۱۴٬۸۹۸
ویرایش
آیه غیبت: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
| آیات مرتبط= | | آیات مرتبط= | ||
}} | }} | ||
'''آیه غیبت''' ([[سوره حجرات]]: ۱۲) [[حرام]] بودن [[غیبت]] و علت آن را بیان کرده است. در این آیه، غیبت‌کردن به خوردن گوشت برادرِ مُرده شخص تشبیه شده و همانطور که انسان از خوردن گوشت برادر مرده خود نفرت دارد، باید از غیبت نیز نفرت داشته باشد. | '''آیه غیبت''' ([[سوره حجرات|سوره حُجُرات]]: ۱۲) [[حرام]] بودن [[غیبت]] و علت آن را بیان کرده است. در این آیه، غیبت‌کردن به خوردن گوشت برادرِ مُرده شخص تشبیه شده و همانطور که انسان از خوردن گوشت برادر مرده خود نفرت دارد، باید از غیبت نیز نفرت داشته باشد. | ||
این [[آیه]]، درباره دو نفر از [[صحابه|اصحاب پیامبر(ص)]] نازل شد که درباره [[سلمان فارسی]] و [[اسامة بن زید]] غیبت کرده بودند. | این [[آیه]]، درباره دو نفر از [[صحابه|اصحاب پیامبر(ص)]] نازل شد که درباره [[سلمان فارسی]] و [[اسامة بن زید|اُسامة بن زید]] غیبت کرده بودند. | ||
تعبیر به «برادر» در آیه، به دلیل آن است که طبق [[آیه اخوت|آیه اُخوت]]، [[ایمان|مؤمنان]] برادر یکدیگر خطاب شده‌اند. از دیدگاه برخی [[مجتهد|فقها]]، براساس عبارت «لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتاً»، تنها غیبت [[اسلام|مسلمانان]] حرام است و غیبت [[کفر|کافر]] و حتی [[فاسق]]، [[مباح]] شمرده شده است؛ در مقابل، عده‌ای از فقها براساس عمومیت نهی از غیبت در این آیه، غیبت غیرمؤمنان را نیز حرام شمرده‌اند. به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]]، براساس آیه مذکور، گمان بد منشأ [[تجسس]]، تجسس موجب افشای عیوب پنهانی و آگاهی بر عیوب سبب غیبت می‌شود؛ به همین دلیل در [[اسلام]] از این سه کار نهی شده است. | تعبیر به «برادر» در آیه، به دلیل آن است که طبق [[آیه اخوت|آیه اُخوت]]، [[ایمان|مؤمنان]] برادر یکدیگر خطاب شده‌اند. از دیدگاه برخی [[مجتهد|فقها]]، براساس عبارت «لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتاً»، تنها غیبت [[اسلام|مسلمانان]] حرام است و غیبت [[کفر|کافر]] و حتی [[فاسق]]، [[مباح]] شمرده شده است؛ در مقابل، عده‌ای از فقها براساس عمومیت نهی از غیبت در این آیه، غیبت غیرمؤمنان را نیز حرام شمرده‌اند. به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]]، براساس آیه مذکور، گمان بد منشأ [[تجسس|تَجَسُّس]]، تجسس موجب افشای عیوب پنهانی و آگاهی بر عیوب سبب غیبت می‌شود؛ به همین دلیل در [[اسلام]] از این سه کار نهی شده است. | ||
==متن و ترجمه== | ==متن و ترجمه== | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
==شأن نزول== | ==شأن نزول== | ||
درباره آیه غیبت، که در [[مدینه]] نازل شده،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۸، ص۳۰۵.</ref> دو [[اسباب نزول|شأن نزول]] نقل شده است: | درباره آیه غیبت، که در [[مدینه]] نازل شده،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۸، ص۳۰۵.</ref> دو [[اسباب نزول|شأن نزول]] نقل شده است: | ||
* به گفته [[فضل بن حسن طبرسی| | * به گفته [[فضل بن حسن طبرسی|طَبَرْسی]] (درگذشت: ۵۴۸ق) در مَجْمَعُ البیان، این آیه درباره دو نفر از [[صحابه|اصحاب پیامبر(ص)]] که از [[سلمان فارسی]] غیبت کرده بودند، نازل شده است. آن دو نفر، سلمان را خدمت پیامبر(ص) فرستاده بودند تا برای آنان غذا بیاورد. پیامبر(ص)، سلمان را نزد [[اسامة بن زید|اُسامة بن زید]] که انباردار بود، فرستاد. اسامه به سلمان می‌گوید غذا تمام شده است و سلمان دست خالی برمی‌گردد. آن دو نفر، اسامه را [[بخل|بخیل]] خوانده و درباره سلمان گفتند اگر او را سر چاه سمیحه (نام چاهی پرآب) بفرستیم، خشک خواهد شد. سپس خودشان به راه افتادند تا نزد اسامه بيايند و درباره موضوع، تجسس كنند. پیامبر(ص) به آنان فرمود: چه شده است که آثار گوشت را بر دهانتان می‌بینم. آن دو گفتند: ای پیامبر خدا(ص) ما امروز گوشت نخوردیم. پیامبر فرمود: شما در حال خوردن گوشت سلمان و اسامه هستید! پس از آن آیه غیبت نازل شد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۲۰۳.</ref> | ||
