خوجه
اطلاعات کلی | |
---|---|
مؤسس | پیرصدرالدین |
قدمت | سال ۱۴۰۰م (قرن ۹ق) |
گستره جغرافیایی | هند، پاکستان، تانزانیا، کنیا، آمریکا، کانادا، انگلیس و... |
شهرهای مهم | سند، گُجَرات، مَسقَط، بمبئی، زنگبار و... |
اطلاعات دینی | |
باورها | ، امام علی(ع) دهمین تجسم خدا |
شاخهها | خوجههای اثناعشری |
رهبران/امامان | آقاخان محلاتی |
خُوجه، گروهی مسلمانِ هندیالاصل هستند که در قرن پانزدهم میلادی به دین اسلام گرایش پیدا کردند. خوجهها هندو بودند، توسط شخصی به نام پیرصدرالدین به اسلام متمایل شدند و به این نام خوانده شدند. خوجه برگرفته از «خواجه» به معنای بزرگ است.
آیین خوجهها آمیزهای از باورهای آیین هندو و دین اسلام بود؛ اما در قرن نوزدهم میلادی به وسیله آقاخان محلاتی (آقاخان اول)، با احکام اسلام بیشتر آشنا شده و به مذهب شیعه اسماعیلی درآمدند. آقاخان محلاتی نخستین امام خوجهها است.
در اواخر قرن نوزدهم میلادی بر اثر سختگیریهای آقاخان گروهی از آنها به اهل سنت پیوستند و جمعی دیگر پیرو مذهب شیعه دوازدهامامی شدند. به گروه اخیر خوجههای اثناعشری میگویند.
خوجهها امروزه در بسیاری از کشورهای جهان پراکنده شدهاند. هند، پاکستان، تانزانیا، کنیا، آمریکا، کانادا، انگلیس و فرانسه از جمله کشورهای محل سکونت آنها است.
پیشینه
در سال ۱۴۰۰م[۱] (قرن نهم قمری)، فردی به نام پیر صدرالدین به شهر سِند در هند رفت و با نفوذ در میان زمینداران ثروتمند آنجا، آنها را به آیینی که آن را مسیر حقیقت مینامید، دعوت کرد.[۲]
صدرالدین افرادی را که آیینش را میپذیرفتند، «خوجه» مینامید.[۳] خوجه از واژه فارسی «خواجه» به معنای بزرگ و سرور[۴] گرفته شده است.[۵]
درخصوص مذهب صدرالدین گزارشهای متفاوتی وجود دارد. برخی از مورخان او را از درویشهای بزرگ ایرانی دانستهاند؛ شیعیان خوجه اثناعشری میگویند: او راهبی هندو بوده که به جهت دزدی از معبدی، برای آنکه شناخته نشود، ظاهرش را تغییر داده و خود را از داعیان اسماعیلی معرفی کرده است.[۶] او برای جذب هندوها از عقاید خودشان استفاده میکرد. برای مثال امام علی(ع) را دهمین تجسم خدا یا ویشنو معرفی کرد که آنها در انتظارش هستند.[۷]
باورهای خوجهها
باورهای خوجهها در آغاز آمیزهای از اعتقادات صوفیان و هندوها بوده است.[۸] آنها معتقد بودند که خدا در جهان حلول کرده است و ازاینرو همه موجودات جهان از ذات الهی برخوردارند.[۹] به باور آنها خدا نُه بار به صورت انسان درآمده است.[۱۰] این باور آنها از اعتقادات هندو گرفته شده بود.[۱۱] آنها برپایه تعلیمات پیرصدرالدین، امام علی(ع) را دهمین تجسم خدا میدانستند.[۱۲]
در سال ۱۸۳۹م آقاخان محلاتی به هند رفت و خوجهها را که در مناطق مختلف هند پراکنده شده بودند، به نمازخواندن و روزهگرفتن و زیارت امامان تشویق کرد و به مذهب شیعه اسماعیلی درآورد.[۱۳] او را نخستین امام خوجهها دانستهاند.[۱۴]
