قیام (نماز)

قیام یکی از واجبات یازده ‎گانه نماز است. در نماز چهار نوع قیام وجود دارد که دو تای آن‌ها رکن بوده و با ترک عمدی یا سهوی آن‌ها نماز باطل می‌شود.

واژه‌شناسی

قیام از ریشه «ق‌ی‌م» به معنای برخاستن است. «إقامه» به معنای «به پا داشتن» ۴۶ بار در قرآن برای خواندن نماز به کار رفته است.

در اصطلاح فقهی، «قیام» یکی از واجبات یازده‎گانه نماز به معنای ایستادن است.

اقسام قیام

چهار مورد از کارهای نماز، در حال قیام انجام می‌شود که عبارتند از:

1. قیام در هنگام تکبیرة الاحرام
2. قیام قبل از رکوع (قیام متصل به رکوع)
3. قیام هنگام خواندن حمد و سوره و تسبیحات اربعه
4. قیام بعد از رکوع

قسم اول و دوم رکن نمازند، یعنی اگر عمدی یا از روی فراموشی کم یا زیاد شوند نماز باطل است. اما قسم سوم و چهارم از واجبات نماز است، یعنی اگر سهوا کم و زیاد شوند نماز را باطل نمی‌کنند.

برخی احکام قیام

• در شرایط عادی، در قیام نماز لازم است بدن صاف بوده و به جایی تکیه داده نشود.
• افرادی که نمی‌توانند به هنگام خواندن حمد و سوره یا تسبیحات اربعه بایستند اگر می‌توانند لازم است به هنگام تکبیرة الاحرام و پیش از رکوع بایستند تا دو قیام رکنی را انجام داده باشند.
• در حالت قیام نباید بدن را حرکت داد، البته حرکات مختصر دست‌ها نماز را باطل نمی‌کند.
• اگر خواندن تشهد را فراموش کرده و بایستد، چنانچه قبل از رکوع یادش بیاید باید بنشیند و پس از خواندن تشهد نماز را ادامه دهد. برخی مراجع تقلید برای این قیام بی‌جا خواندن سجده سهو را لازم می‌دانند.
• نماز میت را باید ایستاده خواند.
• امام در نماز میت باید نماز را ایستاده بخواند در صورتی که مأمومین ایستاده نماز می خوانند.
• نمازهای مستحبی را می‌توان نشسته خواند ولی ثواب آن نصف می‌شود.
• نماز استیجاری را نمی‌توان نشسته خواند.

منابع

• طباطبائی یزدی، سید محمد کاظم، عروة الوثقی (المحشی)، مصحح: احمد محسنی سبزواری،‌ قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۹ق.
• قاموس قرآن، سید علی اکبر قریشی، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۷ش.