* نقل شده «وَلایَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً» درباره یکی از خدمت‌گزاران [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] نازل شد که هنگامی که صحابه به دیدار پیامبر(ص) می‌آمدند، از آنها درخواست غذا می‌کرد و سپس مانع از دیدار آنها می‌شد. به همین جهت به او [[بخل| | * نقل شده «وَلایَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً» درباره یکی از خدمت‌گزاران [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] نازل شد که هنگامی که صحابه به دیدار پیامبر(ص) می‌آمدند، از آنها درخواست غذا می‌کرد و سپس مانع از دیدار آنها می‌شد. به همین جهت به او [[بخل|بَخیل]] نرم‌زبان گفتند و آیه درباره او نازل شد.<ref>ابن‌ابی‌حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۳۳۰۶.</ref> | ||
==نکات تفسیری== | ==نکات تفسیری== | ||
[[عبدالله بن عباس|ابن‌عباس]] در [[تفسیر قرآن|تفسیر]] آیه گفته است چنانکه [[خدا|خداوند]] گوشت [[میته|مُردار]] را [[حرام]] کرد، [[غیبت]] را نیز حرام شمرد.<ref> | [[عبدالله بن عباس|ابن‌عباس]] در [[تفسیر قرآن|تفسیر]] آیه گفته است چنانکه [[خدا|خداوند]] گوشت [[میته|مُردار]] را [[حرام]] کرد، [[غیبت]] را نیز حرام شمرد.<ref>ابن‌ابی‌حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۳۳۰۶.</ref> طبق این آیه، چنانکه انسان از خوردن گوشت مردار کراهت دارد، از غیبت شخص زنده نیز باید نفرت داشته باشد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۲۰۶؛ طبرانی، التفسیر الکبیر، ۲۰۰۸م، ج۶، ص۸۷؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۸، ص۳۲۳.</ref> اولی مخالف طبع انسان و دومی مخالف [[عقل]] و شرع است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۲۰۶؛ طبرانی، التفسیر الکبیر، ۲۰۰۸م، ج۶، ص۸۷.</ref> به گفته [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]]، «فکرهتموه» اشاره دارد به اینکه نفرت از خوردن گوشت برادری که مرده، امری مسلم و ثابت است و بدون شک کسی چنین کاری نمی‌کند. پس غیبت کردن از بردار مؤمن نیز باید مورد نفرت باشد؛ زیرا آن هم مانند خوردن گوشت برادر مرده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۸، ص۳۲۴.</ref> [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] در کتاب [[شرح چهل حدیث (کتاب)|شرح چهل حدیث]] گفته است: خوردن گوشت برادر مرده، صورت باطنی غیبت است و در [[آخرت]]، غیبت به این صورت ظاهر می‌شود.<ref>امام خمینی، شرح چهل حدیث، ۱۳۸۰ش، ص۳۰۳.</ref> | ||
درباره وجه تشبیه غیبت به خوردن گوشت مردار گفته شده همانطور که اگر کسی از گوشت مردار بخورد، مردار چیزی حس نمی‌کند، در غیبت نیز، اگر پشت سر کسی، بدی‌اش گفته شود، غیبت شونده آن را احساس نمی‌کند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۲۰۶؛ طبرانی، التفسیر الکبیر، ۲۰۰۸م، ج۶، ص۸۷.</ref> از نظر [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]]، تعبیر به برادر در آیه، به این جهت است که در دو آیه قبل‌تر ([[آیه اخوت|آیه ۱۰ سوره حجرات]])، مؤمنان برادر یکدیگر خوانده شده‌اند. تعبیر به مرده و مردار نیز به این جهت است که غیبت‌شونده بی‌خبر از این است که پشت سر او غیبت می‌کنند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۸، ص۳۲۴.</ref> | درباره وجه تشبیه غیبت به خوردن گوشت مردار گفته شده همانطور که اگر کسی از گوشت مردار بخورد، مردار چیزی حس نمی‌کند، در غیبت نیز، اگر پشت سر کسی، بدی‌اش گفته شود، غیبت شونده آن را احساس نمی‌کند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۲۰۶؛ طبرانی، التفسیر الکبیر، ۲۰۰۸م، ج۶، ص۸۷.</ref> از نظر [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]]، تعبیر به برادر در آیه، به این جهت است که در دو آیه قبل‌تر ([[آیه اخوت|آیه ۱۰ سوره حجرات]])، مؤمنان برادر یکدیگر خوانده شده‌اند. تعبیر به مرده و مردار نیز به این جهت است که غیبت‌شونده بی‌خبر از این است که پشت سر او غیبت می‌کنند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۸، ص۳۲۴.</ref> | ||
[[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]] براساس این آیه، گمان بد را منشأ [[تجسس]]، تجسس را موجب افشای عیوب پنهانی و آگاهی بر عیوب را سبب غیبت شمرده است که [[اسلام]] از هر سه این کارها نهی کرده است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۲، ص۱۸۴.</ref> | [[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]] در [[تفسیر نمونه (کتاب)|تفسیر نمونه]]، براساس این آیه، گمان بد را منشأ [[تجسس]]، تجسس را موجب افشای عیوب پنهانی و آگاهی بر عیوب را سبب غیبت شمرده است که [[اسلام]] از هر سه این کارها نهی کرده است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۲، ص۱۸۴.</ref> | ||
