العروة الوثقی (کتاب)

العروة الوثقیٰ

اطلاعات کتاب
نویسنده	سید محمد کاظم طباطبائی یزدی (۱۲۴۷-۱۳۳۷ق)
موضوع	فقه
زبان	عربی
مجموعه	۲ جلد
اطلاعات نشر
ناشر	مؤسسة الاعلمی للمطبوعات
ترجمه فارسی
نام کتاب	غایه القصوی في ترجمه عروة الوثقی
مترجم	شیخ عباس قمی
مشخصات نشر	تهران: دینا، ۱۳۹۲.

اَلعُروَةُ الوُثْقیٰ کتابی فقهی به زبان عربی، تألیف سید محمد کاظم طباطبائی یزدی (۱۲۴۷-۱۳۳۷ق)، فقیه شیعه که در صد سال اخیر، مبنای فقها و مراجع تقلید شیعه برای بیان فتواهایشان بوده و فقیهان شیعه، نظرات فقهی خود را در حاشیه این کتاب بیان کرده‌اند. این کتاب به عروه و عروة الوثقی نیز شهرت دارد. العروة الوثقی، مهم‌ترین کتاب فقهی سید یزدی به شمار می‌آید و اهمیت آن در حوزه‌های علمیه تا حدی است که نویسنده کتاب، «صاحب عروه» خوانده می‌شود. عروة الوثقی، فتواهای سید محمدکاظم یزدی در بیشتر بخش‌های فقه را دربرگرفته و ۳۲۶۰ مسئله فقهی دارد. مستمسک العروة الوثقی، اولین شرح استدلالی بر عروه، نوشته آیت الله سید محسن حکیم است.

نویسنده

مقالهٔ اصلی: سید محمدکاظم طباطبایی یزدی

سید محمدکاظم طباطبائی یزدی (۱۲۴۷-۱۳۳۷ق)، فقیه شیعی و مشهور به «صاحب‌ العروه» است. او پس از میرزای شیرازی عهده‌دار مرجعیت شیعه شد. وی در جریان مشروطه، از مخالفان نهضت مشروطه بود و میان او و آخوند خراسانی بر سر مشروطه، منازعاتی درگرفت.

مباحث کتاب

عروة الوثقی، بیشتر بخش‌های فقه را شامل می‌شود و در آن ۳۲۶۰ مسئله فقهی، مطرح شده است. عروه در ۱۶ «کتاب» یا فصل، دوره کاملی از فقه را بیان کرده است. فصل‌های این کتاب به ترتیب عبارت است از: اجتهاد و تقلید، طهارت، نماز، روزه، اعتکاف، زکات، خمس، حج، اجاره، مضاربه، مزارعه، مساقات، ضمان، حواله، نکاح و وصیت. برخی از کتب وابواب فقهی طبق وصیت سید محمدکاظم یزدی پس از مرگ وی به عروة الوثقی ملحق شده است و عنوان ملحقات العروة الوثقی، توسط ناشر انتخاب شده است، . پس از مقدمه بسیار کوتاه نخستین مسأله کتاب عروة الوثقی در باره وظیفه مکلف است که در مسائل مربوط به عبادات و معاملات بر او واجب است که یا مجتهد، یا مقلد باشد و یا به احتیاط عمل بکند. بخش پایانی کتاب فصلی درباره مسائل مربوط به قسمت کردن اموال مشترک است و آخرین مسأله‌اش در این باره است که می‌توان برخی از مال مشترک را قسمت کرد و باقی آن رابه صورت مشترک باقی گذاشت و نیز در صورتی که چند شریک در چیزی شراکت دارند می‌توان سهم برخی از شریکان را جدا ساخت و سهم باقی شرکا را به صدرو. شراکت نگهداشت.

جایگاه و ویژگی‌ها

عروة الوثقی یکی از کتاب‌های مشهور حوزه‌های علمیه شیعه است که در صد سال اخیر، مورد توجه فقیهان بوده و شرح‌ها و حاشیه‌های فراوانی بر آن نوشته‌ شده است.. در مقدمه کتاب الغایة القصوی، ترجمه فارسی عروه شیخ عباس قمی،‌ مترجم کتاب می‌گوید: عروة‌الوثقی همان کتابی است که مدت‌ها به دنبال آن بوده تا با ترجمه‌اش مکلفان را از رساله‌های متنوع و مشکل بی‌نیاز کند؛ عروة‌الوثقی به نظر وی همان کتاب است که از زیبایی و روانی نثر و جامعیت نسبت به تمام فروع فقهی برخوردار است.

عروة الوثقی ظاهرا نخستین کتاب فقهی شیعه است که مطالب آن، شماره‌گذاری شده‌اند. این کتاب در مجموع ۳۲۶۰ مسئله فقهی را بیان کرده است. جامعیت، روانی نثر، داشتن فروع فراوان فقهی، توجه به مسائل مستحدثه و نظم مطالب، از دیگر ویژگی‌های عروه است.

