کتابخانه آصفیه
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| تأسیس | ۱۸۹۱م – ۱۳۰۸ق |
| کاربری | کتابخانه |
| مکان | حیدرآباد دکن |
| نام‌های دیگر | کتابخانه مرکزی حیدرآباد |
| مشخصات | |
| وضعیت | فعال |
| امکانات | نسخه‌های خطی کتاب‌های چاپی |
کتابخانه آصفیه یا کتابخانه مرکزی حیدرآباد (تأسیس: ۱۳۰۸ق) از کتابخانه‌های مشهور هند که در حیدرآباد دکن واقع است. این کتابخانه در زمان حکومت آصف‌جاهیان از سلسله‌های شیعی هند تأسیس شد و از این‌رو به «آصفیه» شهرت پیدا کرد. در این کتابخانه، نسخه‌های متعدد چاپی و خطی در موضوعات مختلف به زبان‌های عربی، فارسی، اردو، انگلیسی و زبان‌های محلی شبه‌قاره موجود است. در فهرست آثار عربی و فارسی، کتاب‌هایی در موضوعات فقه شیعه و مذاهب چهارگانه اهل سنت، کلام، حدیث، رجال، علوم قرآن، ادبیات، فلسفه، منطق، تاریخ، جغرافیا، طب، ریاضیات و نجوم وجود دارد. کتابخانه آصفیه با نسخه‌های منحصربه‌فرد خطی شهرت یافته است.
علامه امینی نویسنده کتاب الغدیر در سفری که به هند داشته، از این کتابخانه دیدن کرده است. نام کتابخانه آصفیه، پس از انقراض حکومت آصف‌شاهیان به «کتابخانه مرکزی حیدرآباد» تغییر کرد. امروزه کتابخانه آصفیه بیش از ۴۶۶هزار جلد کتاب چاپی دارد که از سال ۱۹۶۰م دسترسی عموم به این کتاب‌ها آزاد شده است. کار دیجیتالیِ کتب آصفیه با همکاری کتابخانه دانشگاه کارِنگی مِلون آمریکا صورت گرفت.
تاریخچه تأسیس
کتابخانه آصفیه در سال ۱۸۹۱م برابر با ۱۳۰۸ق در زمان حکومت میرمحبوب علی‌خان نظام(حک: ۱۸۶۹-۱۹۱۱م) از حاکمان آصف‌جاهی با تلاش سیدحسین بلگرامی و ملاعبدالقیوم در حیدرآباد دکن تأسیس شد و آنها اقدام به خرید کتابخانه‌های شخصی کردند.[۱] ساخت بنای کتابخانه در سال ۱۹۳۲م به‌دستور حکومت میرعثمان علی‌خان بهادر (حک: ۱۹۱۱-۱۹۴۸م) در محله افضل‌گنج آغاز شد و در سال ۱۹۳۶م با هزینه ۳۰۰ روپیه پایان یافت. در این سال تعداد کتاب‌های کتابخانه به ۱۰۰ هزار جلد رسید.[۲] [۳] پس از مدتی، حکومت دکن آن را جزو مجموعه‌های دولتی قرار داد و برای آن، بودجه سالانه تعیین کرد.[۴]
تغییر نام
چون کتابخانه در زمان حکومت آصف‌شاهیان یا آصف‌جاهی تأسیس شد، از این‌رو «آصفیه» نام گرفت.[۵] پس از انقراض حکومت آصف‌شاهیان (نظام‌شاهیه دکن) در سال ۱۹۵۶م (۱۳۷۶ق) به «کتابخانه مرکزی ایالت (حیدرآباد)» (State Central Library) تغییرنام یافت و با عنوان مخفف S.C.L شناخته می‌شود.[۶]
کتاب‌ها
در کتابخانه آصفیه نسخه‌های متعدد چاپی و خطی در موضوعات مختلف به زبان‌های عربی، فارسی، اردو، انگلیسی و زبان‌های محلی شبه قاره موجود است. در فهرست آثار عربی و فارسی، کتاب‌هایی در موضوعات فقه شیعه و مذاهب چهارگانه اهل سنت، کلام، حدیث، رجال، علوم قرآنی، ادبیات، فلسفه، منطق، تاریخ، جغرافیا، طب، ریاضیات و نجوم وجود دارد.[۸] به‌گفته آقابزرگ تهرانی، سید تصدیق‌حسین کنتوری (متوفای ۱۳۴۸ق) نوه علامه کنتوری فهرست کتاب‌های این کتابخانه را تهیه و در سال ۱۳۳۲ق در حیدرآباد دکن به چاپ رسانده است.[۹] علامه امینی در سفری که به هند داشته، از کتابخانه آصفیه بازدید کرده و نسخه‌های خطی و چاپی آن را دیده است.[۱۰]
در این کتابخانه، چندین کتاب نادر و منحصربه فرد، نسخه‌های قدیمی از سده‌های ۵ تا ۱۰ق/۱۱ تا ۱۶م، آثاری به‌خط نویسندگان یا فرزندان و شاگردانشان، نسخ منقول از نسخه‌های اصلی و کتاب‌هایی از خزاین سلاطین و کتابخانه‌های دانشمندان با حواشی و تعلیقات موجود است.[۱۱]
در سال ۱۹۶۷م بیش از ۱۷هزار کتاب نادر خطی این کتابخانه که متعلق به قرن‌های پنجم و ششم هجری است، به «کتابخانه دولتی نسخ شرقی و مؤسسه تحقیقاتی آندرا پِرادِش» انتقال یافت.[۱۲]
