غیبت: تفاوت میان نسخه‌ها
imported>Shadiba جز ←موارد جواز غیبت: ویراستاری |
imported>Shadiba جز ←مفهوم‌شناسی: اشاره به مفهوم سخن چینی که نزدیک به غیبت است |
||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
غیبت بر چند قسم است: گفتن مستقیم یا با کنایه، نوشتن، با اشاره دست و پا. روایت است «زنی بر [[عایشه]] وارد شد چون بیرون رفت، عایشه با دست خود اشاره کرد که این کوتاه است. رسول خدا(ص) فرمود: غیبت او را کردی.»<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۲، ص۲۲۴.</ref> | غیبت بر چند قسم است: گفتن مستقیم یا با کنایه، نوشتن، با اشاره دست و پا. روایت است «زنی بر [[عایشه]] وارد شد چون بیرون رفت، عایشه با دست خود اشاره کرد که این کوتاه است. رسول خدا(ص) فرمود: غیبت او را کردی.»<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۲، ص۲۲۴.</ref> | ||
اگر پشت سر دیگری مطلب دروغی بیان شود، گناهی مضاعف است که [[تهمت]] نام دارد: ترکیبی از [[دروغ]] و غیبت. بیان خوبی و کمال دیگران غیبت نیست. | اگر پشت سر دیگری مطلب [[دروغ|دروغی]] بیان شود، گناهی مضاعف است که [[تهمت]] نام دارد: ترکیبی از [[دروغ]] و غیبت. همچنین اگر در غیاب کسی سخن یا رفتاری به راستی (نه دروغ) اما با هدف برهم زدن روابط دوستانه آن دو بیان شود، [[گناه]] این کار [[سخن‌چینی]] و نَمّامی است که جزو [[گناهان کبیره]] قرار دارد. بیان خوبی و کمال دیگران غیبت نیست. | ||
== حکم غیبت == | == حکم غیبت == | ||
نسخهٔ ۳ دسامبر ۲۰۱۸، ساعت ۰۷:۵۹
غِیبَت به معنای بدگویی پشت سر دیگران، از گناهان کبیره‌ای که دین اسلام به‌شدت از آن نهی کرده است. قرآن این گناه را همچون خوردن گوشت انسان مرده توصیف کرده و در روایات گناه آن شدیدتر از زنا معرفی شده است. علاوه بر ارتکاب غیبت، گوش دادن به غیبت نیز حرام است. این گناه پایمال کردن حق الناس به شمار می‌آید؛ از این رو، بنابر برخی روایات، توبه از آن مشروط به گذشت کردن غیبت‌شونده است. در روایات، برای غیبت آثار و عذاب‌هایی ذکر شده است؛ مانند این که پاداش اعمال صالح غیبت‌کننده به غیبت‌شونده منتقل می‌شود و گناهانِ غیبت‌شونده به غیبت‌کننده.
مفهوم‌شناسی
در اصطلاح علم اخلاق، غیبت آن است که در غیاب برادر دینی، به بیان آنچه نقلش مایه ناخشنودی او می‌شود بپردازند،[۱] خواه آن نقص در بدن او باشد یا در نَسب یا در صفات و افعال و اقوال او یا در چیزی که متعلق به او باشد مثل خانه، لباس و...[۲]
غیبت بر چند قسم است: گفتن مستقیم یا با کنایه، نوشتن، با اشاره دست و پا. روایت است «زنی بر عایشه وارد شد چون بیرون رفت، عایشه با دست خود اشاره کرد که این کوتاه است. رسول خدا(ص) فرمود: غیبت او را کردی.»[۳]
اگر پشت سر دیگری مطلب دروغی بیان شود، گناهی مضاعف است که تهمت نام دارد: ترکیبی از دروغ و غیبت. همچنین اگر در غیاب کسی سخن یا رفتاری به راستی (نه دروغ) اما با هدف برهم زدن روابط دوستانه آن دو بیان شود، گناه این کار سخن‌چینی و نَمّامی است که جزو گناهان کبیره قرار دارد. بیان خوبی و کمال دیگران غیبت نیست.
