آیه ۳۴ سوره ص
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| جزء | ۲۳ |
| اطلاعات محتوایی | |
| درباره | آزمودن سلیمان(ع) |
آیه ۳۴ سوره ص اشاره به آزمودنِ سلیمان(ع) دارد که جسدی بر تخت وی قرار گرفت. برخی مفسران براساس روایات معتقدند آزمون سلیمان(ع) چنین بوده که وی مریض شد، به نحوی که بدن وی از حرکت بازماند و عده‌ای گمان کردند سلیمان از دنیا رفته است.
برخی دیگر معتقدند سلیمان آرزو داشت فرزندانِ شجاعی داشته باشد که در حکومت و جهاد به او کمک کنند. به همین جهت با همسرانِ خود همبستر شد؛ اما در بیان آرزوی خود غفلت کرد و کلمه «إن شاء اللَّه» را نگفت. به همین سبب، از او فرزندی ناقص‌الخلقه متولد شد که وی را همچون جسدی بی‌روح بر تخت قرار دادند. سلیمان به خطای خود پی برد و توبه کرد.
﴿وَلَقَدْ فَتَنَّا سُلَيْمَانَ وَأَلْقَيْنَا عَلَى كُرْسِيِّهِ جَسَدًا ثُمَّ أَنَابَ ٣٤﴾ [ص:34]|﴿و قطعاً سلیمان را آزمودیم و بر تخت او جسدی بیفکندیم پس به توبه بازآمد ٣٤﴾
بیانی مختصر از آزمودن سلیمان(ع)
آیه ۳۴ در سوره ص بیان حادثه‌ای است که سلیمان(ع) مورد آزمایش الهی قرار گرفت.[۱] کلمه «فَتَنَّا» به «ما آزمودیم» معنا شده است.[۲] از این آیه به‌دست آورده‌اند که سلیمان چنین آزموده شد که یک جسد و جسم بدون روح[۳] بر تخت وی قرار گرفت، چیزی که انتظار آن را نداشت.[۴] آیه توضیح بیشتری در این موضوع ندارد.[۵]
تفسیرهای مختلفی بر این آیه شکل گرفته است.[۶] روایات تصویرسازی‌های مختلفی در بیان آزمودن سلیمان ارائه کرده‌اند.[۷] مفسران نیز به تبعیت از روایات، گفتارهای مختلفی داشته‌اند.[۸] برخی روایات و نظرات مفسّران، مخالف آموزه‌های دینی و اعتقادی دانسته شده است؛ تفسیر علی بن ابراهیم قمی داستان این آزمودن را پیرامون انگشتر سلیمان می‌داند که قدرت بسیار در آن نهفته بود و به‌دست شیطان افتاد.[۹] برخی مفسران شیعه[۱۰] و اهل‌سنت[۱۱] ردیه‌هایی بر این نقل وارد کرده‌اند.
