همسرداری
 | مقالات ویکیشیعه با رویکرد «ارتباط با مکتب اهلبیت» نوشته میشوند. برای آگاهی از دیگر ابعاد موضوع، منابع دیگر را جویا شوید. |
همسرداری، مهارتی است که براساس آن زن و شوهر با شناخت توانمندیها، تفاوتها و حساسیتهای یکدیگر به نیازهای جسمی، عاطفی، روانی و جنسی یکدیگر، در زندگی مشترک، پاسخ میدهند.
برخی عالمان مسلمان با استناد به آیات قرآن و روایات پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع)، آداب و وظایفی را برای زن و شوهر نسبت به یکدیگر در راستای همسرداری بیان نمودهاند. آنان رعایت این وظایف در زندگی زناشویی، برای داشتن زندگی مشترک سالم، پایدار و با کیفیت بهتر را ضروری دانستهاند.
آنان وظایفی برای هر یک از زن و شوهر مانند امانتداری و اطاعت زن از شوهر و تأمین نیازهای مالی توسط شوهر، بیان کردهاند. همچنین به رعایت آدابی مانند خوشرفتاری، پاسخگویی به نیازهای عاطفی و جنسی و همکاری در امور زندگی را برای ارتقای کیفیت زندگی مشترک، توصیه نمودهاند.
بهگفته عالمان مسلمان دین اسلام بر محبت و دوستی میان زن و شوهر در زندگی مشترک تأکید دارد. آنان پیامبر اسلام(ص) و امامان معصوم(ع) را به عنوان الگوهای موفق در همسرداری معرفی کردهاند.
موضوع همسرداری در آثار روایی و همچنین آثار اخلاقی عالمان مسلمان با عناوینی همچون «حقوق زن و شوهر نسبت به یکدیگر» وارد شده و در عصر حاضر (قرن پانزدهم هجری) با همین عنوان «همسرداری» و عناوینی مانند «اخلاق خانواده» نیز مطرح شده است.
آثاری در موضوع همسرداری به رشته تحریر درآمده است. کتابی با همین عنوان به قلم ابراهیم امینی تألیف و منتشر شده است. این کتاب تا سال ۱۴۰۱ش، ۴۱ مرتبه تجدید چاپ شده است.
مفهومشناسی
همسرداری مهارتی است که زن و شوهر با شناخت توانمندیها، تفاوتها و حساسیتهای یکدیگر بتوانند به نیازهای جسمی، عاطفی، روانی و جنسی یکدیگر پاسخ دهند؛ بهطوری که هر دو طرف احساس رضایت خاطر نموده و به آرامش نسبی دست یابند.[۱] این مفهوم شامل مهارتها و رفتارهایی است که بر زن و شوهر لازم است تا برای داشتن زندگی سالم و پایدار، آنها را به کار بگیرند.[۲]
جایگاه
گفته میشود آیاتی مانند آیه ۱۹ سوره نساء و آیه ۲۲۸ سوره بقره بر رعایت همسرداری در قرآن اشاره دارد.[۳] همچنین در منابع روایی شیعه و اهل سنت روایات متعددی از پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) درباره وظایف هر یک از زن و شوهر نسبت به یکدیگر و ضرورت پایبندی به این وظایف نقل و بیان شده است.[۴] برای نمونه کلینی در کتاب الکافی، از منابع روایی شیعه، ابوابی را با عناوین «احترام شوهر به زن خود»،[۵] «حق زن بر شوهر خود»[۶] و «مدارا با همسر»[۷] تدوین نموده و ذیل هر باب روایاتی را در راستای همسرداری گردآوری کرده است.
