استقصاء الاعتبار فی شرح الاستبصار (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | محمد بن حسن عاملی |
| تاریخ نگارش | ۱۰۲۵ق تا ۱۰۲۸ق |
| موضوع | فقه |
| زبان | عربی |
| مجموعه | ۷جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مؤسسه آل البیت |
| تاریخ نشر | ۱۴۱۹ق |
اِسْتِقْصاءُ الْاعْتبار فی شَرْحِ الْاسْتِبْصار کتابی به زبان عربی در شرح استبصار شیخ طوسی نوشته محمد بن حسن عاملی (متوفای ۱۰۳۰ق). این شرح با آنکه کامل نیست و تنها ابواب طهارت تا آخر صلاة را در بردارد، اما روشمند و دقیق نگاشته شده است. نویسنده کتاب در مقدمه، به دوازده فایده رجالی پرداخته است.
مؤلف
محمد بن حسن بن زین الدین عاملی از عالمان شیعه در قرن ۱۰ و ۱۱ق. وی فرزند صاحب معالم و نوه شهید ثانی بود و از مهمترین تألیفات او استقصاء الاعتبار و شرح صحیفه سجادیه است. او در سال ۱۰۳۰ق در مکه درگذشت.
ساختار کتاب
کتاب، تمام ابواب فقه را شامل نمی‌شود و در هفت جزء، از باب طهارت تا انتهای باب صلاة را شامل می‌شود. مؤلف مقدمه‌ای طولانی را در ابتدای کتاب بحث کرده که مشتمل بر ۱۲ فایده است و در آن از تعریف خبر، حدیث، خبر متواتر، قرائن پذیرش و عدم پذیرش حدیث، چگونگی عمل به خبر واحد و... بحث شده است.[۱]
سخن آقابزرگ
آقا بزرگ تهرانی در الذریعه، تاریخ تألیف جزء اول کتاب را ۱۷ جمادی الاول ۱۰۲۵ق ذکر کرده و جلد پایانی در ۲۱ جمادی الثانی سال ۱۰۲۸ق پایان یافته است. وی استقصاء الاعتبار را مدار استنباط احکام شرعی در نزد فقیهان شیعه می‌داند و آن را روشمند و کارآمد توصیف می‌کند.[۲]
ویژگی‌ها
بنابر نظر محققان کتاب، این اثر دارای ویژگی‌هایی است:
- ذکر روایات در استبصار و آنچه شیخ طوسی درباره آن گفته و رفع تعارض‌های بدوی.
- شرح سند روایت و نتیجه‌گیری رجالی از صحت و سقم روایت و پذیرش یا عدم پذیرش آن.
- شرح متن با بیان احتمالات در روایات و ارزیابی و نقد آراء و داوری قاطع درباره دیدگاه‌ها.
- تبیین و شرح لغات احادیث.
- نظم استوار، چینش بحث‌ها و ژرفایی و استواری مطالب.
- پیراستگی از تکرار و موارد غیر‌لازم و ارجاع به تحقیقات عالمان و فقیهان.
- گستردگی بحث‌های رجالی.[۳] [۴]
شیوه
شیوه مؤلف در نگارش کتاب این گونه است که ابتدا روایت را آورده و سپس به تفصیل، به بررسی سند روایت می‌پردازد. وی همه رجال سند را ارزیابی کرده و مبانی و سخنان عالمان رجالی را مطرح می‌کند و سپس به استدلال و شرح روایات می‌پردازد.[۵]
نسخ و چاپ
در مقدمه کتاب، به چهار نسخه قابل اعتماد اشاره شده است:
- نسخه خطی کتابخانه مدرسه فیضیه به خط محمود حسینی
- نسخه خطی کتابخانه آستان قدس رضوی به خط محمود حسینی
- نسخه خطی کتابخانه دانشگاه تهران که ناسخ آن مجهول است.
- نسخه خطی کتابخانه مجلس به خط فخرالدین طریحی.[۶]
استقصاء الاعتبار توسط مؤسسه آل البیت در سال ۱۴۱۹ق در هفت جلد انتشار یافت.
پانویس
منابع
- عاملی، محمد بن حسن شهید ثانی، استقصاء الاعتبار فی شرح الاستبصار، قم، آل البیت، ۱۴۱۹ق.
- تهرانی، آقابزرگ، الذریعه، بیروت، دارالاضواء.
- غلامی، محمد علی، معرفی‌های اجمالی (استقصاء الاعتبار فی شرح الاستبصار)، آئینه پژوهش شماره ۶۳، مرداد – شهریور۱۳۷۹ش.