میقات حج، به محل اِحرام بستن حج‌گزاران یا عمره‌گزاران گفته می‌شود. به گفته فقیهان، میقات و محل مُحرِم شدن کسی که می‌خواهد حج تمتع انجام دهد، خود مکه است، اما برای انجام عمره تمتع باید از یکی از این پنج میقات احرام بست و به سمت مکه حرکت کرد: ۱. مسجد شجره ۲. جُحْفَه، ۳. وادی عَقیق ۴. قَرْنُ الْمَنازِل ۵. یلَمْلَم.
همچنین میقات عمره مفرده برای کسانی که داخل مکه‌اند، اَدْنَی الْحِلّ (اولین نقطه‌ای که جزو حرم نیست) می‌باشد، ولی چنین فردی بهتر است در مسجد تَنْعیم یا حُدَیبِیة و یا جِعْرانَة محرم شود. در حج اِفراد یا قِران نیز که وظیفه حُجّاج اطراف مکه است، باید از محل سکونت، مُحرِم شد.
جایگاه و مفهوم‌شناسی
میقات در بحث حج، به محل احرام بستن حج‌گزاران یا عمره‌گزاران گفته می‌شود.[۱] واژه «میقات» بر وزن «مِفْعال»، در اصل «مِوْقاتْ» بوده و واو آن تبدیل به یاء شده است. در اینکه «میقات» اسم آلت است (به معنای چیزی که با آن زمان یا مکان را مشخص می‌کنند) یا اسم زمان و مکان (به معنای خود زمان یا مکان)، اختلاف نظر است. سلطان العلماء از فقیهان شیعه آن را مانند «مفتاح» اسم آلت دانسته،[۲] ولی طُریحی و ابن منظور آن را اسم زمان و مکان می‌دانند.[۳][۴]
اقسام میقات
با توجه به مفهوم میقات، برای آن دو قسم بیان نموده‌اند؛ میقات زمانی و میقات مکانی.[۵]
- میقات زمانی که به زمان اِحرام بستن برای اعمال حج و عمره اطلاق شده است؛ یعنی ماه‌های شوال، ذیقعده و نُه روز اول ذیحجه.[۶][یادداشت ۱]
- میقات مکانی که به مکان اِحرام بستن برای اعمال حج و عمره اطلاق شده[۷] و برای آن دو قسم بیان کرده‌اند: اَدْنَی الْحِلّ و میقات‌های پنج‌گانه.[۸]
اَدْنَی الْحِلّ
سید یزدی در کتاب عروة الوثقی می‌نویسد: کسی که داخل مکه است و می‌خواهد عمره مفرده به جا آورد، باید از حرم مکه خارج شده و در نزدیکترین نقطه‌ای که جزو حرم نیست مُحرِم گردد. چنین مکانی را اَدْنَی الْحِلّ می‌گویند.[۹] البته بهتر است اِحرام وی در یکی از سه میقات زیر باشد:[۱۰]
- مسجد تَنْعیم: نزدیکترین میقات برای مردم مکه و زائران خانه خدا که امروز متصل به شهر شده است.[۱۱]
- حُدَیبِیة: روستایی در یک منزلی (حدود ۲۴کیلومتری) مکه، که نام آن برگرفته از چاه حدیبیه در آن منطقه است.[۱۲]
- جِعْرانَة: مکانی در شمال شرقی مکه و در مسیر طائف است، که تا مسجد الحرام حدود ۲۹ کیلومتر فاصله دارد.[۱۳]
میقات‌های پنج‌گانه
به گفته فقیهان، حج‌گزار در حج اِفراد یا قِران باید از محل سکونتش مُحرِم شود.[۱۴] [یادداشت ۲] در حج تمتع نیز، باید در مکه مُحرم شد.[۱۵] اما برای انجام عمره تمتع لازم است در یکی از میقات‌های پنج‌گانه زیر مُحرم گردید:[۱۶]
امام صادق(ع) فرمود: «مُحرِم شدن، از مواقیت پنج‌گانه‌ای است که رسول خدا(ص) آن را معین نمود... پیامبر برای اهل مدینه و کسانی که از آنجا به مکه می‌روند، مسجد شجره و برای آنان که از شامات می‌آیند جحفه و برای اهل نجد و عراق وادی عقیق و برای اهل طائف و آنانی که از آن مسیر عبور می‌کنند قرن المنازل و برای اهل یمن و عبور کنندگان از آن مسیر، یلملم را میقات قرار داد... کسی که قصد خانه خدا را دارد، نباید از غیر این میقاتها عبور کند».[۱۷]
مسجد شَجَرِه
مسجد شجره یا ذوالحُلَیفَه که در ۱۰ کیلومتری مدینه قرار دارد،[۱۸] میقاتی است که در روایات برای کسانی که از سمت مدینه به سوی خانه خدا می‌روند، تعیین است.[۱۹]
جُحْفَه
جُحفه میقاتی است که برای اهل مصر و شامات و عبور کنندگان از آن مسیر تعیین شده است.[۲۰] به گفته یاقوت حموی این منطقه در نزدیکی غدیر خم قرار داشته[۲۱] و فاصله آن تا مکه ۱۸۹ کیلومتر ذکر شده است.[۲۲]
وادی عَقیق
در روایات، میقات اهل عراق و کسانی که از آن مسیر راهی مکه می‌شوند وادی عقیق یا ذات عِرق تعیین شده است.[۲۳] این منطقه بین نجد و تهامه قرار داشته و در انتهای آن کوه «عِرْق» واقع است.[۲۴] ذات عرق تا مکه حدود ۱۰۰ کیلومتر فاصله دارد.[۲۵]
قَرنُ المنازل
قَرْنُ الْمَنازل یا «اَلسیلُ الکَبیر» میقاتی برای اهل یمن، نجد، طائف و کسانی است که از این مسیر به سوی مکه می‌روند[۲۶] و فاصله آن تا مکه ۸۰ کیلومتر ذکر شده است.[۲۷]
یلَمْلَمْ
یلملم میقاتی است که در روایات برای أهل یمن و کسانی که از آن طریق عبور می‌کنند تعیین شده است.[۲۸] این میقات در جنوب شهر مکه واقع شده و حدود ۱۰۰ کیلومتر با آن فاصله دارد.[۲۹]
پیوند به بیرون
پانویس
- ↑ خمینی، تحریر الوسیله، مؤسسه دار العلم، ص۴۰۹.