مسئله همسرداری با همین عنوان در آثار متقدم یافت نمیشود؛ بلکه بیشتر با عناوین دیگری از قبیل «حقوق زن و شوهر نسبت به یکدیگر» وارد شده[۸] و در ضمن برخی آثار اخلاقی که در میان عالمان مسلمان تألیف شده بخشهایی برای آن در نظر گرفته شده است.[۹] برای نمونه غزالی در احیاء العلوم بخشی را با عنوان «در باب آداب زناشویی و آنچه در استمرار آن رخ میدهد»، تنظیم کرده و با توجه به آیات قرآن و سنت پیامبر(ص) توصیههایی را به هر یک از زن و شوهر و حقوق متقابل آنان بیان نموده است[۱۰] و یا طبرسی در مکارم الاخلاق و سید عبدالله شبر در الاخلاق، بابی را با عنوان «حقوق زن و شوهر نسبت به یکدیگر» آورده و براساس روایات توصیههایی در خصوص همسرداری بیان نموده است.[۱۱]
مسئله همسرداری در عصر حاضر (قرن پانزدهم هجری)، با همین عنوان و عناوینی همچون «اخلاق خانواده» نیز مطرح شده و آثاری با همین عناوین به رشته تحریر درآمده است.[۱۲]
درباره اصول همسرداری و نقش آن در داشتن زندگی سالم و پایدار در مباحثی با عنوان روانشناسی خانواده که از شاخههای دانش روانشناسی به شمار میرود، نیز بحث شده است.[۱۳]
اهمیت
همسرداری را یکی از رکنهای اساسی در زندگی زناشویی به شمار آوردهاند که رعایت آن میتواند بر کیفیت روابط و زندگی زناشویی تأثیر داشته باشد. بهگفته ابراهیم امینی در کتابی با موضوع همسرداری، اگر زن و شوهر به وظایف خویش آگاه بوده و به آنها عمل کنند محیط خانه آرام و زندگی مشترکشان با کیفیتتر میشود.[۱۴] او مهمترین عامل ناسازگاری و اختلافات داخلی خانواده را ناشی از ناآگاهی زن و شوهر به آداب همسرداری و عدم آمادگیشان برای زندگی مشترک، دانسته است.[۱۵]
در حدیثی که در برخی منابع روایی شیعه نقل شده، شوهرداری نیکو (حُسْنُ التَّبَعُّل) را جهاد زن معرفی کرده است.[۱۶] همچنین در برخی روایات از خوب همسرداری کردن مردان و تعلق گرفتن ثواب اخروی برای این قبیل کارها سخن به میان آمده است.[۱۷]
حقوق و وظایف زن و شوهر نسبت به همدیگر
محققان با توجه به آیات قرآن، احادیث و سیره معصومان برای هر یک از زن و شوهر نسبت به یکدیگر در راستای آداب همسرداری، وظایفی بر شمردهاند که برخی از آنها به شرح زیر است:
وظایف زن در مقابل شوهر
محققان با توجه به برخی آیات قرآن و روایات وظایفی را برای زن نسبت به شوهرش در راستای همسرداری بیان کردهاند که برخی از آنها به بیان زیر است:
- امانتداری در غیاب شوهر:[۱۸] برخی عالمان با توجه به آیه «فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِلْغَيْبِ بِمَا حَفِظَ اللَّهُ»،[۱۹] امانتداری بهمعنای حفظ عفت خود، حفظ اموال شوهر و اسرار خانوادگی در غیاب شوهر را از وظایف زن بر شمرده و آن را از ویژگیهای زنان صالح و شایسته دانستهاند.[۲۰]
- اطاعت از شوهر:[۲۱] گفته میشود اطاعت زن از شوهر صرفاً مربوط به حقوق زناشویی مانند تمکین نمودن در رابطه جنسی و بیرون رفتن از منزل بوده و بر زن واجب است که در این امور از مرد در زندگی مشترک، پیروی نماید.[۲۲]
وظایف شوهر در مقابل زن
برای مرد نسبت به همسرش با توجه به قرآن و روایات وظایفی در راستای همسرداری ذکر شده که برخی از آنها به شرح زیر است:
