فضائل الخمسة من الصحاح الستة (کتاب)

فضائل الخمسة من الصحاح الستة

اطلاعات کتاب
نویسنده	سید مرتضی فیروزآبادی (متوفای ۱۴۱۰ق)
موضوع	اهل بیت(ع)
سبک	روایی
زبان	عربی
مجموعه	۳ جلد
اطلاعات نشر
ناشر	اسلامیه
تاریخ نشر	۱۳۹۲ ق

فَضائلُ الخَمسَة مِنَ الصّحاحِ الستّة وَ غَیرها مِنَ الکُتُب المُعتَبَرَة کتابی به زبان عربی، اثر عالم شیعه سید مرتضی فیروزآبادی (متوفای ۱۴۱۰ق) است. فضائل الخمسه دربردارنده احادیث، روایات فضائل و مناقب پنج تن آل عبا است. این اثر با استفاده از مهمترین کتاب‌های اهل سنت جمع‌آوری شده و بیشتر به مسأله امامت و ولایت خصوصا در مورد امیرالمومنین(ع) می‌پردازد.

درباره مؤلف

مقالهٔ اصلی: سید مرتضی فیروزآبادی

سید مرتضی بن محمد بن محمد باقر بن حسین حسینی فیروزآبادی، از علمای حوزه علمیه نجف و حوزه علمیه قم در ربیع الاول سال ۱۳۲۹ق در نجف به دنیا آمد. نسب او به امام زین‌العابدین(ع) می‌‏رسد. پدرش سید محمد فیروزآبادی از فقهای نجف و از مراجع تقلید شیعه بود.

انگیزه تألیف‏

مؤلف در سفر حج با یکی از دانشمندان اهل سنت به بحث می‌نشیند و او به فیروزآبادی می‌گوید: شما شیعیان با ادله متقنی که در دست دارید، در نشر و تبلیغ، ضعیف هستید و آنطور که باید و شاید مذهب اهل بیت را بین مسلمانان اشاعه نمی‌‏دهید. همین سخن، انگیزه فیروزآبادی برای نگارش کتاب شد. فیروزآبادی در مقدمه کتاب می‌نویسد: این مجموعه را از کتب صحاح ششگانه و دیگر کتب معتبر نزد اهل سنت گردآوردم به این امید که عموم مسلمانان از آن بهره ببرند و مطالعه کنده اگر اهل سنت است در پرتو این روایات هدایت یابد واگر شیعه است بر ایمانش افزوده شود.

محتوا‏

کتاب مشتمل بر پنج مقصد ویک خاتمه است و هر مقصد به بیان فضائل یکی از پنج تن می‌پردازد. مقصد اول به پیامبر اکرم(ص) اختصاص دارد. مقصد دوم و سوم، مختص علی بن ابی‌طالب(ع) و فاطمه زهرا(س) است. مقصد چهارم و پنجم هر دو درباره حسنین(ع) است که مقصد چهارم به مناقب مشترک آن دو و مقصد پنجم به مناقب اختصاصی آنان می‌پردازد.

از آن‌جا که بیشتر اختلافات شیعه و اهل سنت به مسأله ولایت و امامت بازمی‌گردد، سه جلد کتاب به مناقب امیرالمؤمنین(ع) اختصاص یافته است.

نخستین روایت کتاب از ابن عباس به نقل از کتاب کنزالعمال از رسول خدا(ص) در باره پاکی نژاد نیاکان پیامبر(ص) تا حضرت آدم (ع) است. در این روایت نام پیامبرانی چون اسماعیل، ابراهیم، هود، نوح، ادریس، شیث وآدم در سلسه نیاکان پیامبر ذکر شده است. نخستین روایت در باره فضائل امیرالمؤمنین به نقل از طبرانی در ریاض النضره از عمربن خطاب از پیامبر اکرم(ص) است که فرمود هیچ کسی همانند على كسب فضيلت نكرده است، او همراه و رفيقش را به راه راست هدايت كند و از بيراهه‌ برگرداند.

آخرین روایت کتاب فیروزآبادی از کتاب کنوز الحقا‌ئق‌ فی‌ حدیث‌ خیر الخلائق‌ نوشته عبدالروف‌ بن‌ تا‌ج‌ العا‌رفین‌، (۹۵۲ - ۱۰۳۱ق‌) است که پیامبر(ص) در این روایت فرمود: مهدی طاووس بهشتیان است.

روش تألیف‏

مؤلف مطالب مربوط به مناقب اهل بیت را از کتب اهل سنت جمع‌آوری کرده و پس از نام منبع، به نقل روایت به طور کامل پرداخته است. البته وی سلسله اسناد را حذف کرده و فقط به راوی اصلی اشاره می‌‏کند. شیوه مؤلف آن بوده که سرتاسر کتاب‌های تفسیر و رجال و حدیث را با دقت کامل و حوصله فراوان ملاحظه نموده تا اگر در موردی غیر از ابواب فضایل و مطاعن، روایتی قابل استفاده بود، از وی فوت نشود.

منابع کتاب

فیروزآبادی علاوه بر یادآوری هر منبع در ابتدای روایت، تمامی منابع و مصادر خود را در ابتدای جلد اول و دوم کتاب با مشخصات نشر ذکر کرده است. این آثار عبارتند از: صحاح شش‌‏گانه و مسانید و سنن و کتب مختلف حدیث، تفسیر، تاریخ و رجال اهل سنت.

تلاش مؤلف بر آن است که روایات را از کتاب‌های طراز اول اهل سنت مانند صحاح سته و مسانید معتبر نقل کند و از کتبی مانند الفصول المهمة یا کفایة الطالب یا ینابیع المودة حدیثی نمی‌‌آورد، هر چند این کتاب‌ها هم تا اندازه‏‌ای از اعتبار برخوردار هستند.

ترجمه کتاب فضائل خمسه توسط محمد باقر ساعدی‏

ویژگی‌‌ها

از ویژگی‌‏های این اثر، تعدد و فراوانی ابواب و فصول آن است که حتی برای یک حدیث عنوان بابی گشوده و در واقع فهرستی از مناقب را ارائه داده است. این اثر در سرزمین‌های اسلامی مورد توجه قرارگرفته و علامه امینی با خریدن و فرستادن آن به کشورهای مختلف اسلامی در نشر آن نقش بسزایی داشته است. تألیف کتاب طبق اظهار نویسنده ۲۱ سال طول کشیده و ماه رجب ۱۳۶۰ق شروع و ماه ذی‌قعده ۱۳۸۱ق در نجف اشرف پایان یافته است.

ترجمه و چاپ

محمدباقر ساعدی این کتاب را با عنوان «‌فضائل پنج تن علیهم السلام در صحاح ششگانه اهل سنت‏‌» به فارسی ترجمه کرده است.
بخش حضرت زهرا(س) نیز با نام «حضرت فاطمه (س) در کتب اهل سنت» توسط علی شیروانی به فارسی برگردانده شده است.

فضائل الخمسة ۳ جلد بوده و در نجف اشرف، تهران و بیروت چندین بار به چاپ رسیده است.

منابع

• فیروزآبادی، سید مرتضی، فضائل الخمسة من الصحاح الستة، تهران، اسلامیه، ۱۳۹۲ ق.
• فیروزآبادی، سید مرتضی، فضائل پنج تن علیهم السلام در صحاح ششگانه اهل سنت‏، مترجم محمدباقر ساعدی‏، قم، اهل البیت، ۱۳۷۴ ش.
• کتاب‌شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات رایانه ای علوم اسلامی نور.