انشعاب
برپایه اسناد تاریخی، خوجهها در ابتدا از اختلاف میان دو مذهب شیعه و سنی آگاه نبودند.[۱۵] به این جهت زمانی که آقاخان محلاتی از آنها خواست مذهب شیعه اسماعیلی را بپذیرند، بدون مقاومت پذیرفتند.[۱۶] البته مدتی بعد برخی از خوجهها به جهت سختگیرهای آقاخان به مذهب اهل سنت گرایش پیدا کردند.[۱۷] در اوایل دهه ۱۸۷۰م هم گروهی از خوجهها در نجف با آیتالله مازندرانی ملاقات کردند و سرانجام به مذهب شیعه دوازدهامامی درآمدند.[۱۸]
پراکندگی جغرافیایی
خوجهها نخست در شهر سِنْد هند، سکونت داشتند، اما در زمان حضور آقاخان در هند، یعنی نیمه قرن نوزدهم میلادی در دیگر ایالات هند چون کوچ، گُجَرات، مَسقَط و بمبئی پراکنده شده بودند.[۱۹] پس از انشعاب میان خوجهها و به جهت سختگیریهای پیروان آقاخان بر خوجههای دوازدهامامی و عوامل دیگری چون خشکسالی، در اوایل قرن بیستم میلادی، بسیاری از خوجههای دوازدهامامی به شرق آفریقا مهاجرت کردند.[۲۰] تجزیه هند در سال ۱۹۴۷م نیز سبب شد گروه دیگری از خوجهها به پاکستان مهاجرت کنند.[۲۱]
امروزه خوجهها در کشورهای مختلف پراکنده شدهاند:
- در آسیا هند، پاکستان، ایران، کویت، بحرین، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و یمن،
- در آفریقا کنیا، تانزانیا، زئیر، راواندا، بروندی، موزامبیک، ماداگاسکار، جزیره موریس و رییونیون،
- در اروپا انگلیس، فرانسه، بلژیک، سوئد، نروژ، پرتغال و سوئیس،
- و در آمریکا کشورهای ایالات متحده آمریکا و کانادا
ازجمله مناطق محل سکونت خوجهها است.[۲۲]
خوجههای اثناعشری
خوجههای اثناعشری، به مذهب شیعه دوازدهامامی اعتقاد دارند[۲۳] و از مراجع تقلید شیعه امامی تقلید میکنند.[۲۴] طبق آمار فدراسیون جهانی جماعات شیعه خوجه اثناعشری، شمار آنها در جهان ۱۲۵،۰۰۰ نفر است.[۲۵] بیشتر آنها در هند، پاکستان و تانزانیا سکونت دارند؛[۲۶] اما در کشورهای مختلفی ازجمله آمریکا و کانادا هم زندگی میکنند.[۲۷]
ملا قادر حسین و دوجی جمال[۲۸] نخستین رهبران شیعیان خوجه بودهاند.[۲۹] سید سعیداختر رضوی، بنیانگذار سازمان بلال مسلم میشن در تانزانیا و محمدعلی جناح بنیانگذار کشور پاکستان از شخصیتهای شناختهشده خوجههای اثناعشری هستند.[۳۰] البته سید اختر از خوجههای اثناعشری نبود؛ اما به دلیل ارتباط گستردهاش با آنان، او را از اعضای این جماعت میدانند.[۳۱]
فدراسیون جهانی جماعات شیعه خوجه اثناعشری[۳۲] و سازمان بلال مسلم میشن[۳۳] از سازمانهای بینالمللی شیعیان خوجه است.
پانویس
- ↑ عرباحمدی، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، ۱۳۸۹ش، ص۱۵.
- ↑ روغنی، شیعیان خوجه در آیینه تاریخ، ۱۳۸۷ش، صفحه یازده.
- ↑ روغنی، شیعیان خوجه در آیینه تاریخ، ۱۳۸۷ش، صفحه یازده.
- ↑ فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه «خواجه».
- ↑ روغنی، شیعیان خوجه در آیینه تاریخ، ۱۳۸۷ش، صفحه یازده.