- تأمین نیازهای دینی همسر و خانواده:[۲۳] برخی با توجه به آیه ۶ سوره تحریم بر این نظرند که قرآن مردان باایمان را موظف ساخته است که از طریق تأمین نیازهای دینی خانواده خود، آنان را از گرفتاری در آتش دوزخ حفظ نمایند.[۲۴]
- تأمین نیاز مالی و هزینههای اقتصادی زندگی:[۲۵] براساس آموزههای اسلام تأمین مخارج ضروری زندگی مشترک مثل خوراک و پوشاک و مسکن که برای گذران زندگی مورد نیاز است، بنا به شرایطی بر عهده مرد است که در اصطلاح فقهی به آن نفقه میگویند.[۲۶] درباره اهمیت آن به روایتی از پیامبر(ص) استناد شده است[۲۷] که برپایه آن نخستین چیزی که در ترازوی اعمال بنده گذاشته میشود، نفقه او بر خانوادهاش است.[۲۸]
- سرپرستی و حمایت از همسر در زندگی مشترک و داشتن احساس مسئولیت نسبت به وی و سایر اعضای خانواده: برخی مفسران با استناد به آیه «الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ؛ مردان، سرپرست و نگهبان زنانند.»،[۲۹] گفتهاند وظیفه سرپرستی همسر و تدبیر امور مربوط به معاش در زندگی مشترک، به عهده مرد است.[۳۰]
آدابی برای ارتقای کیفیت و دوام زندگی مشترک
غیر از حقوقی که هر یک از زن و شوهر موظف هستند تا در مقابل هم رعایت کنند، محققان و عالمان دین، با توجه به روایات پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع)، آدابی را در راستای همسرداری صحیح بیان نمودهاند که بهتر است هر یک از زن و شوهر آنها را در جهت ارتقای کیفیت زندگی مشترکشان رعایت کنند:
- زن و شوهر نسبت به یکدیگر خوشرفتار باشند و با خوشرویی نسبت به یکدیگر رفتار کنند؛[۳۱]
- به نیازهای عاطفی و جنسی یکدیگر پاسخگو باشند؛[۳۲]
- هر کدام به ظاهر خود و رعایت نظافت بدن اهمیت داده و خود را برای یکدیگر زینت کنند و بیارایند؛[۳۳]
- در امور مهم زندگی مانند تربیت فرزندان و کارهای منزل با یکدیگر همکاری کنند؛[۳۴]
- احترام متقابل را رعایت و به مدارا با یکدیگر رفتار کنند؛[۳۵]
- نسبت به یکدیگر عیبجویی نکنند و از خطاها و لغزشهای چشمپوشی کنند؛[۳۶] در امور مربوط به زندگی سادهزیست باشند و به قناعت و به قناعت زندگی کنند.[۳۷]
- نسبت به یکدیگر متعهد و وفادار بمانند.[۳۸]
محبت و رحمت در همسرداری
عالمان مسلمان معتقدند که دین اسلام بر محبت و رحمت میان زن و شوهر بسیار تأکید دارد.[۳۹] برای نمونه در روایتی که گفته میشود از پیامبر(ص) نقل شده، چنین آمده است که هرگاه کسی به چهره همسرش و همسرش به چهره او بنگرد، خداوند با نگاه مهرآمیز به آنان مینگرد و هرگاه دست یکدیگر را بگیرند، گناهان آن دو از لای انگشتانشان فرو میریزد.[۴۰]
همچنین در آیه «وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً»، آمده است که خداوند در میان زن و شوهر به سبب ازدواج، مودت و رحمت قرار داده[۴۱] و بهواسطه این مودت و رحمت است که زندگی مشترکشان قوام مییابد.[۴۲] واژه «مودت» در این آیه را به محبت و انس و الفت و واژه «رحمت» را به مهربانیای که پس از آن احسان میآید، معنا کردهاند.[۴۳]
مدیریت اختلافات در همسرداری
در منابع روایی، زن و شوهر را به صبر و تحمل و گذشت از لغزشهای یکدیگر برای جلوگیری از بروز اختلافات توصیه نموده است؛[۴۴] با این حال اگر بین زن و شوهر اختلافی به وجود آمد توصیه میشود که خودشان با گفتگو و ارتباط مؤثر به حل اختلافات موجود اقدام نمایند.
