غزوه ذیقرد
| زمان | ۶ق |
|---|---|
| مکان | منطقه ذیقَرَد |
| نتیجه | پسگرفتن شتران |
| علت جنگ | حمله و غارت شتران پیامبر(ص) |
| جنگندگان | |
| طرفین جنگ | مسلمانان قبیله غطفان |
| فرماندهان | |
| فرماندهان جنگ | پیامبر(ص) عُیَیْنَه بن حِصْن |
| نیروها | |
| ۵۰۰ تا ۷۰۰ مسلمان گروهی از قبیله غطفان | |
| تلفات | |
| خسارات | شهادت دو مسلمان کشتهشدن سه نفر از دشمنان |
غزوه ذیقَرَد یا غزوةالغابَة،[۱] از غزوهها و جنگهای پیامبر(ص) است که در سال ۶ق برای مقابله با قبیله غَطْفَان در منطقه ذیقَرَد (آبگاهی نزدیک مدینه)[۲] رخ داد.[۳] علت این غزوه، حمله عُیَیْنَة بن حِصْن، رئیس قبیله غطفان، به همراه گروهی از افراد قبیله خود به چراگاه شتران پیامبر(ص) بود.[۴] در این حمله عیینه و همراهانش ۲۰ شتر را که ابوذر غِفاری از آنها مراقبت میکرد، غارت کردند. همچنین فرزند ابوذر کشته شد و همسرش به اسارت درآمد.[۵]
پیامبر(ص) پس از دریافت خبر حمله عیینه، به همراه ۵۰۰ تا ۷۰۰ نفر[۶] برای مقابله با آنان آماده جنگ شد.[۷] برخی منابع، مِقداد[۸] و برخی دیگر، سَعْد بن زَیْد اَشْهَلِیّ را فرمانده سواران دانستهاند.[۹] مقداد پیشاپیش لشکر حرکت کرد و پیامبر(ص) شبهنگام به آنان ملحق شد.[۱۰] همچنین پیامبر(ص) هنگام خروج از مدینه، ابناُممَکتوم را جانشین خود کرد[۱۱] و سعد بن عُباده را با ۳۰۰ نفر مسئول حفاظت از مدینه قرار داد.[۱۲] دراین غزوه ندای «يا خيل الله اركبي» برای نخستین بار سرداده شد و لشگریان اسلام به عنوان خیل الله خوانده شدند. (فنودي يا خيل الله اركبي وكان أول ما نودي بها) [۱۳]بر اساس گزارش ابن سعد در طبقات، ماده شتران شیرى رسول خدا (ص) در غابه چرانیده میشدند و بیست رأس بودند و ابوذرّ بر آنها نگاهبان بود. عیینة بن حصن سه شنبه شبى بر آنها غارت برد و چهل سوار همراهش بودند و شتران را در ربودند و پسر ابوذرّ را کشتند. کسى به مدینه آمد و بانگ برداشت و یارى خواست براى اوّل بار در مدینه ندا داده شد که اى سواران خدا سوار شوید.[۱۴] شعار مسلمانان در این جنگ «اَمِتْ اَمِتْ؛ بمیران بمیران» بود.[۱۵] مسلمانان پس از درگیری، ۱۰ شتر شیرده را پس گرفتند[۱۶] و همسر ابوذر آزاد شد. پیامبر(ص) برای هر صد نفر یک شتر قربانی و بین آنها تقسیم کرد.[۱۷] همچنین نقل شده که پیامبر(ص) دستور داد تا وسایل مسعده که ابوقَتاده او را کشته بود، به ابوقتاده داده شود.[۱۸]
به گزارش واقدی تاریخنگار قرن دوم و سوم قمری، پیامبر(ص) در این غزوه (سال ۶ق)، نماز خوف به جا آورد،[۱۹] اما سید جعفر مرتضی عاملی تاریخپژوه شیعه (درگذشت:۱۴۴۱ق) این روایت را رد کرده و معتقد است که نماز خوف در سال ۷ق تشریع شده است.[۲۰] در این غزوه، دو نفر از مسلمانان شهید و سه نفر از دشمنان کشته شدند.[۲۱] شاعران مشهوری مانند حَسّان بن ثابت، کَعْب بن مَالِک و شَدَّاد بن عارِضِ جُشَمیّ در اشعارشان به این غزوه پرداختهاند.[۲۲]
زمان وقوع غزوه در منابع تاریخی متفاوت گزارش شده است. برخی آن را در ماههای ربیع الاول،[۲۳] ربیع الثانی،[۲۴] جمادی الاولی و شعبان ثبت کردهاند.[۲۵] به گفته مسعودی تاریخنگار قرن چهارم قمری، این غزوه پس از غزوه بَنیلِحْیَان انجام شد.[۲۶] واقدی و ابنهشام، تاریخنگار قرن دوم و سوم قمری، گزارش کردهاند که پیامبر(ص) صبح چهارشنبه از مدینه خارج شد[۲۷] و پس از پنج روز، شب دوشنبه بازگشت.[۲۸]
پانویس
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۳۷.
- ↑ حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۴، ص۳۲۱.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۳۷.
- ↑ ابنهشام، السیرة النبویة، دارالمعرفة، ج۲، ص۲۸۱.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۳۸.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۴۶.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۳۹-۵۴۰.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۴۷.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۶۲.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۳۹-۵۴۰.
- ↑ ابنهشام، السیرة النبویة، دارالمعرفة، ج۲، ص۲۸۴.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۴۶.
- ↑ ابن سعد، طبقات کبری،الناشر :دار صادر - بيروت ج۲، ص۸۰.
- ↑ ابن سعد، طبقات کبری،الناشر :دار صادر - بيروت ج۲، ص۸۰.
- ↑ صالحی شامی، سبل الهدی و الرشاد، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۱۰۱.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۴۲.
- ↑ ابنهشام، السیرة النبویة، دارالمعرفة، ج۲، ص۲۸۵.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۶۲.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۴۶.
- ↑ عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۴۲۶ق، ج۱۴، ص۲۶۰-۲۶۳.
- ↑ ابنهشام، السیرة النبویة، دارالمعرفة، ج۲، ص۲۸۳-۲۸۴.
- ↑ ابنهشام، السیرة النبویة، دارالمعرفة، ج۲، ص۲۸۵- ۲۸۸.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۶۱.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۳۷.
- ↑ صالحی شامی، سبل الهدی و الرشاد، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۱۰۶.
- ↑ مسعودی، مروجالذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۸۱ِ.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۶۱.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۳۷.
منابع
- ابنسعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- ابنهشام، عبدالملک بن هشام، السیرة النبویة، تحقیق: مصطفی السقا و ابراهیم ابیاری و عبدالحفیظ شبلی، بیروت، دارالمعرفة، بیتا.
- حموی، یاقوت بن عبدالله، معجمالبلدان، بیروت، دار صادر، ط الثانیة، ۱۹۹۵م.
- صالحی شامی، محمد بن یوسف، سبلالهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، تحقیق: عبدالموجود عادل احمد و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیة، ط الأولی، ۱۴۱۴ق.
- عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، قم، دارالحدیث، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
- مسعودی، علی بن الحسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: اسعد داغر، قم، دارالهجرة، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق: مارسدن جونس، بیروت، موسسة الأعلمی، ط الثالثة، ۱۴۰۹ق.
