زکریا بن آدم اشعری قمی

زکریا بن آدم قمی

مشخصات فردی
نام کامل	زکریا بن آدم بن عبدالله اشعری قمی
نسب/قبیله	خاندان اشعریون
خویشاوندان	آدم بن عبدالله (پدر)، اسحاق بن آدم (برادر)، آدم بن اسحاق (برادر زاده)، زکریا بن ادریس (پسرعمو)
محل زندگی	قم
وفات	، قم
مدفن	قبرستان شیخان در قم
مشخصات دینی
از یاران	امام صادق(ع) و امام رضا(ع) و امام جواد(ع)
فعالیت‌ها	وکیل امام رضا(ع) و امام جواد(ع) در قم
آثار	کتاب مسائل (سؤالاتی از امام رضا(ع))

زکریا بن آدم اَشْعَری قمی محدث امامی در قرن دوم و سوم هجری، از اصحاب امام صادق(ع)، از راویان امام کاظم(ع) و وکیل امام رضا(ع) و امام جواد(ع). وی در قبرستان شیخان قم دفن است.

تبارنامه

ابویحیی زکریا بن آدم از خاندان اشعریون است که از کوفه به قم مهاجرت کردند. پدر او آدم بن عبدالله بن سعد اشعری است که شیخ طوسی او را از اصحاب امام صادق(ع) شمرده است. آدم بن عبدالله حدیثی از امام رضا(ع) را به روایت پسرش زکریا نقل کرده است.

برادر او اسحاق بن آدم از راویان امام رضا(ع) و پسر عموی او زکریا بن ادریس نیز از راویان امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) و امام رضا(ع) بوده‌اند.

جایگاه او نزد امامان

امام صادق(ع) و امام کاظم(ع)

شیخ طوسی او را از اصحاب امام صادق(ع) دانسته است. هیچ یک از منابع رجالی او را از اصحاب امام کاظم(ع) نخوانده‌اند ولی از او در زمره راویان امام کاظم(ع) نام برده شده است.

وکیل امام رضا(ع)

شیخ طوسی او را از اصحاب امام رضا(ع) نیز شمرده است. بنا بر برخی روایات، امام رضا(ع) مردم را در مسائل دینی به زکریا بن آدم ارجاع داده و او را امین در مسائل دین و دنیا معرفی کرده است. او وجوهات شرعی مردم قم را از طرف امام دریافت می‌کرد. زکریا در یک سفر حج از مدینه تا مکه با امام رضا(ع) هم‎راه و هم‎سفر بوده است.

مطابق نقلی وی به امام رضا(ع) گفت: می‌خواهم از میان خاندانم بیرون بروم چون افراد سفیه و نادان در میان‌شان زیاد شده‌اند. امام به او فرمود: چنین نکن، زیرا خدا به سبب تو بلا را از خاندان تو (در نسخه دیگر: از اهالی قم) دور می‌کند، همان‌گونه که به سبب اباالحسن کاظم(ع) بلا را از اهالی بغداد دور می‌کند.

وکیل امام جواد(ع)

او را در زمره اصحاب امام جواد(ع) نیز به شمار آورده‎اند. با توجه به روایت رجال کشی زکریا وکیل امام نهم شیعیان در قم بوده است.

آثار

مقبره زکریا بن آدم در قبرستان شیخان قم

برای او یک کتاب و یک مجموعه مسائل برشمرده‌اند که به طرق مختلف روایت شده است. ظاهراً این مجموعه مسائل، سؤالات وی از امام رضا(ع) بـوده است. او حدود چهل حدیث (با واسطه یا بدون واسطه) از امامان نقل کرده است.

وفات

زکریا در زمان حیات امام جواد(ع) از دنیا رفت. پس از وفات وی، امام در نامه‌ای، درباره‌اش نوشت:

خدای او را رحمت کند در روزی که زاده شد و روزی که مُرد و روزی که زنده مبعوث خواهد شد. او در دوران زندگی‌اش عارف، معتقد و پای‎بند به حق زیست و نسبت به آن‎چه در نزد خدا و رسولش واجب است قیام نمود. او -که رحمت خدا بر او باد- در حالی از دنیا رحلت نمود که پیمانی را نشکست و حکمی را تبدیل نکرد. پس خداوند بر وی اجر نیت (نیکش) و جزای سعیش را عطا فرماید.

قبر او در قم در قبرستان شیخان در نزدیکی حرم حضرت معصومه(س) قرار دارد.

منابع

• جباری، محمدرضا، سازمان وكالت و نقش آن در عصر ائمة، اول، قم، ۱۳۸۲ش.
• خـویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، پنجم، بی‌جا، بی‌نا، ۱۴۱۳ق.
• شیخ طوسی، رجال طوسی، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، مؤسسه النشر الاسلامی (تابع جامعه مدرسین قم)، ۱۴۱۵ق.
• شیخ طوسی، رجال الكشی(اختیار معرفة الرجال)، مشهد، دانشگاه مشهد، ۱۳۴۸ش.
• شیخ طوسی، الفهرست، تحقیق جواد قیومی، اول، بی‌جا مؤسسة نشر الفقاهه، ۱۴۱۷ق.
• قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، تهران، توس، ۱۳۶۱ش.
• نجاشی، رجال النجاشی، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۷‌ق.