چنانچه اختلافات زن و شوهر با گفتگو حل نگردد و بیم آن میرود که به سبب این اختلافات، کارشان به جدایی کشیده شود، قرآن در آیه ۳۵ سوره نساء توصیه نموده است که داوری از خانواده زن و داوری از خانواده مرد برای اصلاح امور و برطرف کردن اختلافات بین آنان برگزیده شوند.[۴۵]
الگوهای موفق همسرداری در تاریخ اسلام
مسلمانان، پیامبر اسلام(ص) را به عنوان اولین الگوی موفق در مسئله همسرداری معرفی میکنند. درباره سیره عملی وی در مسئله همسرداری نیز چنین گزارش شده است که با زنان خود، خوشرفتار بود و بهترین مردم را کسانی معرفی مینمود که با زنانشان خوشرفتارند.[۴۶] در کارهای داخل خانه به آنان کمک میکرد و این عمل را احسان در راه خدا میدانست.[۴۷] مدارا کردن با همسران و عفو و گذشت از اشتباهات آنان را از دیگر ویژگیهای پیامبر(ص) در شیوه همسرداری وی گزارش نمودهاند.[۴۸]
امامان معصوم(ع) را نیز به عنوان الگوهای موفق همسرداری در تاریخ اسلام معرفی کردهاند که به همه ابعاد خانواده توجه کرده و برای آن از جهات مختلف برنامه ارائه کردهاند؛ چنانکه هم به بعد ارزشی آن مانند وفاداری زن و شوهر نسبت همدیگر، هم بعد کارکردی مثل وظایف و نقش آنان در خانه و خانواده و هم بعد ساختاری آن مانند والدین و فرزندان را مورد توجه قرار داده و برنامه ارائه کردهاند.[۴۹]
برخی محققان با مطالعه زندگی مشترک دستهای از عالمان دین، آنان و همسرانشان را نیز به عنوان نمونههای موفق همسرداری در اسلام معرفی نمودهاند.[۵۰]
کتابشناسی
برخی از آثاری که در موضوع همسرداری از دیدگاه اسلام بهطور مستقل به رشته تحریر درآمده به قرار زیر است:
- کتاب «همسرداری»: نوشته ابراهیم امینی. نویسنده در این کتاب آداب همسرداری و وظایف هر یک از زن و شوهر نسبت به یکدیگر در زندگی مشترک را با توجه به آیات قرآن و روایات پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع)، با زبانی ساده بیان کرده است.[۵۱] این کتاب تا سال ۱۴۰۱ش، ۴۱ مرتبه تجدید چاپ و منتشر شده است.
- کتاب «سیره همسرداری امامان معصوم(ع)»: نوشته یدالله مقدسی. نویسنده در این کتاب با توجه به روایات، به بررسی سیره همسرداری امامان معصوم(ع) پرداخته است. این کتاب از سوی پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی در ۵۰۸ صفحه چاپ و منتشر شده است.[۵۲]
- کتاب «آیین همسرداری و آداب زندگی در اسلام»: نوشته سیدمحمد حسینی بهارانچی. نویسنده در این کتاب در ۲۵۶ صفحه به بیان مباحثی درباره آیین و آداب همسرداری از نگاه قرآن، روایات و سیره معصومان(ع) پرداخته است.[۵۳]
برنامههای رادیویی و تلویزیونی در ترویج همسرداری
برنامهای با عنوان «اخلاق در خانواده» در دهههای ۶۰ و ۷۰ ش، از سوی سید علیآکبر موسوی حسینی در جهت ترویج مهارتهای همسرداری در شبکه یک صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران برگزار میشد.[۵۴] برنامه دیگری با عنوان «روابط صحیح بین زن و شوهر و مهارت های همسرداری» در شبکه سلامت صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در راستای آموزش مهارتهای همسرداری، پخش میشود.[۵۵]
همچنین برنامهای رادیویی با عنوان «همسر من» در شبکه رادیونما-سلامت در صدای جمهوری اسلامی ایران در روزهای جمعه به مدت ۲۵ دقیقه ارائه میشود و هدف از آن ترویج و آموزش مهارتهای زندگی و خانواده موفق، معیارهای انتخاب همسر و اموری از همین قبیل است.[۵۶]
پانویس
- ↑ «مهارتهای همسرداری»، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر.