امروزه کتابخانه آصفیه بیش از ۴۶۶هزار جلد کتاب چاپی به زبان‌های هندی، انگلیسی، فارسی، تلگو، عربی، تامیلی و اردو دارد که از سال ۱۹۶۰م دسترسی عموم به این کتاب‌ها آزاد شده است. کار دیجیتالیِ کتب آصفیه با همکاری کتابخانه دانشگاه کارِنگی مِلون آمریکا صورت گرفت.[۱۳]
مدیریت
نخستین مدیر کتابخانه آصفیه، مولوی سید علی‌حیدر طباطبایی بود. پس از مرگ او، مولوی تصدیق‌حسین نوه علامه کنتوری، ریاست کتابخانه را بر عهده گرفت.[۱۴] او در ۲۴ ربیع‌الاول ۱۳۱۴ق، به سرپرستی کتابخانه منصوب شد و در مدت‌زمان ریاستش، افرادی را در کتاب‌شناسی، کتاب‌داری و تحقیق تربیت کرد. سید تصدیق، نسخه‌بدل‌های هزاران کتاب را به‌دست آورد و فهرست‌ها را آماده کرد و بسیاری از کتاب‌ها را به‌وسیله برادرش در لکهنو و دکن به چاپ رساند.[۱۵]
پس از سید تصدیق، پسرش مولوی عباس‌حسین مدیر کتابخانه شد و تدوین فهرستی از گزیده کتاب‌های عربی و فارسی آصفیه به کوشش او و پسرش انجام پذیرفت.[۱۶] فهرست کتاب‌های عربی، فارسی و اردو کتابخانه آصفیه گردآوری شده است.[۱۷]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ بخش ادبیات دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، «آصفیه»، ج۱، ص۴۳۶.
- ↑ کتابخانه مرکزی ایالت در هند، پایگاه خبری نسخ خطی.
- ↑ شهر حیدرآباد و قدمت ۵۰۰ ساله شیعیان ایرانی، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ کتابخانه مرکزی ایالت در هند، پایگاه خبری نسخ خطی.
- ↑ کتابخانه مرکزی ایالت در هند، پایگاه خبری نسخ خطی.
- ↑ پایگاه خبری نسخ خطی، کتابخانه مرکزی ایالت در هند.
- ↑ فهرست مشروع بعض کتب نفیسه قلمیه مخزونه کتب خانه آصفیه، بنیاد محقق طباطبایی.
- ↑ بخش ادبیات دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، «آصفیه»، ج۱، ص۴۳۶.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، دارالاضواء، ج۱۶، ص۳۹۱.
- ↑ رجایی، الادباء من آل ابی‌طالب، ۱۴۳۴ق، ج۳، ص۴۰۶.
- ↑ بخش ادبیات دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، «آصفیه»، ج۱، ص۴۳۶.
- ↑ بخش ادبیات دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، «آصفیه»، ج۱، ص۴۳۶؛ شهر حیدرآباد و قدمت ۵۰۰ ساله شیعیان ایرانی، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ شهر حیدرآباد و قدمت ۵۰۰ ساله شیعیان ایرانی، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ بخش ادبیات دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، «آصفیه»، ج۱، ص۴۳۶.
- ↑ آشنایی اجمالی با فرزندان مرحوم مفتی محمدقلی، بنیاد فرهنگی امامت.
- ↑ بخش ادبیات دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، «آصفیه»، ج۱، ص۴۳۶.
- ↑ کیخا، «فهرست نسخه‌های خطی در کتابخانه‌های هند»، ص۱۹۹.
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، بی‌تا.
- رجایی، مهدی، الادباء من آل ابی‌طالب، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی، ۱۴۳۴ق.
- کیخا، بتول، «فهرست نامه‌های نسخ خطی فارسی در هند»، مطالعات شبه قاره، سال ششم، شماره۲۰، پاییز ۱۳۹۳ش.
- بخش ادبیات دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، «آصفیه» در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۴ش.
- شهر حیدرآباد و قدمت ۵۰۰ ساله شیعیان ایرانی، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، مجله اخبار شیعیان فروردین ۱۳۸۷ش، شماره ۲۹.
- کتابخانه مرکزی ایالت در هند، پایگاه خبری نسخ خطی، تاریخ درج مطلب، ۱۷ تیر ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید، ۱۵ اردیبهشت، ۱۳۹۹ش.
- آشنایی اجمالی با فرزندان مرحوم مفتی محمدقلی، بنیاد فرهنگی امامت، تاریخ بازدید، ۱۵ اردیبهشت، ۱۳۹۹ش.
- فهرست مشروع بعض کتب نفیسه قلمیه مخزونه کتب خانه آصفیه، بنیاد محقق طباطبایی، تاریخ بازدید، ۱۵ اردیبهشت، ۱۳۹۹ش.
پیوند به بیرون