حکیمه دختر امام جواد(ع)
 | |
| نام | حکیمه دختر امام جواد (ع) |
|---|---|
| درگذشت | ۲۷۴ قمری |
| مدفن | سامرا |
| پدر | امام جواد(ع) |
| همسر(ان) | ابوعلی حسن بن علی مرعش |
| فرزند(ان) | حسین، زید، حمزه |
| امامزادگان مشهور | |
| عباس بن علی • زینب کبری • فاطمه معصومه • سید محمد • شاهچراغ • سیده نفیسه سایر امامزادگان | |
حَکِیمَه دختر امام جواد (ع) (درگذشت ۲۷۴ق) دختر امام جواد و سمانه مغربیه و خواهر امام هادی (ع) که چهار امام شیعه (امام جواد (ع)، امام هادی (ع)، امام عسکری (ع) و امام مهدی (عج)) را درک کرده است. گفته‌اند او عهده‌دار آموزش و امور نرجس خاتون مادر امام زمان (عج) و شاهد ولادت امام دوازدهم بود. بنابر منابع شیعه، حکیمه در زمان غیبت صغری، امام مهدی را ملاقات کرده و رابط مردم با او بوده و برخی از روایات او را نقل کرده است. عالمان و مورخان شیعه از وی به نیکی یاد کرده و دیانتش را ستوده‌اند. مقبره وی در حرم عسکریین در سامرا است.
نسب
حکیمه دختر امام جواد(ع) است. زمان ولادتش در منابع تاریخی مشخص نیست ولی از آن‌جا که تاریخ ولادت برادرش امام هادی (ع) سا ل ۲۱۲ بوده و مطابق با گزارش‌های تاریخی، حکیمه خاتون از برادرش کوچک‌تر است، می‌توان تولد وی را در دهه دوم قرن سوم قمری یعنی مابین سال‌های ۲۱۳ تا ۲۲۰ تخمین زد.[۱]
مادر وی سمانه مغربیه، معروف به سیده است که مادر امام هادی (ع) و موسی مبرقع و دیگر فرزندان امام جواد (ع) نیز بود.[۲]
شوهر حکیمه خاتون ابوعلی حسن بن علی مرعش بن‌عبیدالله بن ابی‌الحسن محمد اکبر بن محمدحسن بن حسین اصغر بن امام سجاد (ع) بوده است. ثمره این ازدواج سه پسر به نام‌های حسین، زید و حمزه بود.[۳]
از نظر عالمان
علامه مجلسی در کتاب بحار الانوار دربارهٔ حکیمه خاتون می‌نویسد: در قُبّه شریفه که مقبره امام هادی (ع) و امام عسکری (ع) است، قبری منسوب به نجیبه، عالمه، فاضله، تقیه، رضیه، حکیمه، دختر امام جواد (ع) وجود دارد که نمی‌دانیم چرا با همه فضل و جلالت آشکاری که این بانوی گرامی دارد و محلّ اسرار امامت بوده، زیارتی برای او قید نشده است. سپس می‌گوید: سزاوار است که او را با الفاظی که مناسب مقام اوست، زیارت کنید.[۴]
عبدالله مامقانی، نام او را در زمره زنان راوی، ذکر کرده و می‌گوید: وحید بهبهانی اعتراض کرده که چرا زیارتی برای او ذکر نکرده‌اند. عجیب‌تر این که شیخ مفید، نام حکیمه را در زمره فرزندان امام جواد (ع) ذکر نکرده و برخی کتب تاریخ و سیره و نَسَب نیز وی را یاد نکرده‌اند.[۵] شیخ مفید در نام بردن از فرزندان امام جواد (ع) به حکیمه تصریح نکرده است؛ اما در جای دیگری از کتاب الارشاد[۶] وی را در سلسله روات ذکر کرده و تصریح نموده که وی عمه امام عسکری (ع) بوده است.