- ↑ «مهارتهای همسرداری»، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر.
- ↑ سوره نساء، آیه ۱۹؛ سوره بقره، آیه ۲۲۸؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۱۵۶ و ج۳، ص۳۲۰؛ محمدی ریشهری، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، ۱۳۸۹ش، ص۳۸۳.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۳، ص۲۲۸؛ نوری، مستدرک الوسائل، ج۱۴، ص۲۴۹-۲۵۰؛ ابیداوود، سنن ابیداوود، المکتبة العصریة، ج۲، ص۲۴۴-۲۴۵.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۵۰۹.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۵۱۰.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۵۱۳.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به غزالی، احیاء العلوم، دار الکتاب العربی، ج۴، ص۱۳۳-۱۴۷؛ شبر، الاخلاق، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۲۹۹
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به غزالی، احیاء العلوم، دار الکتاب العربی، ج۴، ص۱۳۳-۱۴۷؛ شبر، الاخلاق، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۲۹۹
- ↑ غزالی، احیاء العلوم، دار الکتاب العربی، ج۴، ص۱۳۳-۱۴۷.
- ↑ طبرسی، مکارم الاخلاق، ۱۳۷۰ش، ص۲۱۳؛ شبر، الاخلاق، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۲۹۹.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به امینی، همسرداری، ۱۳۸۹ش، ص۱۱؛ جمعی از نویسندگان، اخلاق خانواده، ۱۳۹۱ش، ص۱۵-۱۷.
- ↑ ملکی، روانشناسی خانواده، ۱۳۹۵ش، ص۱۲ و ۱۵.
- ↑ امینی، همسرداری، ۱۳۸۹ش، ص۱۰.
- ↑ امینی، همسرداری، ۱۳۸۹ش، ص۱۰.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۵۰۷؛ شریف الرضی نهجالبلاغه (للصبحی صالح)، ۱۳۷۴ش، حکمت ۱۳۶، ص۴۹۴.
- ↑ شعیری، جامع الاخباری، المطبعة الحیدریة، ص۱۰۲-۱۰۳.
- ↑ محمدی ریشهری، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، ۱۳۸۹ش، ص۴۰۷.
- ↑ سوره نساء، آیه ۳۴.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۴، ص۳۴۴؛ محمدی ریشهری، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، ۱۳۸۹ش، ص۴۰۷؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۳۷۱.
- ↑ فاخری، اخلاق خانواده، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۱۱۷.
- ↑ مکارم شیرازی، احکام بانوان، ۱۳۸۶ش، ص۱۷۵.
- ↑ محمدی ریشهری، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، ۱۳۸۹ش، ص۳۹۸.
- ↑ محمدی ریشهری، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، ۱۳۸۹ش، ص۳۹۹؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۴، ص۲۸۶.
- ↑ محمدی ریشهری، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، ۱۳۸۹ش، ص۳۹۸.
- ↑ مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۳۷۲ش، ص۵۴۴-۵۴۵.
- ↑ محمدی ریشهری، الگوی مصرف از نگاه قرآن و حدیث، ۱۳۸۸ش، ص۸۰.
