الکافی فی الفقه (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | ابوالصلاح حلبی (متوفای ۴۴۷ق) |
| موضوع | اصول دین، فروع دین |
| سبک | فقهی |
| زبان | عربی |
| مجموعه | ۱ جلد |
الکافی فی الفقه نوشته فقهی ابوالصلاح حلبی از فقهای قرن پنجم هجری و از شاگردان سید مرتضی و شیخ طوسی است. کتاب الکافی فی الفقه از کتاب‌های دوره تأسیس محسوب شده که نویسنده در آن به اصول دین و فروع دین پرداخته است.
مباحث کتاب الکافی به سه قسمت کلی تکالیف عقلی، تکالیف سمعی و احکام تکالیف تقسیم شده است.
ویژگی بارز کتاب الکافی برگرفته بودن متن آن از روایات است و به همان سبک روایت فتوا داده شده است. این کتاب ۱۹ نسخه در کتابخانه‌های مختلف دارد.
نویسنده
ابوالصلاح حلبی از عالمان شیعه و فقهای قرن پنجم هجری است.[۱] او از شاگردان سید مرتضی و شیخ طوسی و جانشین سید مرتضی در شهر حلب بود.[۲] عالمان شیعه، ابوالصلاح حلبی را جزو الحلبیان[۳] و الشامیون شمرده‌اند.[۴]
معرفی
نویسنده در این اثر به بیان مباحث اصول دین و فروع دین پرداخته است.[۵] او کتاب الکافی را با مباحث کلامی شروع و به پایان رسانده است.[۶] کتاب الکافی فی الفقه را در ادوار فقه از کتاب‌های دوره تأسیس[یادداشت ۱] محسوب کرده‌اند.[۷]
کتاب الکافی یکی از مصادر کتاب بحارالانوار است.[۸]
تاریخ تألیف و انتشار
از تاریخ تالیف این کتاب اطلاع دقیقی در دست نیست اما این کتاب پس از کتاب‌های تقریب المعارف، العمدة فی الفروع و الکافیة المسائل الکافیة تألیف شده و مصنف در این کتاب به آنها ارجاع داده است.[۹]
آخرین نسخه توسط رضا استادی از اساتید سطوح عالی حوزه علمیه قم تصحیح شده و در اصفهان به چاپ رسیده و به گفته او برای تصحیح این کتاب به کتاب‌هایی چون غنیه، سرائر و مختلف که نظریات ابوالصلاح را نقل کرده‌اند استفاده شده است.[۱۰]
ساختار و محتوای کتاب
مباحث کتاب به سه قسمت کلی تکالیف عقلی، تکالیف سمعی و احکام تکالیف تقسیم شده است:
مباحث تکالیف عقلی از ص۱۰۶-۳۳ عبارتند از:
- حقیقت تکلیف؛
- وجوب توجه به معجزه؛
- مسائل صفات الهی؛
- مسائل مربوط به دردها، پاداش‌ها، روزی‌ها، زمان مرگ؛
- مباحث مربوط به علت فرستادن انبیاء با شریعت‌های مختلف؛
- مسائل مربوط به نبوت حضرت محمد(ص)؛
- امامت.
تکالیف سمعی از ص۴۵۴-۱۰۷ شامل سه مبحث: عبادات، محرمات و احکام است که در هر قسمت به ابوابی اشاره شده است.
در قسمت عبادات ۱۱ باب بیان کرده است:
در قسمت محرمات نیز ۸ باب آورده است:
- خوردنی‌های حرام؛
- نوشیدنی‌های حرام؛
- خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های مکروه؛
- دانستنی‌های حرام و مکروه؛
- کارهای حرام؛
- مکاسب محرمه؛
- مکاسب مکروه؛
- ازدواج‌های حرام.[۱۱]
قسمت احکام از ص۵۰۶-۴۵۶ شامل ۸ باب است:
ویژگی‌ها
به گفته جعفر سبحانی از مراجع تقلید معاصر، کتاب الکافی فی الفقه کتابی تحقیقی است[۱۲] که از منابع فقهی اهل زمان خود محسوب می‌شد.[۱۳] از ویژگی‌های بارز کتاب الکافی همانند دیگر کتاب‌های نزدیک عصر غیبت صغرا مانند مقنعه و مهذب، برگرفته بودن متن آن از روایات دانسته شده است.[۱۴]
نسخه‌ها
آقا بزرگ تهرانی در کتاب الذریعة سه نسخه از این کتاب را آورده است:
- کتابخانه محمدعلی خوانساری در نجف.