- ↑ عرباحمدی، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، ۱۳۸۹ش، ص۱۵.
- ↑ روغنی، شیعیان خوجه در آیینه تاریخ، ۱۳۸۷ش، صفحه یازده.
- ↑ روغنی، شیعیان خوجه در آیینه تاریخ، ۱۳۸۷ش، صفحه یازده.
- ↑ عرباحمدی، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، ۱۳۸۹ش، ص۱۵.
- ↑ عرباحمدی، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، ۱۳۸۹ش، ص۱۵.
- ↑ عرباحمدی، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، ۱۳۸۹ش، ص۱۵.
- ↑ روغنی، شیعیان خوجه در آیینه تاریخ، ۱۳۸۷ش، صفحه یازده.
- ↑ عرباحمدی، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، ۱۳۸۹ش، ص۱۷.
- ↑ عرباحمدی، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، ۱۳۸۹ش، ص۱۷.
- ↑ روغنی، شیعیان خوجه در آیینه تاریخ، ۱۳۸۷ش، صفحه یازده.
- ↑ روغنی، شیعیان خوجه در آیینه تاریخ، ۱۳۸۷ش، صفحههای یازده و دوازده.
- ↑ عرباحمدی، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، ۱۳۸۹ش، ص۱۸.
- ↑ عرباحمدی، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، ۱۳۸۹ش، ص۱۹.
- ↑ روغنی، شیعیان خوجه در آیینه تاریخ، ۱۳۸۷ش، صفحههای یازده و دوزاده.
- ↑ روغنی، شیعیان خوجه در آیینه تاریخ، ۱۳۸۷ش، صفحههای دوازده و سیزده.
- ↑ روغنی، شیعیان خوجه در آیینه تاریخ، ۱۳۸۷ش، صفحه چهارده.
- ↑ روغنی، شیعیان خوجه در آیینه تاریخ، ۱۳۸۷ش، صفحه چهارده.
- ↑ عرباحمدی، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، ۱۳۸۹ش، ص۹۹.
- ↑ روغنی، شیعیان خوجه در آئینه تاریخ، ۱۳۸۷ش، ص۵۵.
- ↑ «About The World Federation of KSIMC»، وبگاه The World Federation of KSIMCf Of Khoja Shia Ithna-Asheri Muslim Communities.
- ↑ عرباحمدی، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، ۱۳۸۹ش، ص۱۷۱و۲۷۷و۲۸۶.
- ↑ عرباحمدی، شیعیان تانزانیا، ۱۳۷۹ش، ص۴۰.
- ↑ روغنی، شیعیان خوجه در آئینه تاریخ، ۱۳۸۷ش، ص۱.
- ↑ عرباحمدی، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، ۱۳۸۹ش، ص۳۴۰.
- ↑ روغنی، شیعیان خوجه در آئینه تاریخ، ۱۳۸۷ش، ص۱۴۱و۱۴۲و۱۵۷.
- ↑ عرباحمدی، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، ۱۳۸۹ش، ص۴۱۳، پانویس.
- ↑ روغنی، شیعیان خوجه در آئینه تاریخ، ص۲۴.
- ↑ رنجبر شیرازی، شیعیان تانزانیا، ۱۳۹۳ش، ص۷۷و۷۸.
منابع
- رنجبر شیرازی، روحالله، شیعیان تانزانیا؛ بررسی وضعیت فرهنگیاجتماعی، قم، انتشارات شیعهشناسی، چاپ اول، ۱۳۹۳ش.
- روغنی، زهرا، شیعیان خوجه در آئینه تاریخ، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۸۷ش.
- عرباحمدی، امیربهرام، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، قم، مؤسسه شیعهشناسی، ۱۳۸۹ش.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی معین.
- «About The World Federation of KSIMC»، وبگاه The World Federation of KSIMCf Of Khoja Shia Ithna-Asheri Muslim Communities، دیدهشده در ۲۰ آبان ۱۳۹۷ش.
پیوند به بیرون