فُرات (به معنی آب گوارا[۱])، رودخانهای که از ترکیه سرچشمه میگیرد و پس از گذشتن از سوریه و عراق، به خلیج فارس میریزد. واقعه عاشورا در حاشیه یکی از نهرهای منشعب شده از رودخانه فرات رخ داده است و معروف است که حضرت عباس(ع) در کنار آن به شهادت رسیده است. در روایات، فضیلتهایی برای این رودخانه بیان شده است.
![](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/8/83/%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AA.jpg/220px-%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AA.jpg)
موقعیت جغرافیایی
طول رودخانه فرات تقریبا ۲۹۰۰ کیلومتر است و از مناطق شرقی ترکیه سرچشمه میگیرد، سپس از سوریه و عراق گذر میکند. فرات و دجله تقریباً به موازات همدیگر هستند. این دو رود، در نزدیکی خلیج فارس به هم میپیوندند و از آن پس شط العرب خوانده میشوند و پس از اضافه شدن کارون به آن، اروندرود نام گرفته که مرز بین ایران و عراق را تشکیل میدهد. این رود از شهرهای دیر الزور، رقه، المیادین، حدیثه، هیت، رمادی، فلوجه، کوفه و ناصریه میگذرد.
فرات و دجله موجب شدهاند در این منطقه، سرزمینی حاصلخیز شکل بگیرد که به بین النهرین مشهور است. این سرزمین از قدیمیترین مراکز تمدن بشری بوده و در طول تاریخ، تمدنهای متعددی در آن رشد و تکوین یافته است؛ برای مثال، بابِل، پایتخت قدیم کشور بابل، در ساحل فرات بنا شده بود.[۲]
فرات در روایات
فرات، بنابر برخی روایات، نهر مقدس و بافضیلتی است که دو ناودان از بهشت بر آن میریزد و نهری پربرکت است و کودکی که کامش را با آب فرات بردارند، دوستدار اهل بیت(ع) میشود.[۳] در حدیث است که فرات، مهریه حضرت زهرا(س) است.[۴] در روایتی دیگر، فرات، نهر مؤمن و نهر بهشتی خوانده شده است.[۵]
مستحب است برای زیارت امام حسین(ع)، با آب فرات غسل زیارت کنند که موجب آمرزش گناهان است.[۶] نوشیدن از آب فرات هم مطلوب است.بر پایه روایتی، امام علی(ع)، فرات را یکی از رودهای بهشت معرفی کرده است و آب را(سید) بزرگ و سالار نوشیدنیهای دنیا و آخرت دانسته و چهار رود در دنیا را از رودهای بهشت معرفی کرده است که عبارتند از: فرات(رودِ آب)، نیل(رود عسل)، سَیْحان(رود خمر)، و جَیْحان(رود شیر) علامه محمدباقر مجلسی احتمال داده که این چهار رود دنیایی با چهار نهر بهشتی در نام مشترک باشند و فضیلت این رودها یا از باب الهام و وحی الهی در نامگذاری مشترکشان با رودهای بهشتی باشد و یا این که مقداری از آب رودهای بهشتی دراین رودها ریخته میشود چنانچه این نکته درباره فرات در روایات آمده است.[۷][یادداشت ۱] بر پایه روایتی از امام علی(ع) در تفسیر آیه ۲۳ سوره مؤمنون «وَآوَینَاهُمَا إِلَیٰ رَبْوَةٍ ذَاتِ قَرَارٍ وَمَعِینٍ» و آن دو را(عیسی و مادرش مریم) در سرزمین بلندی که جای زیست و [دارای] آب زلال بود جای دادیم. حضرت عیسی(ع) در کوفه، در مسجد کوفه و نزدیک آبِ فرات به دنیا آمده است.[۸]
فرات در آخرالزمان
ابراهیم بن محمد بن جعفر از پدرش روایت میکند که امام صادق(ع) فرمود: در سال فتح (امام زمان(عج)، آب فرات طغیان خواهد کرد و در کوچههای کوفه خواهد ریخت.[۹]
فرات در واقعه عاشورا
واقعه عاشورا در حاشیه یکی از نهرهای منشعب شده از رودخانه فرات رخ داده است. امام حسین(ع) و یارانش در کربلا، در ماه محرم از سال ۶۱ هجری قمری توسط نیروهای عبیدالله بن زیاد در محاصره قرار گرفتند. آنان آب را به روی اردوگاه امام حسین(ع) و اطفال و خیمهها بستند.[۱۰] معروف است که عباس بن علی(ع) که برای آوردن آب برای کودکان تشنه رفته بود، در کنار شریعه فرات دستانش قطع شد و به شهادت رسید.[۱۱] در فرهنگ شیعه، آب فرات همچون خاک کربلا، نمادی از حادثه عاشورا به شمار میآید؛ از این رو کامبرداشتن نوزاد با آب فرات یا تربت، از روی تبرک مستحب است.[۱۲]
پانویس
- ↑ لغتنامه دهخدا
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۷۶ش، ص۳۴۱.
- ↑ مجلسی، تحفة الزائر، ۱۳۸۶ش، ص۱۸۶.
- ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، ج ۳، ص۳۵۱ به نقل از محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۷۶ش، ص۴۴۰.
- ↑ کلینی، اصول کافی، ۱۳۸۸ق، ج ۶، ص۳۹۲.
- ↑ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۶۶ش، ص۳۲۰.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۰، ص۲۲۷و۲۲۸، ابنقولویه قمی، کامل الزیارات، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۴.
- ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۰، ص۲۲۷.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری،۱۴۱۷ق، ص۵۸۶.
- ↑ دینوری، اخبارالطوال، ۱۳۶۸ش، ص۲۵۵؛ بلاذری، انسابالاشراف، ۱۹۷۷م، ج۳، ص۱۸۰؛ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۹۱۶۷م، ج۵، ص۴۱۲؛ مفید، الارشاد، ۱۳۹۹ق، ج۲، ص۸۶.
- ↑ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۴۶-۴۴۹؛ ابنشهرآشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۱۰۸.
- ↑ ابنقولویه قمی، کامل الزیارات، ۱۴۱۷ق، ص۴۶، نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲-۱۳۶۹ش، ج ۳۱، ص۲۵۳.
یادداشت
- ↑ الماء سید شراب الدنیا والآخرة واربعة أنهار فی الدنیا من الجنة الفرات والنیل وسیحان وجیحان : الفرات الماء، والنیل العسل وسیحان الخمر، وجیحان اللبن.
منابع
- ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، قم، علامه، ۱۳۷۹ق.
- ابن قولویه، کامل الزیارات، تصحیح علیاکبر غفاری، تهران، نشر صدوق، ۱۴۱۷ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمدباقر محمودی، بیروت: دارالتعارف، چاپ اول، ۱۹۷۷.
- دینوری، احمد بن داوود، الاخبارالطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر مراجعه جمال الدین شیال، قم، منشورات رضی، ۱۳۶۸ش.
- فتال نیشابوری، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشر نی، ۱۳۶۶ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۸ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، زندگانی چهارده معصوم علیهم السلام ترجمه کتاب إعلام الوری بأعلام الهدی، ترجمه عزیزالله عطاردی قوچانی، تهران، انتشارات اسلامیه، بیتا.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، ۱۹۶۷م.
- محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، قم، نشر معروف، ۱۳۷۶ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- مجلسی، محمدباقر، تحفة الزائر، قم، پیام امام هادی(ع)، ۱۳۸۶ش.
- مفید، محمد بن محمد، الارشاد، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۹ق.