- ↑ عاملی، شرح اللمعة الدمشقیة، حاشیه سلطان العلماء، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۷۷.
- ↑ مجمع البحرین، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ج۴، ص۵۳۱.
- ↑ لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۱۰۸.
- ↑ زمانی، «میقاتها در حج»، ش۶، ص۱۳۱.
- ↑ ابن ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۵۰۹.
- ↑ خمینی، تحریر الوسیله، مؤسسه دار العلم، ص۴۰۹.
- ↑ زمانی، «میقاتها در حج»، شماره ۶، ص۵۳.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۶۴۰.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۶۴۰.
- ↑ حسنی، سیری در اماکن سرزمین وحی، ۱۳۷۱ش، ص۱۲۹.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۲۲۹.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۱۴۲.
- ↑ برای نمونه، رجوع کنید: امام خمینی، تحریر الوسیلة، مؤسسه مطبوعات دار العلم، ج۱، ص۴۱۱؛ سبحانی، مناسک حج و احکام عمره، ۱۴۲۸ق، ص۱۷۷.
- ↑ امام خمینی، منتخب مناسک حج، ۱۴۲۶ق، ص۲۲۵؛
- ↑ برای نمونه رجوع کنید: امام خمینی، تحریر الوسیلة، مؤسسه مطبوعات دار العلم، ج۱، ص۴۱۱؛ فاضل لنکرانی، مناسک حج، ۱۴۲۳ق، ص۱۰۴.
- ↑ «حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ۱۳۸۲ق، ۱۳۸۲ق، ج۸، ص۲۲۲.»
- ↑ زمانی، «میقاتها در حج»، فصلنامه میقات حج، شماره ۶، ص۵۵.
- ↑ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ۱۳۸۲ق، ۱۳۸۲ق، ج۸، ص۲۲۲-۲۲۳.
- ↑ شرح تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۳۷۳؛ العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۶۳۴.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۱۱۱.
- ↑ ناصری، «میقات جحفه»، فصلنامه میقات حج، شماره ۷، ص۱۶۷.
- ↑ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ۱۳۸۲ق، ج۸، ص۲۲۲-۲۲۳.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۴، ص۱۰۷.
- ↑ برکت‌رضایی، «عقیق، میقاتی ناشناخته»، فصلنامه میقات حج، شماره ۹۷، ص۳۳.
- ↑ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ۱۳۸۲ق، ج۸، ص۲۲۲-۲۲۳.
- ↑ حسن شراب، المعالم الأثيرة، ۱۴۱۱ق، ص۲۲۶.
- ↑ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ۱۳۸۲ق، ج۸، ص۲۲۲-۲۲۳.
- ↑ زمانی، «میقاتها در حج»، شماره ۶، ص۵۹.
یادداشت
منابع
- ابن ادریس حلّی، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، محقق و مصحح: موسوی، حسن بن احمد، ابن مسیح، ابو الحسن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.
- امام خمینی، سید روح الله، تحریر الوسیلة، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم، چاپ اول، بی‌تا.
- امام خمینی، سید روح الله، مناسک عمره مفرده(محشی ویژه بانوان)، نشر مشعر، قم، چاپ سی و چهارم، ۱۴۲۸ق.
- امام خمینی، روح الله، منتخب مناسک حج، قم، نشر مشعر، چاپ دوم، ۱۴۲۶ق.
- برکت رضایی، روزبه، «عقیق، میقاتی ناشناخته»، در فصلنامه میقات حج، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، ۱۳۹۵ش.
- حسن شراب، محمد، المعالم الأثيرة، دمشق، دار القلم، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- حسنی، علی‌اکبر، سیری در اماکن سرزمین وحی، تهران، بعثه مقام معظم رهبری، ۱۳۷۱ش.
- حرّ عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعة، تهران، چاپ اسلامیه، ۱۳۸۲ق.
- سبحانی، جعفر ، مناسک حج و احکام عمره، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ اول، ۱۴۲۸ق.
- زمانی، احمد، «میقاتها در حج»، در فصلنامه میقات حج، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، ۱۳۷۲ش.
- عاملی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، حاشیه سلطان العلماء، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، اول، ۱۴۱۲ق.
- عراقی، آقا ضیاء الدین، شرح تبصرة المتعلمین، محقق و مصحح: حسون، محمد، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، العروة الوثقی (المحشّٰی)، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- الطریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، تحقیق: محمود عادل، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، بی‌تا.
- فاضل لنکرانی، محمد، مناسک حج، قم، انتشارات امیر قلم، چاپ دوازدهم، ۱۴۲۳ق.
- ناصری، عبدالله، «میقات جحفه»، در فصلنامه میقات حج، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، ۱۳۷۳ش.
- یاقوت حموی، شهاب الدین ابو عبد الله، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۹۵م.