سید محمدسرور واعظ بهسودی

سید محمد سرور واعظ

اطلاعات فردی
نام کامل	سید محمد سرور واعظ
لقب	واعظ بهسودی
تاریخ تولد	۱۲۹۵ش
محل زندگی	افغانستان
تاریخ وفات	۱۳۵۷ش (احتمالی)
محل دفن	نامعلوم
شهر وفات	کابل
اطلاعات علمی
استادان	میر علی احمد حجت • آیت‌الله خویی• آیت‌الله حکیم
محل تحصیل	افغانستان • نجف
اجازه اجتهاد از	آیت‌الله حکیم
تألیفات	مصباح الاصول
سایر	تدریس
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
اجتماعی	تأسیس مسجد محمدیه کابل • راه اندازی ماهنامه برهان • مبارزه با افکار کمونیستی

سیدمحمد سَروَر مشهور به واعظ بهسودی، (۱۲۹۵-۱۳۵۷ش) از عالمان افغانستان است. سیدمحمد پس از اتمام تحصیلات مقدماتی، عازم نجف گردید. او بعد از چند سال تحصیل درس خارج آیت‌الله حکیم و آیت‌الله خویی موفق به دریافت اجازه اجتهاد از آیت‌الله حکیم گردید و به دستور وی به افغانستان بازگشت و به فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی پرداخت.

کتاب مصباح الاصول از تألیفات اوست. واعظ بهسودی در ۱۳۵۷ش به دستور نورمحمد تره‌کی، رئیس‌جمهور دولت کمونیستی افغانستان، به زندان افتاد، و از آن زمان تاکنون از سرنوشت وی خبری در دست نیست. برخی اخبار تأیید نشده، خبر از شهادت او داده‌اند.

کودکی

سید محمدسرور در ۱۲۹۵ش در کجاب (کَج‌آب)، از روستاهای بِهسود، در ولایت میدان به دنیا آمد. نام پدرش سیدحسن‌رضا بود. به دلیل فقر خانواده، سیدمحمد دوران کودکی خود را به چوپانی، حمل هیزُم و کشاورزی گذراند و در کنار آن، به فراگیری قرآن کریم و برخی کتاب‌های معمول چون دیوان حافظ، سعدی، و... مشغول شد.

تحصیلات

سید محمدسرور، پس از تعلیم قرآن کریم و کتاب‌های متداول فارسی، به فراگیری صرف و نحو (جامع المقدمات) نزد سید مصطفی بزرگ خاندان واعظ پرداخت. او در بیشتر محافل سوگواری اهلبیت عصمت و طهارت شرکت می‌کرد و با بیان شیوا مصائب آل محمد را برای حاضران بیان می‌کرد، از این رو، نزد مردم به واعظ کوچک مشهور گشت.

سفر به کابل

واعظ در حدود ۱۳۱۰ش، برای ادامه تحصیل عازم کابل گردید. او در پنج سال کتاب‌های مغنی، منطق، شرح لمعه، رسائل، مکاسب و کفایه را نزد آیت‌الله میرعلی احمد حجت و شیخ محسن فرا گرفت و خود نیز در این مدت برخی دروسی را که خوانده بود، برای طلاب جلسه درس آیت‌الله حجت تدریس کرد. سپس به بهسود بازگشت و مدرسه محمدیه را در آن جا تأسیس نمود.

عزیمت به نجف

سیدمحمد سرور پس از یک دهه فعالیت در زادگاهش، به قصد ادامه تحصیل به همراه خانواده عازم حوزه علمیه نجف گردید. در مسیر راه، مدت کوتاهی در حوزه علمیه قم توقف کرد و حدود شش ماهی در درس آیت‌الله بروجردی شرکت کرد.