شروح، حواشی و تعلیقات عروه

پس از نشر این کتاب، بسیاری از مراجع تقلید، متن این کتاب را مبنا قرار داده‌اند و در مواردی که فتوایشان با مؤلف یکسان نبوده، در حاشیۀ کتاب، نظر خود را بیان کرده‌اند؛ از جمله میرزا حسین نائینی (۱۳۵۵ق)، شیخ عبدالکریم حائری (۱۳۵۵ق)، آقا ضیاءالدین عراقی (۱۳۶۱ق)، سید ابوالحسن اصفهانی (۱۳۶۵)، محمدحسین کاشف الغطاء (۱۳۷۳ق)، سید حسین بروجردی (۱۳۸۰ق)، سید احمد خوانساری (۱۴۰۵ق)، امام خمینی (۱۴۰۹ق)، سید ابوالقاسم خوئی (۱۴۱۳ق) و سید محمدرضا گلپایگانی (م۱۴۱۴ق).

شیخ عباس قمی، عروة الوثقیٰ را با عنوان الغایةُ القُصوی به فارسی ترجمه کرده است. این ترجمه بارها در بغداد و تهران چاپ شده است.

برخی از کتاب‌هایی که عروة الوثقی را شرح داده‌اند یا به همراه حاشیه و تعلیقه بر آن چاپ شده‌اند عبارتند از:

• مستمسک العروة الوثقی، اولین شرح استدلالی بر عروه، نوشته آیت الله سید محسن حکیم.
• مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی؛ که در دوازده جلد منتشر شده است.
• حاشیه میرزامحمدحسین بن شیخ الاسلام.
• شرح العروة الوثقی، نوشته کاشف الغطاء. احتمالا این شرح، نخستین شرح نوشته شده بر عروه است.
• حاشیه محمدرضا آل یاسین.
• حاشیه عبدالله مامقانی.
• حاشیه سید محمد فیروزآبادی.
• العروة الوثقی، مع تعالیق الامام خمینی.
• بحوث فی شرح العروة الوثقی، تقریرات درس سید محمدباقر صدر، نوشته سید محمود هاشمی شاهرودی.
• مدارک العروة، نوشته علی‌پناه اشتهاردی.
• التنقیح فی شرح العروة الوثقی، تقریرات درس سید ابوالقاسم خوئی، نوشتهٔ میرزاعلی غروی تبریزی.
• مبانی العروة الوثقی، تقریرات درس سید ابوالقاسم خوئی، تألیف فرزندش محمدتقی خوئی.
• تعالیق مبسوطة علی العروة الوثقی: توضیح و شرح مطالب عروة الوثقی در ۱۰ جلد نوشته محمداسحاق فیاض.

کتاب‌های دیگر با عنوان العروة الوثقی

نویسندگانی دیگر نیز کتاب خود را العروة الوثقی نامیده‌اند در موضوعات دیگری چون:‌ تفسیر، ادبیات، اعتقادات، فقه و... بعضی از این نویسندگان عبارتند از: ابراهیم بن ملاصدرای شیرازی، سید نظام‌الدین احمد علوی عاملی، محمد حسن گوگدی گلپایگانی، سید حسین ارومی و...

منابع

• بذرافشان، مرتضی، سید محمدکاظم یزدی فقیه دوراندیش، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۶ش.
• بهشتی‌سرشت، محسن و حسین حاتمی، «تقابل و تعامل آخوند ملا محمدکاظم خراسانی و سید محمدکاظم یزدی در جریان انقلاب مشروطه»، در فصلنامه علمی پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهراء، ۱۳۸۷ش، ش ۷۱.
• تهرانی، آقابزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالأضواء، چاپ دوم، بی‌تا.
• ضمیری، محمدرضا، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، قم، موسسه آموزشی-پژوهشی مذاهب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
• قمی، شیخ عباس، الغایة القصوی فی ترجمة عروة الوثقی، تحقیق و تصحیح علی‌رضا اسداللهی فرد، قم، منشورات صبح پیروزی، چاپ اول، ۱۴۲۳ق.
• یزدی، سید محمدکاظم، سؤال و جواب: استفتائات و آراء فقیه کبیر سید محمدکاظم یزدی، به اهتمام سید مصطفی محقق داماد، با تحقیق محمود مدنی بجستانی و حسن وحدتی شبیری، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۹ش.
• یزدی، سید محمد‌کاظم، العروة‌الوثقی، قم، نشر اسلامی وابسته به جامه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۲۳ق.
• طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، با تعلیقه آیت الله سید علی سیستانی، الناشر مكتب آية الله العظمى السيد السيستاني، المطبعة : ستاره، بی تا، بی جا.