محمدحسین اعلمی حائری
| نویسنده دائرةالمعارف اعلمی | |
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۳۲۰ق |
| تاریخ وفات | ۲۶ ذی‌الحجه سال ۱۳۹۱ق |
| محل دفن | حرم حضرت معصومه(س) |
| شهر وفات | قم |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سید ابوالحسن اصفهانی • آقا ضیاء عراقی • میرزا محمدحسین نائینی • آقا حسین قمی • سید محمدهادی میلانی |
| محل تحصیل | نجف • کربلا • قم |
| اجازه روایت از | آقابزرگ تهرانی • سید هبةالدین شهرستانی • سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی |
| اجازه اجتهاد از | سید ابوالحسن اصفهانی • آقا ضیاء عراقی • میرزا محمدحسین نائینی |
| تألیفات | دائرةالمعارف الشیعیة العامة • منار الهدی فی الانساب |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| اجتماعی | تأسیس کتابخانه در مدرسه هندیه در کربلا |
محمدحسین اعلمی حائری (۱۳۲۰-۱۳۹۱ق) از فقیهان شیعه در قرن چهاردهم هجری قمری و گردآورنده مجموعه دائرةالمعارف الشیعیة العامة است. او تحصیلات خویش را در سه حوزه علمیه نجف، کربلا و قم گذراند و از عالمان متعددی اجازات روایت و اجتهاد دریافت کرد. اعلمی حائری در سفری که به حج داشت، با بزرگان اهل‌سنت دیدار و گفتگو کرده است. وی کتابخانه‌ای هم در (مدرسه هندیه کربلا) تأسیس کرد. اعلمی حائری در حرم حضرت معصومه(س) دفن شد.
زندگی‌نامه و حیات علمی
محمدحسین اعلمی حائری در سال ۱۳۲۰ق در مهرجان از روستاهای توابع اصفهان به‌دنیا آمد. پدرش شیخ سلیمان مهرجانی از عالمان آن منطقه بود و محمدحسین، دروس اولیه علوم دینی را نزد پدر فرا گرفت. سپس رهسپار مشهد شد و مقدمات و بخشی از علوم حوزوی را آنجا خواند.[۱] در سال ۱۳۴۰ق به نجف رفت و در مدرسه علمیه قوام ساکن شد. استادان محمدحسین در نجف، سید محمدعلی تفرشی، شیخ محمدتقی قمشه‌ای، شیخ میرزا حسن رشتی، شیخ محمدرضا نائینی، سید محمد مدرس یزدی، سید شهاب‌الدین مرعشی و سید حسن تستری بودند.[۲] وی بعد از پایان سطوح عالی در اواخر سال ۱۳۴۰ق به کربلا رفت و حدود یک سال در مجلس درس سید میرزا علی شهرستانی و شیخ محمدجواد اصفهانی حضور یافت. از او سفری به مکه در این سال گزارش شده که به حج رفته و با تعدادی از عالمان اهل‌سنت ملاقات و مباحثاتی در امور دینی داشته است.[۳]
اعلمی در سال ۱۳۴۱ق مجدداً به نجف بازگشت و با حضور در دروس محمدحسین غروی نائینی، آقا ضیاء عراقی، سید ابوالحسن اصفهانی، محمدحسین غروی اصفهانی و شیخ علی زاهد قمی به اجتهاد رسید.[۴]
اعلمی حائری در سال ۱۳۵۸ق در کربلا ساکن شد و به درس سید میرزا هادی خراسانی، آقا حسین قمی، سید عبدالحسین حجت، سید محمدهادی میلانی، سید میرزا مهدی شیرازی، سید نورالدین جزائری، سید محمدطاهر بحرانی و سید زین‌العابدین کاشانی رفت.[۵] در حوزه علمیه کربلا به تدریس مشغول شد و با تهیه مجلات علمی و کتاب‌های مهم از عراق، ایران، لبنان، مصر و هند، کتابخانه‌ای در مدرسه هندیه در نزدیکی حرم امام حسین(ع) تأسیس کرد.[۶] با ایجاد این کتابخانه، محققان برای استفاده از نسخه‌های نفیس و کمیاب در آن حاضر می‌شدند و تهیه و گردآوری مطالب اساسی برای تألیف دائرةالمعارف اعلمی رقم خورد.[۷]
اعلمی حائری در سال ۱۳۷۴ق در بازگشت به ایران به مشهد رفت، از آنجا راهی قم شد و فقه و اصول را نزد سید حسین طباطبایی بروجردی خواند.[۸] وی تا زمان وفات در قم ماند[۹] و در حوزه علمیه قم و در مدرسه فیضیه به تألیف مشغول گردید[۱۰] و برخی از مجلدات دائرةالمعارف اعلمی را به مرحله چاپ رساند.[۱۱] به‌گفته سید موسی شبیری زنجانی، اعلمی حائری گاهی اوقات به‌جای سید احمد شبیری زنجانی در مدرسه فیضیه نماز جماعت می‌خواند.[۱۲]