- ↑ متقی هندی، کنز العمال، ۱۴۱۹ق، ج۱۶، ص۱۱۷.
- ↑ سوره نساء، آیه ۳۴؛ ترجمه مکارم شیرازی.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۴، ص۲۱۵.
- ↑ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، منشورات جهان، ج۲، ص۳۸؛ محمدی ریشهری، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، ۱۳۸۹ش، ص۳۸۲؛ «مهمترين وظايف مشترک مرد و زن جهت تحکیم خانواده»، پایگاه اطلاعرسانی حدیث شیعه.
- ↑ محمدی ریشهری، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، ۱۳۸۹ش، ص۳۸۶-۳۹۱.
- ↑ پاینده، نهج الفصاحة، دنیای دانش، ص۲۲۶؛ عسکری، «سیره پیشوایان در رفتار با همسر»، ص۷۶.
- ↑ محمدی ریشهری، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، ۱۳۸۹ش، ص۳۹۲-۳۹۴.
- ↑ محمدی ریشهری، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، ۱۳۸۹ش، ص۳۹۴-۳۹۶.
- ↑ امینی، همسرداری، ۱۳۸۹ش، ص۱۱۳-۱۱۶؛ محمدی ریشهری، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، ۱۳۸۹ش، ص۳۹۷.
- ↑ محمدی ریشهری، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، ۱۳۸۹ش، ص۳۹۷.
- ↑ امینی، همسرداری، ۱۳۸۹ش، ص۱۵۲-۱۵۳.
- ↑ محمدی ریشهری، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، ۱۳۸۹ش، ص۳۸۰-۳۸۱.
- ↑ محمدی ریشهری، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، ۱۳۸۹ش، ص۳۸۱.
- ↑ سوره روم، آیه ۲۱؛ طبرسی، تفسیر جوامع الجامع، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۲۶۲.
- ↑ کاشانی، منهج الصادقین، تهران، ج۷، ص۱۷۰.
- ↑ راغب اصفهانی، المفردات فی غرایب القرآن، ۱۴۱۲ق، ذیل واژگان «ودد» و «رحم».
- ↑ محمدی ریشهری، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، ۱۳۸۹ش، ص۲۳۷-۲۴۰؛ حسینی بهارانچی، آیین همسرداری و آداب زندگی در اسلام، ۱۳۸۵ش، ص۱۱۸.
- ↑ سوره نساء، آیه ۳۵؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۴، ص۳۴۶.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به پاینده، نهجالفصاحة، ص۴۷۲.
- ↑ هندی، کنز العمال، ۱۴۰۱ق، ج۱۶، ص۴۰۸؛ محمدی ریشهری، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، ۱۳۸۹ش، ص۲۲۰.
- ↑ عابدینی، «شیوه همسرداری پیامبر(ص) به گزارش قرآن»، ص۱۷۷.
- ↑ مقدسی، سیره همسرداری امامان معصوم(ع)، ۱۴۰۱ش، ص۱۳-۱۴؛ کریمینیا و دیگران، «بررسی شیوه رفتاری ائمه(ع) در زندگی مشترک»، ص۲۰۴-۲۰۷.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به آزاد، «شیوههای همسرداری همسران علماء»، ص۲۵-۲۶.
- ↑ امینی، همسرداری، ۱۳۸۹ش، ص۱۱.
- ↑ مقدسی، سیره همسرداری امامان معصوم(ع)، ۱۴۰۱ش، ص۱۴.
- ↑ حسینی بهارانچی، آیین همسرداری و آداب زندگی در اسلام، ۱۳۸۵ش، ص۱۳.
- ↑ «برپایی مراسم تشییع حجتالاسلام والمسلمین حسینی»، سایت خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «روابط صحیح بین زن و شوهر و مهارت های همسرداری»، سایت شبکه سلامت.
- ↑ «همسر من»، سایت رادیونما-سلامت.
منابع
- قرآن کریم.