سید محمدحسین فضل‌الله، عالم و مفسر شیعه، بسیاری از روایاتِ ذیل این آیه را ناسازگار با اخلاقِ پیامبران و مؤمنان دانسته و آنها را از اسرائیلیات برمی‌شمارد. این مفسر تنها محتوای خود آیه را می‌پذیرد.[۱۲]
مریضی سخت
برخی مفسران معتقدند آزمودن سلیمان چنین بوده که مریض گردید، بدن وی از حرکت بازماند و برخی گمان کردند سلیمان از دنیا رفته است.[۱۳] بنابراین سلیمان نیز به مانند دیگر پیامبران آزمایش شد. اما آیه در این که این بیماری سِزای کدام عمل سلیمان بوده، سخنی نمی‌گوید.[۱۴] محمدجواد مغنیه مفسر شیعه معتقد است دلیلی بر آنچه مفسران در بیان خطای سلیمان گفته‌اند، وجود ندارد.[۱۵]
کشته‌شدن فرزند
علامه طباطبایی، عالم و مفسر شیعه، آزمایش سلیمان را چنین دانسته که ناگهان جسد فرزندش را بر روی تخت خود دید؛ فرزندی که امید به آینده وی داشت.[۱۶] برخی آزمودن سلیمان را به برخورد وی، در مواجهه با جسد فرزند، دانسته‌اند.[۱۷] مکارم شیرازی مفسر شیعه «از همه موجه‌تر و روشنتر»[۱۸] را قولی می‌داند که سلیمان آرزو داشت فرزندان شجاع نصیبش شود تا در حکومت و جهاد به او کمک کنند. به همین جهت با همسران خود همبستر شد. اما در بیان آرزوی خود غفلت کرد و کلمه «إن شاء اللَّه» را نگفت. از او تنها فرزندی ناقص‌الخلقه متولد شد که وی را همچون جسدی بی‌روح بر کرسی سلیمان قرار دادند. سلیمان به خطای خود پی برد و توبه کرد.[۱۹] روایاتی نیز بر این قول وجود دارند.[۲۰]
داستان کشته‌شدن فرزند به گونه‌های دیگری نیز نقل شده است. تفسیر مجمع البیان احتمالی را ذکر کرده؛ از جمله اینکه شیاطین قصد آسیب‌زدن به فرزند سلیمان را داشتند. وی فرزند خود را به میان ابرها فرستاد تا از شر شیاطین محفوظ بماند. اما فرزند کشته شد و جنازه به نزد سلیمان آورده شد.[۲۱] علامه مجلسی داستانی شبیه به همین نقل را از جمله احتمالات ذکر کرده است.[۲۲] در تفسیر علی بن ابراهیم قمی نیز روایتی وجود دارد که سلیمان فهمید عزرائیل قصد دارد جان فرزند وی را بگیرد. پس فرزند را به میان ابرها فرستاد تا محفوظ بماند. اما فرزند در آنجا کشته شد و جنازه او را به نزد سلیمان آوردند.[۲۳]
پانویس
- ↑ حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج۱۴، ص۱۲۵.
- ↑ حسینی شیرازی، تبیین القرآن، ۱۴۲۳ق، ص۴۶۷.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۲۰۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۹، ص۲۸۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۹، ص۲۸۰.
- ↑ طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۱۱، ص۲۴۳.
- ↑ فضل‌الله، تفسیر من وحی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۱۹، ص۲۶۳.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۲۰۴.
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۳۷.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۹، ص۲۸۲؛ نجفی خمینی، تفسیر آسان، ۱۳۹۷ق، ج۱۷، ص۴۰.
- ↑ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۲۶، ص۳۹۳.
- ↑ فضل‌الله، تفسیر من وحی‌القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۱۹، ص۲۶۳.
- ↑ طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۱۱، ص۲۴۴.
- ↑ مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۶، ص۳۷۹.
- ↑ مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۶، ص۳۷۹.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۲۰۴.
- ↑ حسینی شیرازی، تبیین القرآن، ۱۴۲۳ق، ص۴۶۷.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۹، ص۲۸۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۹، ص۲۸۰.
- ↑ حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج۱۴، ص۱۲۶.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۷۴۲ - ۷۴۳.
- ↑ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۴، ص۱۰۷.
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۳۶.
منابع
- حسینی شیرازی، سید محمد، تبیین القرآن، بیروت، دارالعلوم، چاپ دوم، ۱۴۲۳ق.
- حسینی همدانی، سید محمدحسین، انوار درخشان، تحقیق: محمدباقر بهبودی، تهران، کتابفروشی لطفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
- طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: محمدجواد بلاغی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- طیب، سید عبدالحسین، اطیب‌البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
- فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
- فضل‌الله، سید محمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، بیروت، دار الملاک للطباعة و النشر، چاپ دوم، ۱۴۱۹ق.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق و مصحح: سید طیب موسوی جزائری، قم، دارالکتاب، چاپ سوم، ۱۴۰۴ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- مغنیه، محمدجواد، تفسیر الکاشف، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- نجفی خمینی، محمد جواد، تفسیر آسان، تهران، انتشارات اسلامیة، چاپ اول، ۱۳۹۸ق.