==مستندی برای احکام فقهی== | ==مستندی برای احکام فقهی== | ||
[[مجتهد|فقها]] براساس آیه غیبت، احکامی برای غیبت ذکر کرده‌اند که عبارتند از: | [[مجتهد|فقها]] براساس آیه غیبت، احکامی برای غیبت ذکر کرده‌اند که عبارتند از: | ||
* فقیهان از این آیه برای حرمت غیبت استفاده می‌کنند.<ref>نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص۱۶۱؛ مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۹۹ و۲۰۰.</ref> برای [[غیبت]]، تعاریف مختلفی ارائه شده است<ref>نگاه کنید به: امام خمینی، مکاسب المحرمه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۸۱ -۳۸۵.</ref> به گفته | * فقیهان از این آیه برای حرمت غیبت استفاده می‌کنند.<ref>نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص۱۶۱؛ مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۹۹ و۲۰۰.</ref> برای [[غیبت]]، تعاریف مختلفی ارائه شده است<ref>نگاه کنید به: امام خمینی، مکاسب المحرمه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۸۱ -۳۸۵.</ref> به گفته علامه طباطبایی، وجه مشترک همه آنها این است که پشت سر کسی چیزی گفته شود که اگر بشنود، ناراحت شود.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۸، ص۳۲۳.</ref> | ||
* غیبت را به جهت | * غیبت را به جهت ناپسندشمردن آن در آیه مذکور و تشبیه آن به خوردن گوشت مرده، [[گناهان کبیره|گناه کبیره]] شمرده‌اند.<ref>شهید ثانی، رسائل الشهید الثانی، کتابفروشی بصیرت، ص۲۸۵؛ اردبیلی، مجمع الفائدة و البرهان، ۱۴۰۳ق، ج۱۲، ص۳۳۹؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۲، ص۱۸۵.</ref> | ||
* گفته شده حرمت غیبت در آیه، تنها غیبت [[اسلام|مسلمانان]] را شامل می‌شود؛ زیرا عبارت «لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتاً» شامل [[کفر|کافر]] نمی‌شود.<ref>اردبیلی، مجمع الفائدة و البرهان، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۷۶ و ۷۷؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۸، ص۳۲۵.</ref> همچنین واژه «بعضکم» در آیه را دلیل بر جواز غیبت کافر دانسته‌اند.<ref>فاضل کاظمی، مسالک الافهام، ۱۳۶۵ش، ج۲، ص۴۱۶ و۴۱۷.</ref> | * گفته شده حرمت غیبت در آیه، تنها غیبت [[اسلام|مسلمانان]] را شامل می‌شود؛ زیرا عبارت «لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتاً» شامل [[کفر|کافر]] نمی‌شود.<ref>اردبیلی، مجمع الفائدة و البرهان، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۷۶ و ۷۷؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۸، ص۳۲۵.</ref> همچنین واژه «بعضکم» در آیه را دلیل بر جواز غیبت کافر دانسته‌اند.<ref>فاضل کاظمی، مسالک الافهام، ۱۳۶۵ش، ج۲، ص۴۱۶ و۴۱۷.</ref> | ||
* برخی از فقها براساس عمومیت نهی از غیبت در آیه، غیبت غیرمؤمنان را نیز حرام می‌دانند؛<ref>اردبیلی، مجمع الفائدة و البرهان، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۷۶ و ۷۷. </ref> اما از نظر بعضی، آیه تنها شامل حرمت غیبت مؤمنان است.<ref>نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص۱۶۱؛ فاضل کاظمی، مسالک الافهام، ۱۳۶۵ش، ج۲، ص۴۱۶.</ref> | * برخی از فقها براساس عمومیت نهی از غیبت در آیه، غیبت غیرمؤمنان را نیز حرام می‌دانند؛<ref>اردبیلی، مجمع الفائدة و البرهان، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۷۶ و ۷۷. </ref> اما از نظر بعضی، آیه تنها شامل حرمت غیبت مؤمنان است.<ref>نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص۱۶۱؛ فاضل کاظمی، مسالک الافهام، ۱۳۶۵ش، ج۲، ص۴۱۶.</ref> | ||
* غیبت [[فاسق]] از عموم آیه استثنا شده و غیبتش [[مباح]] شمرده شده است.<ref>فاضل کاظمی، مسالک الافهام، ۱۳۶۵ش، ج۲، ص۴۱۶.</ref> | * غیبت [[فاسق]] از عموم آیه استثنا شده و غیبتش [[مباح|مُباح]] شمرده شده است.<ref>فاضل کاظمی، مسالک الافهام، ۱۳۶۵ش، ج۲، ص۴۱۶.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||