- کتابخانه سید حاج آقا نوه حجت‌الاسلام اصفهانی.
- کتابخانه محمدحسین قمشه‌ای در نجف.
- کتابخانه شیخ مشکور.[۱۵]
رضا استادی از اساتید دورس عالی حوزه علمیه قم در مقدمۀ این کتاب از ۱۵ نسخه دیگر نام برده است:
- کتابخانه حکیم در نجف.
- کتابخانه مدرسه بروجردی در نجف.
- کتابخانه ملی در تهران.
- کتابخانه شخصی بروجردی.
- کتابخانه رضویه در دو نسخه.
- کتابخانه مجلس در تهران در سه نسخه.
- کتابخانه ملک در تهران.
- کتابخانه الهیات در تهران.
- کتابخانه گلپایگانی در قم.
- کتابخانه مرعشی در قم.
- کتابخانه صافی خوانساری در قم.
- کتابخانه سید محمدعلی روضاتی در اصفهان.[۱۶]
پانویس
- ↑ استادی، «مقدمه الکافی فی الفقه»، ص۴.
- ↑ کاظمی، مقابس الأنوار، موسسه آل البیت(ع)، ص۸.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۶ ق، ج ۶، ص۲۱۶.
- ↑ امین، محسن، أعیان الشیعة، ۱۴۰۶ ق، ج ۷، ص۳۲۸؛ صدر، تکملة امل الآمل،۱۴۰۶ ق، ص۱۱۴؛ سبحانی تبریزی، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ ق، ج ۰، ص۲۶۶.
- ↑ انصاری، الموسوعة الفقهیة المیسرة، ۱۴۱۵ ق، ج ۱، ص۵۷۴.
- ↑ سبحانی تبریزی، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ ق، ج ۵، ص۷۵.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الإسلامی، ۱۴۲۳ق، ج ۱، ص۱۰۸.
- ↑ مجلسی، بحارالأنوار، ج ۱، ص۲۰.
- ↑ ابوالصلاح حلبی، الکافی فی الفقه، مکتبة الإمام أمیرالمؤمنین ص۴۶۶ و ۴۷۹ و ۵۱۰.
- ↑ استادی، مقدمه الکافی فی الفقه، ص۲۶.
- ↑ ابوالصلاح حلبی، الکافی فی الفقه، مکتبة الإمام أمیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) العامة
- ↑ سبحانی تبریزی، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج ۰، ص۲۶۶.
- ↑ کاظمی، مقابس الأنوار، مؤسسة آل البیت(ع)، ص۸.
- ↑ حیدری، کلیات فقه المکاسب المحرمة، ۱۴۳۴ ق، ص۳۱۴.
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ ق، ج ۱۷، ص۲۴۷.
- ↑ استادی، مقدمه الکافی فی الفقه، ص۲۵.
یادداشت
- ↑ این دوره، از عصر غیبت (نیمه قرن سوم هجری) آغاز می‌شود و در اوایل قرن پنجم هجری پایان می‌یابد. فقها در این دوره بنای آنچه را امروزه به آن فقه اجتهادی می‌گوییم، پایه‌گذاری کردند. (جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل بیت علیهم السلام (فارسی)، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام)
منابع
- ابوالصلاح حلبی، تقی بن نجم. محقق رضا استادی، الکافی فی الفقه، اصفهان، مکتبة الإمام أمیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) العامة، بی‌تا.
- امین، محسن، اعیان الشیعه، بیروت،دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۶ق.
- انصاری، محمد علی (خلیفه شوشتری)، الموسوعة الفقهیة المیسرة، قم، مجمع الفکر الإسلامی، ۱۴۱۵ق.
- حیدری، کمال، محرر طلال حسن، کلیات فقه المکاسب المحرمة، بیروت، موسسة الهدی للطباعة و النشر، ۱۴۳۴ق.
- جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل بیت علیهم السلام (فارسی)، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، بی‌تا.
- جمعی از پژوهشگران موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)، موسوعة الفقه الإسلامی طبقا لمذهب أهل البیت علیهم السلام، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (علیهم السلام)، ۱۴۲۳ق.
- سبحانی تبریزی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، مؤسسة الإمام الصادق علیه‌السلام، ۱۴۱۸ق.
- صدر، حسن، تکملة أمل الآمل، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۶ق.
- کاظمی، اسدالله بن اسماعیل، مقابس الأنوار، قم، مؤسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث، بی‌تا.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.