گودال قتلگاه
گودال قتلگاه، گودی قتلگاه یا قتلگاه مکان شهادت امام حسین(ع).
گفته شده سر امام حسین(ع) به دست شمر بن ذی‌الجوشن یا سنان بن انس نخعی در گودال قتلگاه از تن جدا شده است. این مکان در حرم امام حسین(ع) نزدیک ضریح واقع شده و زیارتگاه شیعیان و محبان اهل بیت(ع) است.
برخی براین باورند گودال قتلگاه در دوران پهلوی بر سر زبان‌ها افتاد و شهرت یافته است و در منابع قدیمی چیزی درباره آن وجود ندارد با این حال برخی به وجود آن در سده هشتم قمری اشاره کرده‌اند و ناصرالدین شاه قاجار در سفرنامه‌اش آن را توصیف کرده است.
موقعیت و خصوصیات
قتلگاه، گودی یا گودال قتلگاه محل به شهادت رسیدن امام حسین(ع) است؛[۱] محلی که سر امام حسین(ع) به دست شمر بن ذی‌الجوشن یا سنان بن انس نخعی در آنجا از تن جدا شد.[۲] قتلگاه نسبت به سایر قسمت‌های میدان کربلا پایین‌ترین جا بوده است[۳] و به همین جهت آن را گودال یا گودی قتلگاه نامیده‌اند.[۴]
گودی قتلگاه بیرون از ضریح امام حسین(ع)، حجره‌ای است با درب نقره‌ای و پنجره‌ای رو به سوی صحن که در جنوب غربی رواق حبیب بن مظاهر قرار دارد. کف این مکان با سنگ مرمر روشن فرش و دیواره‌های آن نیز آیینه‌کاری شده است و در آن سردابی با در نقره‌ای وجود دارد.[۵]
سرداب، محل شهادت امام حسین(ع) محسوب می‌شود و سنگ مرمری به بلندی نیم‌متر از سطح زمین، به صورت قبر، بر روی آن محل قرار دارد.[۶]
قتلگاه با عناوین دیگری مانند مَقْتَل،[۷] محل النَّحْر، مَنْحَر، مَذْبَح نیز آمده است.[۸]
بررسی تاریخی
برخی از تاریخ‌پژوهان برآنند در منابع معتبر کهن و حتی منابع دوره صفویه تا قاجار، مطلبی درباره گودی قتلگاه یافت نمی‌شود؛ بلکه این مطلب در دوران پهلوی توسط خطبا و واعظان هنگام ذکر مصیبت امام حسین(ع) بر سر زبان‌ها افتاده و به تدریج شهرت یافته است.[۹] البته برخی گودی قتلگاه را دارای سابقه معتبر و مشهور دانسته و انتساب آن به دوران پهلوی را نادرست خوانده‌اند.[۱۰]
زین‌الدین شیبانی، از بزرگان صوفیه در سده سیزدهم قمری، به وجود قتلگاه در سده هشتم قمری اشاره کرده است.[۱۱] برداشت محقق کتاب بغیة النبلاء فی تاریخ کربلا[یادداشت ۱] از «قتلگاه» در کتاب پیش‌گفته، سرداب قتلگاه بوده است.[۱۲] ناصرالدین شاه قاجار در سفرنامه‌اش، در سال ۱۲۸۷ق. (۱۲۴۹ش)، قتلگاه را «خیلی گود» توصیف کرده که دارای پله بوده است.[۱۳]
به اعتقاد برخی، سپهر کاشانی، نویسنده کتاب ناسخ التواریخ در دوره قاجار، نخستین کسی است که از واژه گودال قتلگاه استفاده کرده و این واژه پیش از آن در منابع تاریخی و حدیثی به کار نرفته است.[۱۴]
گودال قتلگاه در اشعار
درباره گودال قتلگاه شاعران در طول تاریخ اشعار فراوانی سروده اند وهر یک از منظری به توصیف وتشریح جزییات آن مکان و حادثه اش پرداخته اند.یکی از اشعار معروف دراین زمینه شعر سپید [یادداشت ۲]علی موسوی گرمارودی[یادداشت ۳] است این شعر از بهترین سروده های علی موسوی گرمارودی، شاعرِ معاصر، می باشد. وی در فراز مربوط به گودال می گوید:در فکر آن گودالم / که خون تو را مکیده است / هیچ گودالی چنین رفیع ندیده بودم / در حضیض هم می توان عزیز بود / از گودال بپرس...[۱۵]
تابلوی عرش بر زمین
تابلوی عرش بر زمین اثر محمود فرشچیان، بازگوکننده صحنه وداع حضرت زینب(س) با پیکر امام حسین(ع) در گودی قتلگاه است. این تابلو که در ابعاد ۱۲۳ در ۸۰ سانتی‌متر است و به سبک نگارگری در سال ۱۳۹۶ش. ترسیم شد، به موزه آستان قدس رضوی اهدا شد. در این تابلو فقط دو پای امام حسین(ع) دیده می‌شود و پیکر امام با ظرافت خاصی در پشت تل خاک قرار گرفته است. در مرکز تابلو پرچم خون‌آلودی افتاد و سوگواری فرشتگان همراه با حضرت زینب(س) به تصویر کشیده شده است.[۱۶]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ آل‌طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ۱۳۷۸ش، ص۱۱۶و۱۶۲؛ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۹۳ش، ص۴۱۷.
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۹۳ش، ص۴۱۷.
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۹۳ش، ص۴۱۷.
