 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
ماه‌های حج (شوال، ذی‌القعده و ذی‌الحجه) ماه‌های به‌جا آوردن اعمال حج هستند. حج تمتع، عمره تمتع، حج قِران و حج اِفْراد فقط باید در این ماه‌ها به جا آورده شوند؛ اما عمره مفرده در غیر ماه‌های حج نیز صحیح است.
مفهوم‌شناسی
ماه‌هاى حج، ماه‌هایی به جا آوردن اعمال حج هستند.[۱] این ماه‌ها عبارتند از شوال، ذی‌القعده و ذی‌الحجه.[۲] از آنجا که عمره تمتع و حج فقط باید در این ماه‌ها انجام شود، به آنها ماه‌های حج گفته‌اند.[۳]
میان فقها درباره ماه ذی‌الحجه اختلاف‌نظر وجود دارد. برخی کل ماه را جزو ماه‌های حج محسوب کرده‌اند.[۴] عده‌ای دهه نخست آن،[۵] گروهی نُه روز نخست و بعضی تا طلوع فجر روز عید قربان را جزو ماه‌های حج به شمار آورده‌اند.[۶]
جایگاه
در قرآن نام ماه‌های حج نیامده است و تنها در آیه «الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَّعْلُومَاتٌ؛ حجّ در ماه‌های معینی است»،[۷] بدان اشاره شده است. دلیل عدم تصریح قرآن این دانسته شده که این ماه‌ها براى همه شناخته شده بود؛[۸] چراکه پیش از اسلام (از زمان حضرت ابراهیم(ع)) نیز حج در این ماه‌ها انجام می‌شد.[۹] مفسران در تفسیر «أَشْهُرٌ مَّعْلُومَاتٌ» ماه‌های حج را نام برده‌اند[۱۰] و در روایات نیز نام این ماه‌ها و احکام آن ذکر شده است.[۱۱] از جمله در روایتی از امام باقر(ع) نقل شده که شوال، ذی‌القعده و ذی‌الحجه، ماه‌های حج هستند و حج باید در آنها انجام شود.[۱۲]
احکام فقهی
انجام دادن حج و عمره تمتع در این ماه‌ها و تبدیل عمره مفرده به تمتع احکام خاص ماه‌های حج به شمار می‌آیند.
حج و عمره
به گفته صاحب جواهر، فقیهان شیعه، اجماع دارند بر اینکه عمره تمتع و حج تمتع، باید در ماه‌هاى حج انجام شود و انجام هر یک از آنها در غیر این ماه‌ها صحیح نیست؛[۱۳] البته اگر کسی عمره تمتع را در ماه شوال یا ذی‌القعده و حج تمتع را در ذی‌الحجه انجام دهد، صحیح است.[۱۴] به گفته فقیهان، احرام حج و عمره تمتع پس از ۱۰ ذی‌الحجه نیز صحیح نیست؛ حتی بنابر نظر کسانی که تمام ماه ذی‌حجه را جزو ماه‌های حج می‌دانند.[۱۵] حج تمتع فقط در ایام خاصی از ذی‌الحجه(روز هشتم تا سیزدهم)انجام می‌شود. همچنین حج اِفْراد و حج قِران باید در ماه‌های حج به جا آورده شوند؛[۱۶] اما به جا آوردن عمره مفرده در همه سال صحیح است؛ هرچند انجام آن در ماه رجب فضیلت بیشتری دارد.[۱۷]
تبدیل عمره مفرده به عمره تمتع
کسی که در ماه‌های حج با احرام عمره مفرده وارد مکه شده، می‌تواند نیت عمره تمتع کند و حج تمتع به جا آورد؛[۱۸] و اگر تا اول ذی‌حجه در مکه بماند، تبدیل عمره مفرده به تمتع مستحب است و اگر تا روز ترویه (هشتم ذی‌حجه) در مکه بماند، مستحب مؤکد است.[۱۹] برخی این مسئله را منحصر به حج استحبابی کرده و در حج واجب و حج نیابتی نپذیرفته‌اند.[۲۰]
جستار وابسته
پانویس
- ↑ مشکینی، مصطلحات الفقه، ص۳۲۲.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۲۸۹ و ۳۰۳؛ نجفی، جواهرالكلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۱۲؛ ابنعربی، احکام القرآن، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۱۸۶.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۵۲۳؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۵۳.
- ↑ شهید ثانی، مسالك الأفهام، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۹۴ و ۱۹۵؛ طباطبایی یزدی، عروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۶۱۲.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص ۲۹۰؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۵۲۳.
- ↑ ر.ک: نجفی، جواهرالكلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۱۲ و ۱۳؛ بحرانی، الحدائق الناضرة، ۱۴۰۵ق، ج۱۴، ص۳۵۴؛ ابنعربی، احکام القرآن، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۱۸۶.
- ↑ سوره بقره، آیه۱۹۷.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۵۳، قرطبی، تفسیر قرطبی، ۱۳۸۴ق، ج۲، ص۴۰۵.
- ↑ ابنعربی، احکام القرآن، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۱۸۶ و ۱۸۷.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۵۲۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۷۸؛ قرطبی، تفسیر قرطبی، ۱۳۸۴ق، ج۲، ص۴۰۵.
- ↑ کلینی، الكافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۲۸۹ و ۲۹۰.
- ↑ کلینی، الكافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۲۸۹.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۱۲.
- ↑ محمودی، مناسک حج(محشی)، ۱۴۲۹ق، ص۱۴۷.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۱۳.
- ↑ علامه حلی، قواعد الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج ۱، ص۴۰۰؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۴۹ و ۵۰.
- ↑ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۲۷۶.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۰، ص۴۵۹ و ۴۶۰؛ طباطبایی یزدی، عروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۶۱۰ و ۶۱۱.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۰، ص۴۶۰؛ طباطبایی یزدی، عروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۶۱۰ و ۶۱۱؛ محمودی، مناسک حج(محشی)، ۱۴۲۹ق، ص ۱۰۵.
- ↑ محمودی، مناسک حج(محشی)، ۱۴۲۹ق، ص۱۰۵ و ۱۸۰.
منابع
- ابنعربی، محمد بن عبدالله، احکام القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۳ق-۲۰۰۳م.
- بحرانى، آل عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم، الحدائق الناضرة فی أحكام العترة الطاهرة، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، ۱۴۰۵ق.
- شهید ثانى، زین الدین بن على، مسالك الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق.
- طباطبایى یزدى، سید محمدكاظم، العروة الوثقى (المحشّى)، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح فضل الله یزدی طباطبایی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- علامه حلى، حسن بن یوسف، قواعد الأحكام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- قرطبی، شمس الدین، محمد بن احمد، الجامع لأحكام القرآن(تفسیر القرطبی)، تحقیق احمد البردونی و ابراهیم أطفیش، قاهره، دارالکتب المصریة، ۱۳۸۴ق-۱۹۶۴م.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق على‌اكبر غفاری و محمد آخوندى، تهران، دارالكتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- محقق حلى، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- محمودی، محمدرضا، مناسک حج (محشی)، تهران، نشر مشعر، ویرایش جدید، ۱۴۲۹ق.
- مشكینى، میرزا على، مصطلحات الفقه، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالكتب الإسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش.
- نجفى، محمدحسن، جواهر الكلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۴۰۴ق.