پرش به محتوا

ناکثین: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی شیعه
جز پیشینه کاربرد واژه: افزایش جستارهای وابسته
خط ۳۰: خط ۳۰:
[[رده:فرهنگ واژه‌های نهج البلاغه]]
[[رده:فرهنگ واژه‌های نهج البلاغه]]
[[رده:مقاله‌های با درجه اهمیت ج]]
[[رده:مقاله‌های با درجه اهمیت ج]]
[[رده:جنگ جمل]]

نسخهٔ ‏۱۰ دسامبر ۲۰۱۷، ساعت ۱۱:۲۸

ناکثین؛ به معنای پیمان‌شکنان؛ لقبی است برای گروهی که به سردمداری طلحه و زبیر و با محوریت عایشه، علی رغم بیعت با امام علی(ع)، علیه او شوریدند و با سپاه بزرگی کوفه و بصره را تصرف کردند و سرانجام در جنگ جمل شکست خوردند. طلحه و زبیر کشته شدند و سپاه پراکنده شد و گروهی به اسارت در آمدند که مورد عفو امام علی(ع) قرار گرفتند.

معنای لغوی

ناکثین، صیغه جمع اسم فاعل در حالت نصب و جر از ماده «ن ـ ک ـ ث» و به معنای پیمان‌شکنان است. این ماده به معنی نقض و شکستن است،[۱] و چون طلحه، زبیر و پیروانشان با امام علی(ع) بیعت کردند و سپس آن را شکستند، ناکثین خوانده شده‌اند.[۲]

انگیزه

با آغاز خلافت امام علی(ع)، امتیازات مالی و سیاسی ناروایی که برخی بزرگان صدر اسلام در دوره خلفای پیشین کسب کرده بودند، از آنان گرفته شد. امام علی(ع)در واگذاری مقامهای حکومتی به افراد، معیارهایی از قبیل امانتداری و پرهیزگاری در حکمرانی را سخت رعایت می‌کرد و بدین رو، علی رغم توقع برخی از مشاهیر سیاسی و اجتماعی، از واگذاری مقامهای حکومتی به آنها پرهیز کرد که گفته‌اند این یکی از انگیزه‌های مهم شورش ناکثین بوده است.

پیشینه کاربرد واژه

عنوان ناکثون (حالت رفعی ناکثین)، در سخنان خود امیرالمؤمنین(ع) به کار رفته است: فَاَمّا الناکِثون فَقَد قاتَلتُ (ترجمه: اما با پیمان‌گسلان جنگیدم) [۳] و نیز در خطبه شقشقیه آنجا که به سه دسته از دشمنانش که به جنگ با او پرداختند اشاره می‌کند یکی از اینها را چنین تعبیر می‌کند: فَلَمَّا نَهَضْتُ بِالْأَمْرِ نَکثَتْ طَائِفَة (ترجمه: چون به کار برخاستم گروهی پیمان شکستند) [۴] که مقصود از ناکثین یا پیمان‌گُسلان، طلحه و زبیر و یارانشان است که به همراه عایشه جنگ جمل را به راه انداختند.[۵]

جستارهای وابسته

پانویس

  1. ابن منظور، ج۲، ۱۹۶؛ راغب، ص۸۲۲.
  2. زبیدی، ج۳، ص۲۷۳
  3. نهج البلاغه، ترجمه شهیدی، خطبه ۱۹۲، ص۲۲۱.
  4. نهج البلاغه، ترجمه شهیدی، خطبه ۳، ص۱۱.
  5. شهیدی، در ترجمه نهج البلاغه، ص۴۵۱، تعلیقه ۱۴.

منابع‌

  • نهج البلاغه، ترجمه سیدجعفر شهیدی، تهران: علمی و فرهنگی، ۱۳۷۷.
  • زبیدی، تاج العروس، تحقیق علی شیری، دارالفکر، بیروت، بیتا.
  • راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق وضبط ابراهیم شمس الدین،الاعلمی للمطبوعات، بیروت: ۱۴۳۰ق.
  • ابن منظور، لسان العرب،‌دار صادر، بیروت، ۲۰۰۳م.