حج خونین

کشتار حاجیان در (۱۳۶۶ش)

حج خونین کشتار حجاج در شهر مکه توسط نیروهای عربستان، در ایام حج تمتع در سال ۱۳۶۶ش در مراسم برائت از مشرکان است. بر اساس بیانیه وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در این واقعه، ۳۲۵ ایرانی که بیشتر آنها زن بودند، کشته شدند. این رخداد، واکنش شدید امام خمینی را در پی داشت و منجر به قطع رابطه سیاسی دو کشور و توقف اعزام حجاج شد.

کشتار حجاج

۹ مرداد ۱۳۶۶ش، مصادف با ۶ ذی‌الحجه ۱۴۰۷ق، در جریان برگزاری مراسم برائت از مشرکان در ایام حج، پلیس عربستان به تظاهرکنندگان حمله کرد و بنابر گزارش رسانه‌های جمهوری اسلامی ایران، در مسیر حرکت راهپیمایان، از پشت‌بام‌ها سنگ و آجر به‌سمت حجاج پرتاب کردند و پس از آن، با گازهای سمی و اسلحه، حاجیان را مورد هدف قرار داد.

بنای یادبود شهدای حج در سال ۶۶ در بهشت زهرا در تهران

بنابر برخی اطلاعات منتشر شده، برخی تظاهرکنندگان نیز بر آتش این درگیری افزودند. در همین زمینه عزت‌الله سحابی در خاطرات خود به نقش سازمان مجاهدین خلق اشاره کرده است. آیت الله خامنه‌ای نیز در بخشی از سخنانش به نقش منافقان(سازمان مجاهدین خلق) در کشتار حج خونین ۶۶ اشاره کرده است.

این رخداد، بزرگترین کشتار حجاج در مراسم حج در تاریخ معاصر دانسته شده و به جمعه خونین نیز معروف شده است.

تلفات

بازتاب کشتار حجاج در روزنامه کیهان

بر اساس بیانیه رسمی وزارت کشور سعودی، در این واقعه ۲۷۵ تن از حجاج ایرانی، ۸۵ عربستانی از جمله نیروی پلیس و ۴۵ تن از حجاج دیگر کشورها کشته و تعداد بسیاری نیز زخمی شده‌اند. در این آمار از سوی جمهوری اسلامی ایران تشکیک شده و منابع ایرانی، از کشته شدن ۳۲۵ ایرانی (۲۰۳ زن و ۱۲۲ مرد) در واقعه مذکور خبر داده‌اند. در میان کشته شدگان همسران و مادران شهیدان جنگ ایران و عراق و برخی از جانبازان وجود دارد.

بازتاب‌ها

کشته شدن حجاج ایرانی توسط پلیس عربستان سعودی، واکنش شدید امام خمینی، رهبر انقلاب اسلامی ایران را در پی داشت. وی این واقعه را موجب شکسته شدن دل پیامبر اسلام دانست. همچنین در سخنرانی خود اشاره کرد:

«کعبه را همه ملل محترم مى‌شمرند... کعبه، کعبه‌اى است که از زمان اول خلقت بوده است و همه انبیا در او خدمتگزار بودند. شکستن کعبه مسأله‌اى نیست که بشود از آن همین طورى گذشت. اگر ما از مسئله قدس بگذریم، اگر ما از صدّام بگذریم، اگر ما‎ ‎از همه کسانی که به ما بدی کردند بگذریم، نمی‌توانیم (از) مسئله حجاز بگذریم. مسئله‎ ‎حجاز یک باب دیگری است».

در اعتراض به کشتار حجاج ایرانی، به سفارت عربستان در تهران حمله شد و یک مأمور آن کشته شد. مردم و کارگران و دانشجویان تظاهرات کردند و خواستار انتقام شدند. هاشمی رفسنجانی در میان تجمع مقابل مجلس شورای اسلامی سخنرانی کرد و مردم را به صبر دعوت کرد و واکنش تندی به حاکمان عربستان داشت. پس از این حادثه، روابط ایران و عربستان و اعزام حاجیان ایرانی به مدت چهار سال قطع شد. همچنین مهدی کروبی، سرپرست حجاج ایرانی، از عربستان اخراج شد.

جستارهای وابسته

• فاجعه منا

منابع

• «برائت ایرانیان از حج استکباری»، در خبرگزاری مجلس شورای اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۱ خرداد ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۲۰ اسفند ۱۳۹۶ش.
• «حج خونین ۶۶ را از یاد نبریم»، در خبرگزاری بین المللی قرآن، تاریخ درج مطلب: ۲۸ شهریور ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۲۰ اسفند ۱۳۹۶ش.
• «خاطرات دیپلمات ایرانی از حج خونین»، در سایت تاریخ ایرانی، تاریخ درج مطلب: ۴ آبان ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۲۱ اسفند ۱۳۹۶ش.
• رضایی، حسن، «برائت از مشرکان»، در دانش‌نامه حج و حرمین شریفین.
• سلیمی، شهاب، «حج خونین»، در روزنامه جام جم، شماره ۴۰۸۶، ۱۳۹۳ش.
• موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، صحیفه امام، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸ش.
• «نقش منافقین در کشتار خونین مکه در سال ۶۶»، در سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۰ مرداد ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۲۱ اسفند ۱۳۹۶ش.
• ورعی، سید جواد، «برائت از مشرکان(۱)»، در مجله میقات حج، شماره ۲۶، پاییز ۱۳۷۷ش.
• هاشمی رفسنجانی، اکبر، دفاع و سیاست (خاطرات سال ۱۳۶۶ش)، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، ۱۳۸۹ش.
• یعقوبی، جلال، «جمعه خونین مکه؛ مسیری برای صدور انقلاب»، در سایت بی‌بی‌سی فارسی، تاریخ درج مطلب: ۹ مرداد ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲۱ اسفند ۱۳۹۶ش.