طواف نساء

طواف نِساء از واجبات حج و عمره مفرده است. این طواف مانند سایر طواف‌ها با هفت بار چرخیدن دور کعبه انجام می‌شود و تنها نیت آن متفاوت است. کسی که برای اعمال حج مُحرم می‌شود تا قبل از انجام طواف نساء و نماز آن، استمتاع از همسر برایش حرام است. طواف نساء از احکام اختصاصی شیعه بوده و در فقه اهل سنت، سخنی از آن به میان نیامده است.

مفهوم‌شناسی

مقالهٔ اصلی: طواف

«طواف» در اصطلاح فقهی به معنای چرخیدن به دور کعبه است. «نساء» هم به معنای زنان است. درباره حکمت این نام‌گذاری گفته می‌شود، پس از عمل «تقصیر»، تمام کارهایی که با اِحرام بر مُحرِم حرام شده بود حلال می‌شود به غیر از استفاده از بوی خوش که با سعی صفا و مروه حلال شده و ارتباط و لذت جنسی از همسر که با انجام طواف نساء و نماز آن جایز می‌گردد.

موارد وجوب

این طواف در همه اقسام حج و عمره به غیر از عمره تمتع بر مردان، زنان، کودکان و حتی کسانی که تصمیم به ازدواج ندارند، واجب است. آمیزش با همسر قبل از انجام طواف نساء، یک شتر کفاره دارد. در اینکه تنها آمیزش حرام است یا همه استمتاعات، بین فقیهان اختلاف‌نظر وجود دارد.

طواف نساء از ارکان حج یا عمره نیست که بدون انجام آن، حج یا عمره باطل شود، ولی واجب است شخص، خودش آن را انجام دهد یا اگر نمی‌تواند کسی از طرف او، آن را انجام دهد.

چگونگی طواف نساء

طواف نساء مانند سایر طواف‌ها با هفت بار چرخیدن دور کعبه انجام می‌شود و تنها در نیت، باید به نیت طواف نساء باشد. پس از هفت بار چرخیدن دور خانه خدا، بایستی دو رکعت نماز طواف نساء در پشت مقام ابراهیم خوانده شود.

طواف نساء و نماز آن، آخرین عمل در عمره مفرده و آخرین عمل از اعمال پنج‌گانه مکه در حج است. با توجه به اینکه طواف نساء پس از تقصیر و خروج از احرام انجام می‌گیرد، می‌توان آن را با لباس معمولی انجام داد.

دیدگاه شیعه

همه فقیهان شیعه بر اساس روایات متعدد از اهل بیت(ع)، طواف نساء را واجب می‌دانند. شیخ طوسی علاوه بر روایات، اجماع فقیهان شیعه و احتیاط را دلیل وجوب این طواف می‌داند؛ چرا که همه مسلمانان معتقدند پس از احرام بستن استمتاع از همسر حرام می‌شود و شک داریم که بدون طواف نساء این حرمت برداشته شود.

برخی روایات شیعه، آیه ثُمَّ لْیقْضُوا تَفَثَهُمْ وَ لْیوفُوا نُذُورَهُمْ وَ لْیطَّوَّفُوا بِالْبَیتِ الْعَتیقِ (ترجمه:سپس باید آلودگی خود را بزدایند و به نذرهای خود وفا کنند و بر گِرد آن خانه کهن [=کعبه] طواف به‌جای آورند.)^{[حج–۲۹]} را مربوط به طواف نساء دانسته‌ و برخی دیگر به وجود طواف نساء در زمان حضرت آدم(ع) و نوح(ع) تصریح نموده‌اند.

دیدگاه اهل سنت

در فقه اهل سنت، سخنی از طواف نساء به میان نیامده و در مقابل، از «طواف قُدوم»، «طواف افاضه» و «طواف وداع» بحث شده است. دلیل آنها روایاتی است که بیان می‌کند پیامبر اکرم(ص) در حجة الوداع تنها دو طواف انجام دادند. فقیهان شیعه معتقدند در حج تمتع که با عمره تمتع همراه است سه طواف وجود دارد (طواف زیارت عمره تمتع، طواف زیارت حج تمتع و طواف نساء حج تمتع)، ولی بر اساس احادیث شیعه، حج پیامبر از نوع حج قِران یا اِفراد بود که در آنها عمره تمتع وجود نداشته و تنها دو طواف دارند: طواف زیارت و طواف نساء. آیت الله صافی از مراجع تقلید در پاسخ به استفتایی مبنی بر این که تکليف زن شيعه که همسرش سنی مذهب است و طواف نساء انجام نمی‌دهد می‌گوید: ترک طواف نساء ، توسط مرد سنی، مشکلی در ازدواج و محرمیت زن شیعه و مرد سنی ایجاد نمی‌کند و اگر مرد طبق مذهب خودش عمل کند اشکالی از این جهت برای ازدواج آن ها نیست.

کفایت طواف وداع

طواف وداع که به هنگام بازگشت از مکه انجام می‌شود نزد شیعیان، مستحب است. مذاهب فقهی حنفی و حنبلی از اهل سنت این طواف را واجب دانسته و مالکی آن را مستحب می‌داند. شافعی نیز در یکی از دو فتوای خود آن را واجب می‌داند.

در برخی روایات شیعه، این طواف از اهل سنت، به‌منزله طواف نساء دانسته شده که پس از آن، استمتاع از همسر نیز بر مُحرم حلال می‌شود.

پیوند به بیرون

• مقاله کارکرد طواف وداع سنیان در حلیت زنان از منظر فقه شیعی