فرزندان
اعلمی حائری چهار پسر و سه دختر داشت. یکی از پسرانش به‌نام شیخ حسین، با او در تألیف دائرةالمعارف اعلمی همراه بود و مؤسسة الاعلمی للمطبوعات را برای تحقیق و نشر آثار اهل‌بیت تأسیس کرد.[۱۳]
وفات
شیخ محمدحسین اعلمی حائری در ۲۶ ذی‌الحجه ۱۳۹۱ق در قم درگذشت و پس از تشییع و اقامه نماز توسط سید محمدرضا گلپایگانی، در صحن حرم حضرت معصومه(س) دفن شد.[۱۴]
اجازات روایت، اجتهاد و امور حسبیه
اعلمی حائری از بزرگان بسیاری اجازه روایت و اجتهاد و امور حسبیه دریافت کرده است؛ سید ابوالحسن اصفهانی از جمله کسانی است که به او سه اجازه اجتهاد و روایت و امور حسبیه اعطا کرده است. آقاضیاء عراقی و میرزا محمدحسین نائینی هم به او اجازه اجتهاد داده‌اند. از میرزا مهدی شیرازی، آقابزرگ تهرانی، شیخ محمدرضا نائینی، سید هبةالدین شهرستانی، سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی و میرزا محمد عسکری تهرانی هم اجازه روایت اخذ کرد.[۱۵]
آثار
مشهورترین مجموعه تألیف اعلمی حائری، دائرةالمعارفی ۳۰ جلدی است که او آن را «مقتبس الاثر و مجدد ما دثر من تاریخ البشر» نام گذارد،[۱۶] اما بعدها با عنوان دائرةالمعارف الشیعیة العامة منتشر شد و به دائرةالمعارف اعلمی شهرت پیدا کرد.[۱۷] دیگر تألیفات او به این شرح است:
- اعلام النساء
- منار الهدی فی الانساب
- تاریخ ایران
- تاریخ ملوک ایران
- خلاصه رجال نجاشی
- تصحیح وسائل الشیعه
- کتابی در ادعیه
- تاریخ کربلاء
- اعلام الشعراء
- الکشکول
- احوال السادات.[۱۸]
پانویس
- ↑ اعلمی حائری، دائرةالمعارف الشیعیة العامة، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳.
- ↑ اعلمی حائری، منار الهدی، ۱۳۸۱ش، ص۵و۶.
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۲، ص۷۷.
- ↑ جواهرکلام، تربت پاکان قم، ۱۳۸۲ش، ج۳، ص۱۵۵۶.
- ↑ اعلمی حائری، منار الهدی، ۱۳۸۱ش، ص۶.
- ↑ اعلمی حائری، دائرةالمعارف الشیعیة العامة، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶.
- ↑ «محمدحسین اعلمی حائری»، سایت مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۲، ص۷۷.
- ↑ اعلمی حائری، منار الهدی، ۱۳۸۱ش، ص۱۳.
- ↑ جواهرکلام، تربت پاکان قم، ۱۳۸۲ش، ج۳، ص۱۵۵۷.
- ↑ «محمدحسین اعلمی حائری»، سایت مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
- ↑ «محمدحسین اعلمی حائری»، سایت مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
- ↑ اعلمی حائری، دائرةالمعارف الشیعیة العامة، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۸و۹.
- ↑ اعلمی حائری، دائرةالمعارف الشیعیة العامة، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۹.
- ↑ اعلمی حائری، دائرةالمعارف الشیعیة العامة، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴و۵.
- ↑ اعلمی حائری، دائرةالمعارف الشیعیة العامة، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۱.
- ↑ «محمدحسین اعلمی حائری»، سایت مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
- ↑ جواهرکلام، تربت پاکان قم، ۱۳۸۲ش، ج۳، ص۱۵۵۷؛ اعلمی حائری، منار الهدی، ۱۳۸۱ش، ص۱۱و۱۲.
منابع
- اعلمی حائری، محمدحسین، دائرةالمعارف الشیعیة العامة، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۱۳ق.
- اعلمی حائری، محمدحسین، منار الهدی فی الانساب، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی، ۱۳۸۱ش.
- جواهرکلام، عبدالحسین، تربت پاکان قم، قم، انصاریان، ۱۳۸۲ش.
- شریف‌رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۵۲ش.
- «محمدحسین اعلمی حائری»، سایت مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، تاریخ بازدید: ۱۰ مهر ۱۴۰۱ش.