ویژگی‌ها
حکیمه خاتون، چهار تن از امامان شیعه را درک کرده و در میان دختران امام جواد(ع) به وفور علم و فضل مشهور بود.[۷] حکیمه از زنان راوی است و احادیثی از وی نقل شده[۸] که یکی از آن‌ها حرز امام جواد(ع) است.[۹]
امام هادی(ع)، آموزش نرجس خاتون مادر امام زمان(عج) را به حکیمه سپرد. دربارهٔ ازدواج امام عسکری (ع) با نرجس و ولادت امام دوازدهم شیعیان (عج)، روایات زیادی از وی، نقل شده است.[۱۰] حکیمه در شب ولادت حضرت مهدی (عج) با درخواست امام عسکری (ع) در کنار نرجس حضور داشت و اولین فردی است که امام زمان (عج) را در آغوش گرفت و بوسید.[۱۱] وی بارها آن حضرت را در زمان حیات امام عسکری ملاقات کرده و از سفیران و رابطان امام در زمان غیبت صغرا بوده است.[۱۲]
درگذشت
تاریخ وفات حکیمه را بعضی از عالمان نامعلوم می‌دانند[۱۳] و دسته دیگر بدون ذکر مدرک قابل توجهی که بتوان بدان استناد نمود، سال ۲۷۴ قمری را به عنوان تاریخ وفات ذکر کرده‌اند.[۱۴]
مرقد وی در سامرا در ضریح حرم عسکریین واقع است.[۱۵]
پانویس
- ↑ اعلمی حائری، تراجم اعلام النساء، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۲۶۴، ص۲۸۵.
- ↑ قمی، منتهی الامال، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۴۹۷.
- ↑ محلاتی، ریاحین الشریعه، ۱۳۶۸ش، ج ۴، ص۱۵۷؛ محلاتی، مآثر الکبراء فی تاریخ سامراء، نجف، ج۲، ص۳۰۳؛ فخر رازی، الشجرة المبارکه فی أنساب الطالبیه، ۱۴۰۹ق، ص ۱۶۹،۱۷۰.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۱۰۲، ص۷۹.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۳۵۲ق، ج ۳، ص۷۶.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج ۲، ص۳۵۱.
- ↑ قمی، منتهی الامال، ۱۳۸۲ش، ج ۲، ص۵۰۲.
- ↑ محلاتی، ریاحین الشریعه، ۱۳۶۸ش، ج ۴، ص۱۵۴.
- ↑ سید بن طاووس، مهج الدعوات و منهج العبادات، ۱۴۱۱ق، ص۳۶–۴۲.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج ۶، ص۲۱۷.
- ↑ قمی، منتهی الامال، ۱۳۸۲ش، ج ۲، ص۵۰۲.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۳۵۲ق، ج ۳، ص۷۶.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج ۶، ص۲۱۷.
- ↑ محلاتی، ریاحین الشریعه، ۱۳۶۸ش، ج ۴، ص۱۵۷.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۱۰۲، ص۷۹.
منابع
- اعلمی حائری، محمد حسین، تراجم اعلام النساء، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- امین، محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۰۶ق.
- قمی، شیخ عباس، منتهی الامال، قم، انتشارات هجرت، ۱۳۸۲ش.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، نجف اشرف، مطبعه المرتضویه، ۱۳۵۲ ق، افست انتشارات جهان، تهران.
- مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحارالانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ ق.
- محلاتی، ذبیح‌الله، مآثر الکبراء فی تاریخ سامراء، نجف، مطبعة الزهراء، ۱۳۶۸ش.
- محلاتی، ذبیح‌الله، ریاحین الشریعه، بی‌جا، دارالکتاب الاسلامیه، ۱۳۶۸ ش.
- مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، مؤسسة ال البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، ۱۴۱۳ق.
- فخر رازی، محمد بن عمر، الشجرة المبارکه فی أنساب الطالبیه، نشر مکتبه آیت‌الله مرعشی نجفی، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
| پدر و مادر |  | |
|---|---|---|
| القاب | ||
| همسران | ||
| فرزندان | ||
| خویشان سرشناس | ||
| اصحاب و راویان | ||
| کتابشناسی | ||
| مرتبط | ||