خاصف النعل (لقب)
خاصِفُ‌النَّعْل، (به‌معنای پینه‌زن کفش) یکی از القاب امام علی(ع) امام نخست شیعیان است.[۱] این لقب برگرفته از احادیث خاصف‌النعل است که در آن‌ها، پیامبر اسلام(ص) از امام علی(ع) با این لقب یاد کرده است؛ چون در حال پینه‌زدن به کفش پیامبر بود.[۲]
خصف به‌معنای جمع‌کردن و ضمیمه‌کردن اشیا به هم است[۳] و کسی را که پاره‌های کفش را جمع می‌کند و به‌صورت اولش درمی‌آورد، خاصف‌النعل می‌گویند.[۴] پینه‌زدن امام علی(ع) به کفش پیامبر(ص) را نشان‌دهندهٔ تواضع[۵] و ساده‌زیستی او دانسته‌اند.[۶]
روایاتی که در آن‌ها پیامبر با لقب خاصف‌النعل از امام علی یاد کرده، هریک، بیان‌کنندهٔ یک یا چند فضیلت از وی است؛ از جمله امامت و خلافت امام علی، و مقاتله او با مشرکان و ستمگران.[۷] این روایات در کتاب‌های حدیثی نخستین شیعه همچون برخی از کتب اربعه[۸] و در صحاح،[۹] مسانید[۱۰] و سنن[۱۱] سُنی آمده است و محدثان شیعه و سنی، برخی از آن‌ها را صحیح و معتبر می‌دانند.[۱۲] برخی از عالمان شیعه، همچون شرف‌الدین و کاشف‌الغطا گفته‌اند این روایات متواترند.[۱۳]
یکی از روایاتی که در منابع حدیثی شیعه و سنی آمده و در آن، پیامبر با لقب خاصف‌النعل، از امام علی یاد کرده چنین است: پیامبر در جمع یارانش گفت: «إِنَّ مِنْکمْ مَنْ یقَاتِلُ عَلَی تَأْوِیلِ هَذَا الْقُرْآنِ کمَا قَاتَلْتُ عَلَی تَنْزِیله؛ از شما کسی است که بعد از من برای تأویل قرآن خواهد جنگید؛ همان‌طور که من برای تنزیل قرآن به مبارزه پرداختم.» برخی از حاضران پرسیدند که آیا آن‌ها همان شخص هستند؟ پیامبر ضمن پاسخ منفی به آنان، او را شخصی دانست که مشغول پینه‌زدن کفش است. در آن زمان امام علی(ع) در حال وصله‌کردن کفش پیامبر بود.[۱۴]
پانویس
- ↑ سبط بن جوزی، تذکرةالخواص، ۱۴۱۸ق، ص۱۶؛ مقدس اردبیلی، حدیقةالشیعة، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۱۶؛ شیعی سبزواری، راحةالارواح، ۱۳۷۸ش، ص۸۶.
- ↑ بحرانی، غایةالمرام، ۱۴۲۲ق، ج۶، ص۲۸۵؛ اربلی، کشف‌الغمة، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۳۳۵؛ علامه حلی، نهج‌الحق، ۱۹۸۲م، ص۲۲۰، ابن‌شهرآشوب مازندرانی، مناقب آل ابی‌طالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۴۴.
- ↑ ابن‌منظور، لسان‌العرب، بیروت، ج۹، ص۷۱.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۳۵.
- ↑ عطیه، علی علیه‌السلام خاصف نعل النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله، ۱۴۳۶ق، ص۱۳.
- ↑ مکارم شیرازی، پیام امام امیر المومنین(ع)، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۳۰۳.
- ↑ بحرانی، غایةالمرام، ۱۴۲۲ق، ج۶، ص۲۸۵؛ اربلی، کشف‌الغمة، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۳۳۵؛ علامه حلی، نهج‌الحق، ۱۹۸۲م، ص۲۲۰؛ ابن‌شهرآشوب مازندرانی، مناقب آل ابی‌طالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۴۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۱۱-۱۲؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۱۶.
- ↑ ترمذی، سنن ترمذی، ۱۴۱۹، ج۵، ص۴۵۲.
- ↑ ابن‌حنبل، مسند الامام احمد بن حنبل، ۱۴۱۶ق، ج۱۷، ص۳۹۱.
- ↑ نسائی، سنن‌النسائی، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۲۷-۱۲۸.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به ترمذی، سنن ترمذی، ۱۴۱۹، ج۵، ص۴۵۲؛ مقدس اردبیلی، حدیقة الشیعة، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۲۳۲.
- ↑ شرف‌الدین، المراجعات، ۱۴۲۶ق، ص۳۱۹؛ کاشف‌الغطاء، کشف‌الغطاء، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۳۷.
- ↑ ابن‌حنبل، مسند الامام احمد بن حنبل، ۱۴۱۶ق، ج۱۷، ص۳۹۱، ج۱۸، ص۲۹۶. با کمی اختلاف در: شیخ مفید، الإفصاح فی الإمامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۵؛ طبری، المسترشد فی امامة علی بن ابی طالب(ع)، ۱۴۱۵ق، ص۳۵۷؛ سید بن طاووس، الطرائف، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۷۰.
منابع
- ابن‌حنبل، احمد بن محمد، مسند الإمام أحمد بن حنبل، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۱۶ق.
- ابن‌شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی، مناقب آل أبی طالب علیهم السلام، قم، علامه، ۱۳۷۹ق.
- ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارصادر، چاپ سوم، بی‌تا.
- اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، تبریز، بنی‌هاشمی، ۱۳۸۱ق.
- بحرانی، سید هاشم غایة المرام و حجة الخصام فی تعیین الإمام من طریق الخاص و العام، بیروت، مؤسسة التأریخ العربی، ۱۴۲۲ق.
- ترمذی، محمد بن عیسی، الجامع الصحیح و هو سنن الترمذی، قاهره، دارالحدیث، ۱۴۱۹ق.
- سبط بن جوزی، یوسف بن قزاوغلی، تذکرة الخواص من الأمة فی ذکر خصائص الأئمة، قم، منشورات الشریف الرضی، ۱۴۱۸ق.
- سید بن طاووس حسنی، علی بن موسی، الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف فی معرفة مذاهب الطوائف، قم، خیام، ۱۴۰۰ق.
- شرف الدین، سید عبدالحسین، المراجعات، قم، المجمع العالمی لأهل البیت، چاپ دوم، ۱۴۲۶ق.
- شیخ طوسی، محمد بن الحسن، تهذیب الأحکام، تحقیق خرسان، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الإفصاح فی الإمامة، قم، المؤتمر العالمی للشیخ المفید، ۱۴۱۳ق.
- شیعی سبزواری، ابو سعید، راحة الأرواح، تهران، میراث مکتوب، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۷ق.
- طبری، محمد بن جریر بن رستم، المسترشد فی إمامة أمیر المؤمنین(ع)، قم، مؤسسة الواصف، ۱۴۱۵ق.
- عطیه، ماجد بن احمد، علی علیه‌السلام خاصف نعل النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله، کربلا، العتبة الحسینیة المقدسة، ۱۴۳۶ق،
- علامه حلی، حسن بن یوسف، نهج الحق و کشف الصدق، بیروت، دارالکتاب اللبنانی، ۱۹۸۲م.
- کاشف الغطاء، شیخ جعفر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۲۲ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، حدیقة الشیعة، قم، انتشارات انصاریان، چاپ سوم، ۱۳۸۳ش.
- مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمومنین(ع)، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۵ش.
- نسائی، احمد بن علی، السنن الکبری، بیروت، دارالکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، ۱۴۱۱ق.