نگاه حرام

نگاه حرام نگاهِ از روی شهوت به غیرهمسر که در فقه اسلامی، حرام دانسته شده است. قرآن به مؤمنان سفارش کرده از نگاه حرام به دیگران بپرهیزند. روایات فراوانی وجود دارد که این نوع نگاه‌ها را مذمت کرده است. پیامبر(ص) در حدیثی نگاه حرام را تیری از تیرهای مسموم شیطان توصیف کرده است.

عالمان اسلامی درباره نگاه‌های مرد و زن نامحرم گفته‌اند که باید به‌اندازه حاجت در معاشرت باشد و از روی شهوت نباشد. معلمان اخلاق، آغاز بسیاری از انحرافات جنسی را نگاه حرام دانسته‌اند.

نهی از نگاه حرام در متون دینی

آیات قرآن، مردان و زنان مؤمن را به کوتاه‌کردن نگاه از چیزهای حرام، امر فرموده است. غَضِّ بَصَر که در قرآن به آن اشاره شده، به‌معنای بستن دیدگان نیست، بلکه خودداری از نگاه فتنه‌انگیز و حرام است.

آیه ۳۰ و ۳۱ سوره نور نهی از چشم‌چرانی می‌کند و به پوشیدن چشم در مقابل حرام، امر می‌کند. این آیات، نگاه مرد به زن اجنبی و نگاه زن به مرد اجنبی را تحریم کرده است. برخی گفته‌اند مراد از این دو آیه، نگاه بر چیزی است که نظر به آنها حرام است. قرینه‌شدن نهی از نگاه و حفظ فَرْج در این دو آیه، نشانگر این است که شاید نگاه حرام، سبب زنا شود. مفسران گفته‌اند انسان مؤمن به محرمّات الهی خیره نمی‌گردد و از نگاه حرام، چشم می‌پوشد. قرآن، از مردان و زنان باایمان می‌خواهد که حرمت چشم خود را حفظ کنند و از آنچه خدا اکراه دارد، بپرهیزند که نگاه کنند. گفته شده است چشم‌چرانی همان‌گونه که بر مردان حرام است، بر زنان نیز حرام می‌باشد.

روایات

در احادیث اسلامی، توصیه‌های زیادی به پرهیز از نگاه حرام شده است. در روایتی، پیامبر اکرم(ص) نگاه بد را تیری از تیرهای مسموم شیطان معرفی کرده است و تأکید می‌کند هر کس از ترس خدا چشم خود را فرو بندد، خداوند به او ایمانی می‌دهد که از درون، شیرینی آن را احساس می‌کند.

از امام علی(ع) هم روایت است که چشم، کمین‌گاه شیطان است. و چشم‌پوشی بهترین راه دوری از شهوات است. پیامبر(ص) گفته است برای هر عضوی از اعضای آدمیزاد، بهره‌ای از زِناست؛ زنای چشم هم، چشم‌چرانی (به معنای نگاه خیره و شهوت آلود به نامحرم) است. امام باقر(ع) گفته است پیامبر خدا، مردی را که به عورت زن نامحرم نگاه کند، نفرین فرمود.

بررسی فقهی

فقیهان نگاه به عورت دیگران را مطلقاً حرام می‌دانند، چه هم‌جنس باشند یا غیرهم‌جنس و نیز محرم باشد یا نامحرم.

مراجع تقلید گفته‌اند نگاه کردن مرد به بدن زن نامحرم، خواه با قصد لذت باشد یا بدون آن، حرام است؛ ولی نگاه کردن به‌صورت و دست‌های زن نامحرم تا مچ اگر به‌‌قصد لذت نباشد و مایه فساد و گناه نگردد، اشکال ندارد. نگاه کردن زن به بدن مرد نامحرم، خواه با قصد لذت باشد یا بدون آن، حرام است، ولی نگاه کردن به بدن مرد نامحرم به آن مقدار که معمولاً آن را نمی‌پوشانند مانند سر و صورت و گردن و مقداری از پا و دست‌ها اشکالی ندارد، مگر این‌که مفسده داشته باشد. نگاه‌کردن به بدن هم‌جنس با قصد لذت حرام است.

گفته‌اند احتیاط مستحب آن است که بدون شهوت و ترس از افتادن در گناه هم به صورت زنان و دست‌هایشان تا مچ نگاه نشود. برخی احتیاط واجب می‌دانند که نگاه کردن زن به بدن مرد نامحرم بدون شهوت نیز جایز نیست. و نگاه کردن به بدن زن‌های بی‌باک که اگر کسی آنها را امر به حجاب نماید اعتنا نمی‌کنند، اشکال ندارد مشروط به آنکه بدون شهوت و ترس از افتادن در حرام باشد؛ و در این حکم فرقی میان زن‌های کفار و دیگر زن‌ها نیست و همچنین فرقی نیست میان دست و صورت و دیگر جاهای بدن که معمولاً آنها را نمی‌پوشانند.

پیامدهای نگاه حرام

عالمان اسلامی درباره روابط مرد و زن نامحرم گفته‌اند که نگاه‌های بین افراد باید به‌اندازه حاجت در معاشرت باشد و نباید کسی چشم‌چرانی کند یا به یکدیگر خیره شوند یا نگاه‌ها از روی شهوت باشد. دلیل این امور را این دانسته‌اند که غریزه جنسی انسان به‌نحو غیرطبیعی، تحریک نشود و زمینه ابتلا به آلودگی‌ها و مفاسد جنسی را فراهم نیاورد. گفته شده است چشم‌چرانی انسان را به فساد جنسی سوق می‌دهد.امام صادق(ع) در روایتی درباره نگاه به نامحرم ديدن اوّل را (چون عمدى نبوده و ناخواسته چشم انسان به او افتاده) گناه نشمرده ولى نظر دوّم را (چون ارادى است) به ضرر او برشمرده و نظر سوّم را مایه هلاكت او دانسته است.

بسیاری از انحرافات جنسی، با نگاه آغاز می‌شود و اگر انسان بتواند چشم خود را حفظ کند و مراقب نگاه خود باشد، تا حد بسیار زیادی نسبت به انحرافات جنسی مصونیت پیدا خواهد کرد. نگاه به نامحرم کردن، خود گناه است، اما این گناه کوچک مقدمه‌ای برای گناهان بعدی و بزرگ‌تر است. از این رو انسان برای آن‌که به آن عوارض بعدی مبتلا نشود از ابتدا باید نگاه خود را کنترل کند

معلمان اخلاق چشم‌چرانی را از دام‌های شیطان می‌دانند که انسان را در دام هرزگی گرفتار می‌کند و زمام اراده انسان را به کنترل می‌گیرد. گفته شده است نگاه حرام مقدمه واقع شدن در فسق و فجور است. از پیامدهای مهم نگاهِ حرام، برانگیختن شهوت است. لذت بردن از جمال بیگانه، انگیزه و مُحرِّک فتنه است. این نگاه‌ها را سبب گناه و خطاهای بزرگ می‌دانند.