دفاع از حریم تشیع، کتابی به زبان فارسی حاوی مناظرات سلطان الواعظین شیرازی(۱۲۷۵-۱۳۵۰ش) با برخی از عالمان اهل‌سنت.
موسوعة الامامة فی نصوص اهل السنة اثر سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی (درگذشت ۱۴۱۱ق)
امام‌شناسی اثر سید محمدحسین حسینی تهرانی (درگذشت: ۱۴۱۶ق)
جواهر الکلام فی معرفة الإمامة و الإمام اثر سید علی حسینی میلانی از متکلمان قرن پانزدهم قمری.

محاضرات فی الإعتقادات نوشته سید علی حسینی میلانی، بررسی مسائل کلی امامت تألیف ابراهیم امینی، امامت و رهبری اثر مرتضی مطهری، امامت در بینش اسلامی نوشته علی ربانی گلپایگانی از دیگر کتاب‌های شیعی درباره امامت به شمار می‌روند.

امام مهدی(عج)

کمال الدین و تمام النعمة، شیخ صدوق (متوفای ۳۸۱ق).
الفُصولُ العَشَرة فی الغَیبَة یا اَلْمَسائلُ الْعَشْر فِی الْغَیْبَة کتابی درباره غیبت امام زمان(عج) و شبهات آن از شیخ مفید (متوفای ۴۱۳ق).
کتابُ الغیبة، شیخ طوسی، درباره غیبت امام مهدی.
کتاب الغَیبَة، محمد بن ابراهیم نُعمانی
مُنْتَخَبُ الأنْوارِ المُضیئَةِ فی ذِکْرِ القائِمِ الحُجّة(علیه‌السلام) کتابی در زمینه اثبات امامت امام عصر(عج) نوشته سید علی بن عبدالکریم نیلی نجفی (درگذشت ۸۰۳ق) است.
کَشْفُ الْاَسْتار عَنْ وَجْهِ الغائب عَنِ الْاَبْصار اثر میرزا حسین نوری (درگذشت ۱۳۲۰ق) که در پاسخ به شبهات درباره امام مهدی تألیف شده است.
الزام الناصب فی اثبات الحجة الغائب کتابی در شرح احوال امام مهدی(عج)‏ و اثبات وجود آن حضرت نوشته علی بن زین‌العابدین یزدی حائری (درگذشت ۱۳۳۳ق).
مَوسوعَةُ الامام المَهْدی، سید محمد صدر (درگذشت ۱۳۷۷ش)
مُنتَخبُ الاَثَر فی الامام الثّانی عَشَر(عج) کتابی روایی اثر لطف‌الله صافی گلپایگانی (درگذشت ۱۴۰۰ش).

معاد

مَنْهَجُ الرَّشاد فی مَعْرفَةِ المَعاد، محمدنعیم طالقانی، از عالمان شیعه در قرن دوازدهم قمری.
معاد، مرتضی مطهری (درگذشت ۱۳۵۸ش)
معادشناسی، سید محمدحسین حسینی طهرانی (درگذشت ۱۳۷۴ش)
معاد از نظر روح و جسم، محمدتقی فلسفی (درگذشت ۱۳۷۷ش)
معاد انسان و جهان، جعفر سبحانی

کتاب التوحید، شیخ صدوق.
کمال الدین، شیخ صدوق.
الشافی فی الامامه، سید مرتضی.
کتاب منهاج الکرامة، علامه حلی.
الغدیر، عبدالحسین امینی.
منهج الرشاد فی معرفة المعاد، محمدنعیم طالقانی.
منار الهدی، علی بن عبدالله بحرانی.

عدل الهی

عدل الهی اثر مرتضی مطهری (درگذشت ۱۳۵۸ق) کتابی به زبان فارسی در ارتباط با عدالت الهی و در پاسخ به مسئله شر
العدل عند مذهب أهل البیت، علاء الحسون
عدل الهی، محمدحسن قدردان قراملکی