- ↑ مطهری، فلسفه اخلاق، ۱۳۶۷ش، ص۱۳۳.
- ↑ آل‌طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ۱۳۷۸ش، ص۱۶۲؛ قریشی، مرقدها و مکان‌های زیارتی کربلا، ۱۳۹۱ش، ص۳۷.
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۹۳ش، ص۴۱۷.
- ↑ آل‌طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ۱۳۷۸ش، ص۱۶۲.
- ↑ نبوی، «قتلگاه حسین بن علی(ع)»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ گروهی از تاریخ‌پژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء(ع)، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۵۵۹.
- ↑ نبوی، «قتلگاه حسین بن علی(ع)»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ شیروانی، ریاض السیاحه، ۱۳۶۱ش، ص۵۸۳.
- ↑ آل طعمه، بغیة النبلاء، مرکز کربلاء للدراسات و البحوث، پانویس، ص۱۸.
- ↑ ناصر‌الدین‌شاه، شهریار جاده‌ها، سفرنامه ناصرالدین شاه به عتبات، ۱۳۷۲ش، ص۱۱۶.
- ↑ رفعت، «نگاهی انتقادی به محل شهادت امام حسین(ع)؛ تحلیل پنداره گودال قتلگاه»، ص۵۸.
- ↑ گودال قتلگاه، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ «تابلو عرش بر زمین(گودی قتلگاه)»، سایت موزه حرم مطهر رضوی.
یادداشت
منابع
- آل‌طعمه، سلمان هادی، کربلا و حرم‌های مطهر، ترجمه حسین صابری، تهران، نشر مشعر، ۱۳۷۸ش.
- آل‌طعمه، عبدالحسین الکلیدار، بغیة النبلاء فی تاریخ کربلاء، تحقیق عبدالامیر عزیز القریشی و طارق نافع الحمدانی، کربلاء، مرکز کربلاء للدراسات و البحوث.
- «تابلو عرش بر زمین(گودی قتلگاه)»، سایت موزه حرم مطهر رضوی، تاریخ درج: ۲ خرداد ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۲۵ شهریور ۱۳۹۸ش.
- رفعت، محسن، «نگاهی انتقادی به محل شهادت امام حسین(ع)؛ تحلیل پنداره گودال قتلگاه»، در فصلنامه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، شماره ۲۸، پاییز ۱۳۹۶ش.
- شیروانی، زین‌العابدین، ریاض السیاحة، با تحقیق و تصحیح حسین بدرالدین و اصغر حامد ربانی، تهران، انتشارات سعدی، ۱۳۶۱ش.
- گروهی از تاریخ‌پژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء(ع)، زیر نظر مهدی پیشوایی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۹۱ش.
- قریشی، عبدالامیر، مرقدها و مکان‌های زیارتی کربلا، ترجمه احسان مقدس، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۱ش.
- محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، قم، نشر معروف، چاپ هفتم، ۱۳۹۳ش.
- مطهری، مرتضی، فلسفه اخلاق، تهران، صدرا، ۱۳۶۷ش.
- ناصرالدین شاه قاجار، شهریار جاده‌ها: سفرنامه ناصرالدین شاه به عتبات، به کوشش محمدرضا عباسی، پرویز بدیعی، انتشارات سازمان اسناد ملی ایران، ۱۳۷۲ش.
- نبوی، احمد، «قتلگاه حسین بن علی(ع)»، مجله فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، مهرماه ۱۳۹۲ش، در وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
پیوند به بیرون
«نگاهی انتقادی به محل شهادت امام حسین(ع)؛ تحلیل پنداره گودال قتلگاه»، محسن رفعت.
| سنت‌ها و مراسم‌ها | فهرست آیین‌های عاشورایی • سیاه‌پوشی • تشت‌گذاری • زنجیرزنی • سینه‌زنی • سنج و دمام • مرثیه‌خوانی • نوحه‌خوانی • دسته عزاداری • هیئت عزاداری • تعزیه‌خوانی • روضه‌خوانی • مقتل‌خوانی • قمه‌زنی • نخل‌گردانی • تابوت‌گردانی • مراسم‌تابوت • مشعل‌گردانی • حسی • گِل‌مالی • شاخسِی واخسِی • همایش شیرخوارگان • پیاده‌روی اربعین • خیمه‌سوزان • چاووش‌خوانی • عَلَم‌کشی • چهل منبر • یزله‌خوانی • عزاداری طویریج • پرده‌خوانی • یوم‌الحسین • جاماندگان اربعین • یوم العباس |  |
|---|---|---|
| روضه‌ها | ||
| تعزیه‌ها | ||
| مناسبت‌ها | ||
| مکان‌ها | کربلا • حرم امام حسین(ع) • حرم حضرت عباس(ع) • بین‌الحرمین • تل زینبیه • گودال قتلگاه • کف‌العباس • خرابه شام • خیمه‌گاه • فرات • غاضریه • نهر علقمه • نینوا • حسینیه • تکیه • سقاخانه • امام‌باره • حسینی‌دالان • بازار شام | |
| کتاب‌ها | ||
| آداب | ||
| مرثیه‌ها | ||
| وابسته | سوگواری • مقتل • توغ • زیارت عاشورا • تحریفات عاشورا • ادبیات عاشورایی • موکب • لعن یزید • گریه بر حسین(ع) • حدیث ریان بن شبیب • پیرغلام اهل‌بیت • فقه عزاداری | |