او در نجف بیشتر در درس خارج فقه و اصول آیت‌الله خویی و آیت‌الله حکیم شرکت می‌کرد و در حلقه مباحثه و نقد و نظر سیدباقر صدر و سید محمدحسین فضل‌الله حضور داشت. سرور اوقات دیگرش را به تدریس کفایة الاصول و تقریر خارج اصول خوئی اختصاص داد و توانست کتاب مصباح الاصول را پدید آورد و اجازه اجتهاد از حکیم دریافت نمود. سرور واعظ در مباحث فقهی، فلسفی، کلامی، علوم قرآن و حدیث نیز مطالعاتی داشت.

بازگشت به افغانستان

واعظ در حدود ۱۳۳۳ش با تشویق استادش، آیت‌الله حکیم به افغانستان بازگشت و فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی‌اش را بار دیگر آغاز کرد. او در شرایطی به افغانستان بازگشت که یکی از جریان‌های شیعیان افغانستان به رهبری سید اسماعیل بلخی توسط حکومت وقت سرکوب و بلخی در زندان بود. در ۱۳۴۰ش به دستور داود، نخست‌وزیر وقت، واعظ به مدت سه سال به زندان افتاد. پس از برکناری داود، و روی کار آمدن محمد یوسف، وی با جمعی از روحانیون شیعه از جمله بلخی آزاد شد.

پس از کودتای هفت ثور (اردیبهشت) ۱۳۵۷ش و روی کار آمدن رژیم کمونیستی در افغانستان، مخالفت رژیم با ارزش‌های اسلامی و فشار و اختناق دو چندان گردید. دستگیری فعالان مسلمان از کابل شروع شد و در کوتاه‌ترین زمان در دیگر مناطق نیز ادامه یافت. واعظ و صدها روحانی دیگر در زمان حکومت حفیظ‌الله امین، شبانه دستگیر و زندانی شدند. به دنبال اعتراض مردم، واعظ به طور موقت آزاد گردید، ولی دوباره دستگیر و به مکان نامعلومی انتقال داده شد. ببرک کارمل، رئیس بعدی دولت افغانستان با ادعای اینکه تمامی زندانیان سیاسی پیش از وی به قتل رسیده‌اند، برای آنان مراسم گرامی داشت و فاتحه برگزار کرد.

فعالیت‌های علمی، فرهنگی و اجتماعی

واعظ در کنار فعالیت‌های علمی، تدریس، وعظ و خطابه به فعالیت‌های فرهنگ و اجتماعی می‌پرداخت. از جمله این فعالیت‌‌ها:

1. تأسیس مدرسه علمیه کجاب بهسود
2. تأسیس مسجد محمدیه کابل
3. تأسیس مدرسه علمیه محمدیه در منطقه جمال مینه کابل
4. راه‌اندازی ماهنامه برهان: این ماهنامه که با همکاری جمعی از نویسندگان و دانشمندان به منظور آگاهی بخشی جوانان با آموزه‌های اسلامی و مبارزه با اندیشه‌های مارکسیستی منتشر می‌شد، پس از انتشار یازده شماره، با کودتای داود خان تعطیل شد.
5. رسیدگی به فقرا و نیازمندان و تأمین نیازهای ضروری آنها

آثار

1. مصباح الاصول: این کتاب تقریرات درس خارج اصول سید ابوالقاسم خویی است.
2. خاطرات زندان: این کتاب که در زندان‌های کابل نوشته شده، برداشتی از حلقه‌های درس اخلاق او بوده و در بردارنده موضوعاتی است که در زندان مطرح شده است.
3. سیف الاسلام: انگیزه نوشتن و موضوع این کتاب، پاسخ به کتاب سیف الابرار است که شخصی به نام مولوی مبارک به تحریک برخی مسئولین دولتی با تمایلات وهابی، و با هدف ایجاد جدایی و درگیری بین شیعه و سنی افغانستان نوشته بود.
4. تحفة الفقیه: بحث فقهی پیرامون حدود (کر) است.
5. شرح مکاسب (خطی)
6. قضاء در مذهب شیعه (خطی)
7. تقریرات کفایة یا نهج الاصول: توسط وحیدی بهسودی تدوین شده است.
8. تقریرات استصحاب

پانویس

یادداشت

منابع