حکم غیبت
حرمت غیبت اجماعی، بلکه از ضروریات فقه دانسته شده است.[۴] چنان‌که غیبت حرام است، گوش کردن به آن نیز گناهی کبیره است و این جمله که این حرف را در حضور خود او هم خواهم گفت ماهیت غیبت را تغییر نمی‌دهد. در حدیثی رسول خدا(ص) فرمود هرکس از برادرش غیبتی را دفع کند خداوند هزار باب شر را از او در دنیا و آخرت خواهد بست.[۵]
حق الناس و حق الله
غیبت علاوه بر آنکه جنبه حق الله دارد، جنبه حق الناس هم دارد و خداوند غیبت‌کننده را نمی‌آمرزد مگر اینکه غیبت‌شونده از او راضی شود. پیامبر(ص) در وصیت خود به ابوذر فرمود: از غیبت بترس، زیرا که آن از زنا شدیدتر است. عرض کردم: برای چه یا رسول الله؟ فرمود: برای آنکه زناکار اگر توبه کرد خداوند او را می‌آمرزد، ولی غیبت آمرزیده نشود تا آنکه صاحبش گذشت کند.[۶]
موارد جواز غیبت
غیبت از گناهان بزرگ اخلاقی و اجتماعی است اما بر اساس احادیث ائمه(ع)، در موارد ویژه‌ای که پای مصلحت و خیر انسان‌ها در میان باشد و هدفی مشروع و عقلایی دارد که مفاسد آن را جبران می‌کند غیبت جایز است. برخی از مصادیق استثنائات و موارد غیبت‌های مجاز عبارتند از:
- دادخواهی از ظالم
- نهی از منکر
- پرسش و استفتا
- اهل بدعت
- کسی که علناً گناه می‌کند، در همان گناه، نه گناهانی که مخفیانه انجام می‌دهد.
در موارد جواز نیز ترک کردن غیبت بهتر است مگر مواردی که لازم است و در صورت سکوت ضرر مهمی به فرد دیگری یا جامعه وارد شود.[۷]
غیبت در قرآن و روایات
وَلَا یغْتَب بَّعْضُکم بَعْضًا أَیحِبُّ أَحَدُکمْ أَن یأْکلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیتًا (ترجمه:از یکدیگر غیبت مکنید. آیا هیچ یک از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟)[حجرات–۱۲]
غیبت از گناهان کبیره است که در قرآن از آن به خوردن گوشت برادرِ مرده تعبیر شده است. در روایات هم تعبیرات شدید اللحنی نسبت به غیبت کننده آمده است. پیامبر(ص) فرمود: هر کس از مرد یا زن مسلمانی غیبت کند، خداوند تا چهل شبانه روز نماز و روزه او را نپذیرد مگر این که غیبت شونده او را ببخشد[۸] و غیبت کردن را در (نابودی) دین مسلمان مؤثرتر از خوره در درون او دانسته[۹] و غیبت را موجب انتقال اعمال خیر به غیبت شونده و گناهان او به غیبت کننده معرفی می‌کند.[۱۰]
امام صادق(ع) یکی از ریشه‌های این گناه را حسد دانسته[۱۱] و غیبت مؤمن را عامل خروج از ولایت خدا و وارد شدن در ولایت شیطان معرفی می‌کند.[۱۲]
آثار اجتماعی غیبت
غیبت علاوه بر سیاه کردن روح و روان انسان، محیط اجتماعی انسان‌ها را نیز آلوده کرده و برخلاف هدف دین، موجب نفرت و دشمنی انسان‌ها با هم خواهد شد، امنیت روانی را از بین برده و در عادی شدن و گسترش گناهان نقش ایفا می‌کند.
امام خمینی در کتاب چهل حدیث آثاری چند برای غیبت مطرح کرده است:[۱۳]
- فاسد شدن ایمان و اخلاق در جامعه
- رسوایی و بی‌آبرویی انسان در دنیا و آخرت
- از بین رفتن قُبح معاصی و گناهان، در نتیجه افزایش فساد
- برهم خوردن وحدت در اجتماع بر اثر دور شدن قلوب از هم
راه کارهای ترک غیبت
عالمان اخلاق برای ترک این گناه راه‌کارهایی چون تفکر در آیات و روایات مذمت غیبت و دقت در آنها، تفکر در مرگ، ترک زمینه غیبت، مراقبه و محاسبه بیان کرده‌اند. امام خمینی بر اساس احادیث، دو راه یک علمی و دیگری عملی برای حل این مشکل اخلاقی ارائه می‌کند و می‌گوید که با عمل به این مسائل انسان می‌تواند از این گناه کبیره منزجر و متنفر شود:
- راه علمی
تفکر در نتایج سوء این عمل که در احادیث بیان شده و سنجش آن با میزان عقل؛ برخی از آثار سویی که در احادیث آمده چنین است:
- رسوایی در میان مردم
- افتادن از چشم مردم
- ایجاد بغض عدوات در نفس انسان
- دشمنی خداوند و ملائکه با غیبت کننده
- خلود در آتش
- انتقال حسنات غیبت کننده به فرد مورد غیبت
- انتقال سیئات غیبت شونده به غیبت کننده
- راه عملی
کتاب ها
با توجه به اهمیت این گناه و کثرت وجود آن در بین مردم، کتابها و تک‌نگاره‌هایی در این موضوع نگاشته شده که برخی از آنها عبارتند از:
- کشف الریبة عن أحکام الغیبة، شهید ثانی، انتشارات مرتضوی، تهران ۱۳۷۶
- سرطان ایمان، حسین میرزاخانی، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی
- غیبت، گناه کبیره یا یک بیماری روانی، ترجمه کشف الریبة عن احکام الغیبة،ترجمه سید ابراهیم میرباقری، انتشارات انصاریان
- راهکارهای دوری از گناه؛ غیبت و تهمت، عزیز الله حیدری، انتشارات مسجد مقدس جمکران
- غیبت و احکام آن: ترجمه کتاب کشف الریبه عن احکام الغیبه، رضا رجب‌زاده، مشهد.
