احکام عملی
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
|---|
 |
احکام عملی در برابر احکام اعتقادی،[۱] دستورات و قوانینی درباره عبادات و معاملات است[۲] که وظیفه عملی مکلفان را تعیین می‌کند و از همین رو احکام تکلیفی نیز نامیده می‌شود.[۳] این احکام درباره گفتارها، کردارها و انجام امور مختلف زندگی است.[۴]
احکام به پنج گروه تقسیم می‌شود و از همین رو به آنها احکام پنجگانه نیز گفته می‌شود:
- واجب: عملی که انجامش لازم است و انجام ندادنش گناه است، مثل نماز، روزه و حج.[۵]
- مستحب: عملی که انجامش خوب است، ولی انجام ندادنش نیز اشکالی ندارد، مثل نماز غفیله.[۶]
- حرام: عملی که ترکش لازم است و انجامش ممنوع و گناه، مثل دروغ و غیبت.[۷]
- مکروه: عملی که ترکش خوب است، ولی انجام دادنش نیز ایرادی ندارد، مثل پرخوری.[۸]
- مباح: عملی که انجام و ترکش از نظر شریعت مساوی است و پاداش و کیفری و مدح و ذمّى درباره آن بیان نشده باشد.[۹].
احکام پنجگانه را از نگاهی دیگر این‌گونه هم تعریف کرده‌اند: واجب کارى است که انجام آن لازم و ترک آن عذاب دارد مانند نماز و روزه. حرام کارى است که ترک آن لازم و انجامش عذاب دارد مانند دروغ و ظلم.مستحب کارى است که انجامش نیکوست و ثواب دارد ولى ترک آن عذاب ندارد مانند سلام کردن و صدقه دادن.مکروه نقطه مقابل مستحب است و آن کارى است که ترک آن نیکو است و ثواب دارد ولى انجامش عذاب ندارد مانند فوت کردن به غذا و خوردن غذاى داغ.مباح به کارى گویند که انجام و ترک آن مساوى است، نه عذابى دارد و نه ثوابى مانند راه رفتن و نشستن. [۱۰]
سید ابوالقاسم خویی در پاسخ به پرسشی درباره وظیفه پدر در تعلیم واجبات و محرمات به فرزندان، اظهار می‌کند که آموزش وظایف دینی امری شایسته است. مرحوم تبریزی در حاشیه بر این دیدگاه تصریح می‌کند که ممکن است چنین تعلیمی واجب باشد، به‌ویژه اگر بی‌توجهی پدر به آموزش، موجب ترک واجبات یا ارتکاب محرمات توسط فرزندان شود. وی همچنین تأکید دارد که این وظیفه می‌تواند مستقیماً توسط پدر انجام شود یا با واگذاری به فردی دیگر محقق گردد.[۱۱]
یادآوری
احکام عملیه یا همان احکام فرعیه عملیه احکامی است که انسان باید در آنها از مجتهد تقلید بکند در برابر اصول دین که مربوط به اعتقادات است و تقلید درآنها جایز نیست.[۱۲]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۸.
- ↑ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۸.
- ↑ فرهنگ‌نامه اصول فقه، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۱۱۱؛ مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۳۵۵.
- ↑ فرهنگ‌نامه اصول فقه، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۱۱۱؛ مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۳۵۵-۳۵۶.
- ↑ مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۳۵۵.
- ↑ مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۳۵۵-۳۵۶.
- ↑ مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۳۵۶.
- ↑ مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۳۵۶.
- ↑ مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۳۵۶ و ج۱، ص۲۰۴
- ↑ وبگاه پاسخگویی به سؤالات دینی:https://hadana.ir/تعریف-واجب،-حرام،-مستحب،-مکروه-و-مباح/
- ↑ خویی، صراط النجاة، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۲۶۴.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، مكتب آية الله العظمى السيد السيستاني، ج۱، ص۲۶؛ مظفر، عقايد الامامیه، ص۱۲.
منابع
- خویی، سید ابوالقاسم، صراط النجاة استفتاءات لآیة الله العظمی الخوئی مع تعلیقة و ملحق لآبة الله العظمی التبریزی، قم، مرکز نشر المنتخب، ۱۴۱۶ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، تحقیق مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، قم، مؤسسة آل البیت لأحیاء التراث، ۱۴۱۴ق/۱۳۷۲ش.
- فرهنگ‌نامه اصول فقه، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۹ش.
- مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه: مطابق با مذهب اهل بیت، زیرنظر سید محمود هاشمی شاهرودی، قم، مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، ۱۴۲۶ق.
- وبگاه پاسخگویی به سؤالات دینی؛https://hadana.ir/تعریف-واجب،-حرام،-مستحب،-مکروه-و-مباح/