نفاس

نِفاس (به فارسی: زَچَِگی، به انگلیسی:‌Lochia) خونی است که زن به هنگام زایمان (یا سقط جنین) تا ده روز می‌بیند. خون‌هایی که بیش از ده روز (برخی فتاوا: بیش از ایام عادت) ادامه پیدا کند، خون استحاضه گویند. تمام احکام حائض برای نُفَساء (زن نفاس‌دیده) نیز جاری است، مانند حرام بودن نماز و توقف در مسجد. پس از پایان یافتن نفاس، برای کارهایی که مشروط به طهارت است،غسل نفاس واجب می‌شود. به فتوای بیشتر مراجع تقلید، غسل نفاس کفایت از وضو نمی‌کند و باید برای نماز علاوه بر غسل نفاس، وضو هم گرفته شود. خونی که پس از سقط جنین دیده می‌شود از نظر بیشتر فقیهان در حکم خون نفاس است.

در برخی فرهنگ‌ها، زن زائو پس از چهل روز از زایمان غسل می‌کند و به آن غسل «چِلِّه» می‌گویند. چنین غسلی در احکام دینی وجود ندارد. در پاره‌ای از روایات، زنی که در دوران نفاس یا حیض از دنیا برود، به‌عنوان شهید معرفی شده و روز قیامت مورد حساب قرار نمی‌گیرد. برخی بزرگان، این گونه احادیث را نشانگر فضیلت برای بانوان برشمرده‌اند.

خون نفاس

خونی که زن از لحظه آغاز تولد فرزند می‌بیند خون نِفاس (یا زَچَِگی یا خُرس) نام دارد. نفاس از ریشه «نَفس» گرفته شده که یکی از معانی آن، خون است. برخلاف دوران عادت ماهیانه که حداقل آن سه روز است، دوران نفاس می‌تواند چند لحظه باشد و حداکثر آن ده روز است (برخی معتقدند تا آغاز روز دهم و برخی تا پایان روز دهم).

بیشتر مراجع تقلید برای بانوانی که تعداد روزهای عادت ماهیانه آنها مشخص است، تعداد روزهای نفاس را تا حداکثر همین عدد می‌دانند. خون‌هایی که پس از دوران نفاس دیده می‌شود حکم خون استحاضه را دارد.

سزارین

در استفتاء از بیشتر مراجع تقلید، تفاوتی بین حکم نفاس در زایمان طبیعی و سزارین وجود ندارد و خونی که از مجرای طبیعی خارج شده و خون زخم و جراحت نباشد حکم خون نِفاس را خواهد داشت.

سقط جنین

در دیدگاه بیشتر فقیهان لازم نیست بچه‌ای که به دنیا می‌آید کامل باشد و خونی که پس از سقط جنین دیده می‌شود نیز می‌تواند خون نفاس باشد.

احکام نفاس

مقالهٔ اصلی: عادت ماهیانه § احکام حائض

به زنی که خون نِفاس می‌بیند «نُفَساء» گفته می‌شود و احکام وی مانند احکام حائض است، آنچه بر حائض واجب، حرام، مستحب یا مکروه است بر نفساء هم همینطور است. در پاره‌ای از روایات از پیامبر(ص) و دیگر امامان(ع) زنی که در دوران حیض و نفاس از دنیا برود به عنوان شهید معرفی شده و این که روز قیامت مورد مؤاخذه و حساب قرار نمی‌گیرد. آیت الله جوادی آملی از مراجع تقلید این گونه احادیث را نشانگر فضیلت دانسته است.

غسل نفاس

مقالهٔ اصلی: غسل

پس از پایان نفاس، برای انجام نماز و سایر کارهای مشروط به طهارت غسل نفاس واجب می‌شود. انواع غسل‌ها تنها در نیت با هم تفاوت دارند.

در مواردی که شخص اطمینان ندارد خون نفاس قطع شده یا نه باید مقداری پنبه و مانند آن را درون شرمگاه قرار داده و پس از اندکی صبر بیرون آورد تا در صورت آلوده نشدن به خونْ غسل کند.

برخی از احکام

به فتوای بیشتر مراجع تقلید، غسل نفاس کفایت از وضو نمی‌کند و باید برای نماز علاوه بر غسل نفاس، وضو هم گرفته شود.

• اگر در ماه رمضان پيش از اذان صبح از حيض يا نفاس پاک شود و براى غسل وقت ندارد تيمّم كند و روزه‌اش صحيح است، امّا اگر براى هیچ‌کدام از غسل و تيمّم وقت ندارد بايد بعداً غسل كند و روزه او نيز صحيح است.
• اگر زن بعد از اذان صبح از خون حيض يا نفاس پاک شود نمی‌تواند روزه بگیرد، هرچند مستحب‏ است اعمالى که روزه را باطل می‌کند ترک کنند.
• اگر در حال عادت ماهانه يا نفاس، آفتاب يا ماه بگيرد و تا آخر مدّتى كه خورشيد يا ماه باز می‌شود از خون حيض و نفاس پاك نشده باشد، نماز آيات بر او واجب نيست و قضا هم ندارد. همچنین نماز آیاتی که به‌واسطه زلزله واجب شده است و قضای آن بر حائض و نفساء واجب نیست.
• خانمی که دوقلو زایمان کرده است شروع نفاس از بچّه اوّل است، و پایان آن پس از ده روز کامل مى باشد، ولى احتیاط واجب آن است که در مقدار زائد بر ده روز نسبت به بچّه اخیر، میان احکام حائض و مستحاضه جمع کند.

• آنچه بر حائض واجب است بر نفساء هم واجب می‌باشد. و بنا بر احتیاط واجب توقف در مسجد و دخول آن بدون عبور، و عبور از مسجد الحرام و مسجد پیامبر(ص) و خواندن آیات سجده واجب، و تماس با خط قرآن و نام خداوند متعال، بر نفساء حرام است.

غسل «چِلِّه»

در برخی فرهنگ‌ها زن زائو تا چهل روز نماز نخوانده و پس از چهل روز غسل «چِلِّه» انجام می‌دهد. چنین غسلی در احکام دینی وجود ندارد و حداکثر دوران نفاس ده روز تعیین شده است.

کتاب شناسی

• گزیده مسائل مبتلی‌به و استفتائات جدید احکام بانوان (حیض - استحاضه - نفاس - جنابت)، تهيه و تنظيم: واحد پاسخ به سوالات جامعةالزهرا(س)، ناشر جامعةالزهرا(س)، قم ۱۳۹۶ش.