پانویس
منابع
- قرآن کریم
- فیض کاشانی، ملا محسن؛ المحجة البیضاء، انتشارات آستان قدس
- معراج السعاده، ملا احمد نراقی، انتشارات هجرت
- بحار الانوار، علامه مجلسی محمد باقر، دارالکتب اسلامیة، تهران
- وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم، ۱۴۰۹ق
- کلینی، محمد بن یعقوب، کافی،دار الکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق
- روح الله موسوی (امام خمینی)، چهل حدیث، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
- محمدبن محمد شعیری سبزواری، جامع الاخبار، انتشارات رضی، قم
اخلاق | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| آیات و احادیث |  | ||||
| محاسن |
| ||||
| رذایل |
| ||||
| کتابها | |||||
| وابسته | |||||
- ↑ فیض کاشانی، المحجة البیضاء، ج۵، ص۲۵۵.
- ↑ نراقی، معراج السعاده، ص۴۴۴.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج۲، ص۲۲۴.
- ↑ خمینی، چهل حدیث، حدیث نوزدهم، ص۳۰۳.
- ↑ عن عقاب الاعمال بسنده عن النبی صلی الله علیه و آله: من ردّ عن اَخیه غیبة سمعها فی مجلسٍ، ردّ الله عنه الفَ بابٍ من الشر فی الدنیا
- ↑ عن محمد بن الحسن فی المجالس و الاخبار باسناده عن أبی ذر، عن النبی صلی الله علیه و آله فی وصیة له قال: یا أبا ذر، ایاک و الغیبة! فان الغیبة أشد من الزنا. قلت: و لِمَ ذاک یا رسول الله؟ قال: لأن الرجلَ یزنی فیتوب إلی الله فیتوب اللهُ علیه، و الغیبة لا تغفر حتی یغفرها صاحبُها
- ↑ خمینی، چهل حدیث، حدیث نوزدهم، ص۳۱۴.
- ↑ مَنِ اغتابَ مُسلِما أَو مُسلِمَةً لَم یقبَلِ اللّه صَلاتَهُ وَ لا صیامَهُ أَربَعینَ یوما وَ لَیلَةً إِلاّ أَن یغفِرَ لَهُ صاحِبُهُ؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج۷۵، ص۲۵۸، ح۵۳
- ↑ اَلغیبَةُ اَسرَعُ فی دینِ الرَّجُلِ المُسلِمِ مِنَ الکلَةِ فی جَوفِهِ. کلینی، کافی، ج۲، ص۳۵۷، ح۱
- ↑ پیامبر(ص) فرمود: روز قیامت فردی را می‌آورند و او را در پیشگاه خدا نگه می‌دارند و کارنامه‌اش را به او می‌دهند، اما حسنات خود را در آن نمی‌بیند. عرض می‌کند: الهی! این کارنامه من نیست! زیرا من در آن طاعات خود را نمی‌بینم! به او گفته می‌شود: پروردگار تو نه خطا می‌کند و نه فراموش. عمل تو به سبب غیبت کردن از مردم بر باد رفت. سپس مرد دیگری را می‌آورند و کارنامه‌اش را به او می‌دهند. در آن طاعت بسیاری را مشاهده می‌کند. عرض می‌کند: الهی! این کارنامه من نیست! زیرا من این طاعات را بجا نیاورده ام! گفته می‌شود: فلانی از تو غیبت کرد و من حسنات او را به تو دادم. سبزواری، جامع الأخبار، ص۴۱۲
- ↑ امام صادق علیه‌السلام: قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ: وَلِلحاسِدِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: یغتابُ إِذا غابَ وَیتَمَلَّقُ إِذا شَهِدَ وَیشمَتُ بِالمُصیبَةِ: لقمان به فرزندش گفت: حسود را سه نشانه است: پشت سر غیبت می‌کند، روبه رو تملّق می‌گوید و از گرفتاری دیگران شاد می‌شود.صدوق، خصال، ص۱۲۱
- ↑ و من اغتابه بما فیه، فهو خارج من ولایة الله تعالی داخل فی ولایة الشیطان. صدوق، أمالی ۹۱| ۳ و شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج۱۲، ص۲۸۵.
- ↑ خمینی، چهل حدیث، حدیث نوزدهم، ص۳۰۹.
- ↑ خمینی، چهل حدیث، حدیث نوزدهم، ص۳۱۱.