رُکنِ یَمانی یا رکن جنوبی یکی از زوایای کعبه است که به سمت جنوب و کشور یمن قرار دارد. این رکن پس از رکن حَجَر الاَسوَد، برترین رکن کعبه شمرده شده و در روایات از آن، به عنوان دری از درهای بهشت یاد شده است. از جمله اعمالی که درباره رکن یمانی سفارش شده است: لمس، بوسیدن و در آغوش گرفتن آن، و نیز ذکر صلوات، دعا و توبه در نزد آن است. به گفته برخی عالمان شیعه، محل شکافتن کعبه برای ورود فاطمه بنت اسد مادر حضرت علی(ع) به آن، در کنار رکن یمانی بوده است.
معرفی و جایگاه
رکن یک سازه را به معنی پایه و ستون آن دانسته‌اند.[۱] چون در گوشه‌های چهارگانه داخل کعبه، چهار ستون، سقف خانه را نگه داشته است، به هر یک از زوایای کعبه [که ستونی را در بردارد] «رکن» گفته می‌شود.[۲] رکن یمانی یا جنوبی یکی از زوایای کعبه است که تقریبا به سمت جنوب و کشور یمن قرار دارد و حاجیان در حال طواف، پس از آن به حجر الاسود می‌رسند.[۳] این رکن پس از رکن حجر الاسود، برترین رکن کعبه بوده و به دعا و مناجات در نزد آن سفارش شده است.[۴]
فضیلت
در منابع حدیثی، روایات متعددی درباره فضیلت رکن یمانی ذکر شده است، از جمله:
- درب بهشت: امام صادق(ع) فرمود: رکن یمانی، دری از درهای بهشت است. خداوند، آن را از وقتی که گشوده، نبسته است.[۵]
- آغوش جبرئیل: پیامبر خدا(ص) فرمود: هرگز سراغ رکن یمانی نیامدم، مگر آن که جبرئیل را دیدم که پیش از من، آن را در آغوش گرفته بود.[۶]
- محل نزول فرشتگان: امام صادق(ع) فرمود: خداوند عزوجل، فرشتۀ ذِکرگویی را بر رکن یمانی مأمور ساخته که دعاهای شما را آمین می‌گوید.[۷]
آداب و اعمال
پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت(ع)، هنگامی که به رکن یمانی می‌رسیدند اعمالی انجام می‌دادند و درباره آن آدابی را سفارش نموده‌اند، که عبارتنداز: استلام (لمس کردن)،[۸] بوسیدن،[۹] التزام (در آغوش گرفتن)،[۱۰] ذکر صلوات،[۱۱] دعا و مناجات،[۱۲] توبه و طلب آمرزش از درگاه الهی در نزد آن.[۱۳]
محل شکافتن کعبه
شیخ صدوق در کتاب‌های علل الشرائع[۱۴] و معانی الأخبار[۱۵] و شیخ طوسی در امالی[۱۶] نقل کرده‌اند: فاطمه بنت اسد [که علی(ع) را باردار بود] در کنار کعبه از خدا خواست که وضع حمل برایش آسان شود، در این هنگام دیوار پشت کعبه شکافته و فاطمه داخل شد، سپس شکاف دیوار به هم آمد و علی(ع) درون کعبه متولد شد.[۱۷] به گفته برخی عالمان شیعه، محل این شکاف در کنار رکن یمانی بوده است.[۱۸]
پانویس
- ↑ مصطفوى، التحقيق فى كلمات القرآن الكريم، ۱۴۶۰ق، ج۴، ص۲۳۴.
- ↑ صادقی اردستانی، احمد، حج از میقات تا میعاد، ۱۳۸۵ش، ص۱۰۴.
- ↑ مروّج، اصطلاحات فقهی، ۱۳۷۹ش، ص۲۵۰.
- ↑ منتظری، احکام و مناسک حج، ۱۴۲۸ق، ص۱۶۴؛ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق ج۱، ص۳۶۰.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۴۰۹، ح۱۳.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۴۰۸، ح۱۰.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۴۰۸، ح۱۱.
- ↑ طوسی، تهذیب الأحکام، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۱۰۶، ح۱۳.
- ↑ طوسی، تهذیب الأحکام، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۱۰۶، ح۱۳.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۴۰۸، ح۱۰.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۴۰۹، ح۱۶.
- ↑ طوسی، تهذیب الأحکام، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۱۰۵، ح۱۶؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۴۰۸، ح۱۱و۱۲.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۴۰۹، ح۱۴.
- ↑ شیخ صدوق، علل الشرائع، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۳۵.
- ↑ شیخ صدوق، معانی الاخبار، ۱۴۰۳ق، ص۶۲.
- ↑ طوسی، محمد بن حسن، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۷۰۶.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۳۴۹.
- ↑ مدرّسی، هدایت‌گران راه نور، ۱۳۹۰ش، ص۷۸.
منابع
- شیخ صدوق، محمد بن علی،علل الشرائع، قم، کتاب فروشی داوری، ۱۳۸۵ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، معانی الأخبار، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۳ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، الأمالی، قم، دار الثقافة، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- صادقی اردستانی، احمد، حج از میقات تا میعاد، تهران، مشعر، چاپ دوم، ۱۳۸۵ش.
- مروّج، حسین، اصطلاحات فقهی، قم، بخشایش، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مدرّسی، سید محمّد تقی، هدایت‌گران راه نور (زندگانی امیرالمؤمنین)، قم، انتشارات محبان الحسین(ع)، چاپ پنجم، ۱۳۹۰ش.
- مسعودی، مروج الذهب، قم، دار الهجرة، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۰ش.
- منتظری، حسین علی، احکام و مناسک حج، نقم، شر سایه، چهارم، ۱۴۲۸ق
- هاشمی شاهرودی، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، قم، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.