رُکنِ یَمانی یا رکن جنوبی یکی از زوایای کعبه است که به سمت جنوب و کشور یمن قرار دارد. این رکن پس از رکن حَجَر الاَسوَد، برترین رکن کعبه شمرده شده و در روایات از آن، به عنوان دری از درهای بهشت یاد شده است. از جمله اعمالی که درباره رکن یمانی سفارش شده است: لمس، بوسیدن و در آغوش گرفتن آن، و نیز ذکر صلوات، دعا و توبه در نزد آن است. به گفته برخی عالمان شیعه، محل شکافتن کعبه برای ورود فاطمه بنت اسد مادر حضرت علی(ع) به آن، در کنار رکن یمانی بوده است.

رکن یمانی

معرفی و جایگاه

 

رکن یک سازه را به معنی پایه و ستون آن دانسته‌اند.[۱] چون در گوشه‌های چهارگانه داخل کعبه، چهار ستون، سقف خانه را نگه داشته است، به هر یک از زوایای کعبه [که ستونی را در بردارد] «رکن» گفته می‌شود.[۲] رکن یمانی یا جنوبی یکی از زوایای کعبه است که تقریبا به سمت جنوب و کشور یمن قرار دارد و حاجیان در حال طواف، پس از آن به حجر الاسود می‌رسند.[۳] این رکن پس از رکن حجر الاسود، برترین رکن کعبه بوده و به دعا و مناجات در نزد آن سفارش شده است.[۴]

فضیلت

در منابع حدیثی، روایات متعددی درباره فضیلت رکن یمانی ذکر شده است، از جمله:

  • درب بهشت: امام صادق(ع) فرمود: رکن یمانی، دری از درهای بهشت است. خداوند، آن را از وقتی که گشوده، نبسته است.[۵]
  • آغوش جبرئیل: پیامبر خدا(ص) فرمود: هرگز سراغ رکن یمانی نیامدم، مگر آن که جبرئیل را دیدم که پیش از من، آن را در آغوش گرفته بود.[۶]
  • محل نزول فرشتگان: امام صادق(ع) فرمود: خداوند عزوجل، فرشتۀ ذِکرگویی را بر رکن یمانی مأمور ساخته که دعاهای شما را آمین می‌گوید.[۷]

آداب و اعمال

پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت(ع)، هنگامی که به رکن یمانی می‌رسیدند اعمالی انجام می‌دادند و درباره آن آدابی را سفارش نموده‌اند، که عبارتنداز: استلام (لمس کردن)،[۸] بوسیدن،[۹] التزام (در آغوش گرفتن)،[۱۰] ذکر صلوات،[۱۱] دعا و مناجات،[۱۲] توبه و طلب آمرزش از درگاه الهی در نزد آن.[۱۳]

محل شکافتن کعبه

شیخ صدوق در کتاب‌های علل الشرائع[۱۴] و معانی الأخبار[۱۵] و شیخ طوسی در امالی[۱۶] نقل کرده‌اند: فاطمه بنت اسد [که علی(ع) را باردار بود] در کنار کعبه از خدا خواست که وضع حمل برایش آسان شود، در این هنگام دیوار پشت کعبه شکافته و فاطمه داخل شد، سپس شکاف دیوار به هم آمد و علی(ع) درون کعبه متولد شد.[۱۷] به گفته برخی عالمان شیعه، محل این شکاف در کنار رکن یمانی بوده است.[۱۸]

پانویس

  1. مصطفوى، التحقيق فى كلمات القرآن الكريم‏، ۱۴۶۰ق، ج۴، ص۲۳۴.
  2. صادقی اردستانی، احمد، ‏حج از میقات تا میعاد، ۱۳۸۵ش، ص۱۰۴.
  3. مروّج، اصطلاحات فقهی، ۱۳۷۹ش، ص۲۵۰.
  4. منتظری، احکام و مناسک حج، ۱۴۲۸ق، ص۱۶۴؛ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق ج۱، ص۳۶۰.
  5. کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۴۰۹، ح۱۳.
  6. کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۴۰۸، ح۱۰.
  7. کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۴۰۸، ح۱۱.
  8. طوسی، تهذیب الأحکام، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۱۰۶، ح۱۳.
  9. طوسی، تهذیب الأحکام، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۱۰۶، ح۱۳.
  10. کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۴۰۸، ح۱۰.
  11. کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۴۰۹، ح۱۶.
  12. طوسی، تهذیب الأحکام، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۱۰۵، ح۱۶؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۴۰۸، ح۱۱و۱۲.
  13. کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۴۰۹، ح۱۴.
  14. شیخ صدوق، علل الشرائع، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۳۵.
  15. شیخ صدوق، معانی الاخبار، ۱۴۰۳ق، ص۶۲.
  16. طوسی، محمد بن حسن، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۷۰۶.
  17. مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۳۴۹.
  18. مدرّسی، هدایت‌گران راه نور، ۱۳۹۰ش، ص۷۸.

منابع

  • شیخ صدوق، محمد بن علی،علل الشرائع، قم، کتاب فروشی داوری، ۱۳۸۵ش.
  • شیخ صدوق، محمد بن علی، معانی الأخبار، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۳ق.
  • شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
  • شیخ طوسی، محمد بن حسن، الأمالی، قم، دار الثقافة، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
  • صادقی اردستانی، احمد، ‏حج از میقات تا میعاد، تهران، مشعر، چاپ دوم، ۱۳۸۵ش.
  • مروّج، حسین، اصطلاحات فقهی، قم، بخشایش، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
  • کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
  • مدرّسی، سید محمّد تقی، هدایت‌گران راه نور (زندگانی امیرالمؤمنین)، قم، انتشارات محبان الحسین(ع)، چاپ پنجم، ۱۳۹۰ش.
  • مسعودی، مروج الذهب، قم، دار الهجرة، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
  • مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۰ش.
  • منتظری، حسین علی، احکام و مناسک حج، نقم، شر سایه، چهارم، ۱۴۲۸ق
  • هاشمی شاهرودی، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، قم، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.