- ابیداوود، سلیمان بن اشعث، سنن ابیداوود، بیروت، المکتبة العصریة، بیتا.
- امینی، ابراهیم، همسرداری، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۹ش.
- «برپایی مراسم تشییع حجتالاسلام والمسلمین حسینی»، سایت خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱ تیر ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۲۱ آبان ۱۴۰۴ش.
- پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحة، قم، انتشارات دنیای دانش، بیتا.
- جمعی از نویسندگان، اخلاق خانواده، قم، دفتر نشر معارف، ۱۳۹۱ش.
- حسینی بهارانچی، سیدمحمد، آیین همسرداری و آداب زندگی در اسلام، قم، نشر عطر عترت، ۱۳۸۵ش.
- «روابط صحیح بین زن و شوهر و مهارت های همسرداری»، سایت شبکه سلامت، تاریخ درج مطلب: ۱۹ مرداد ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۲۱ آبان ۱۴۰۴ش.
- عسکری، اسلامپور، «سیره پیشوایان در رفتار با همسر»، نشریه فرهنگ کوثر، شماره ۵۹، پاییز ۱۳۸۳ش.
- علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- شبر، سید عبدالله، الاخلاق، کربلا، مکتبة العتبة الحسینیة المقدسة، ۱۴۲۹ق.
- شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة (للصبحی صالح)، قم، مرکز البحوث الاسلامیة، ۱۳۷۴ش.
- شعیری، محمد بن محمد، جامع الاخبار، نجف، المطبعة الحیدریة، بیتا.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا، قم، منشورات جهان، بیتا.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۳ق.
- طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، قم، الشریف الرضی، ۱۳۷۰ش.
- عابدینی، احمد، «شیوه همسرداری پیامبر(ص) به گزارش قرآن»، نشریه بینات، شماره ۵۲، زمستان ۱۳۸۵ش.
- غزالی، ابوحامد، احیاء علوم الدین، بیروت، دار الکتاب العربی، بیتا.
- فخاری، علیرضا و محمدحسین منتظری، اخلاق خانواده، تهران، سپاه پاسدرارن انقلاب اسلامی، ۱۳۷۸ش.
- کریمینیا و دیگران، «بررسی شیوه رفتاری ائمه(ع) در زندگی مشترک»، مجله پیشرفتهای نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش و پرورش، شماره ۴۴، بهمن ۱۴۰۰ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح علیاکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق.
- متقی هندی، علی بن حسام الدین، کنز العمال فی سنن الاقوال و الاعمال، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۹ق.
- محمدی ریشهری، محمد، الگوی مصرف از نگاه قرآن و حدیث، قم، انتشارات دار الحدیث، ۱۳۸۸ش.
- محمدی ریشهری، محمد، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، قم، انتشارات دار الحدیث، چاپ دوم، ۱۳۸۹ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۷۴ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، احکام بانوان، قم، مدرسة الامام علی بن ابیطالب(ع)، ۱۳۸۶ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، شیوه همسری در خانواده، قم، انتشارات نسل جوان، ۱۳۸۱ش.
- ملکی، حسن، روانشناسی خانواده، تهران، انتشارات آوای نور، ۱۳۹۵ش.
- مقدسی، یدالله، سیره همسرداری امامان معصوم(ع)، قم، پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی، ۱۴۰۱ش.
- «مهارتهای همسرداری»، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر، تاریخ بازدید: ۱ آبان ۱۴۰۴ش.
- «مهمترین وظایف مشترک مرد و زن جهت تحکیم خانواده»، سایت پایگاه اطلاعرسانی حدیث شیعه، تاریخ بازدید: ۳ آبان ۱۴۰۴ش.
- نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، ۱۴۰۸ق.
- «همسر من»، سایت رادیونما-سلامت، تاریخ درج مطلب: ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ش، تاریخ بازدید: ۲۱ آبان ۱۴۰۴ش.