علی ولی الله
علی وَلیُّ الله (به‌فارسی: علی سرپرست از جانب خداست) شعار شیعیان درباره اعتقاد به امامت و ولایت امام علی(ع) است. شیعیان خلافت علی(ع) را پس از رحلت پیامبر(ص) دستوری از سوی خدا می‌دانند.
شیعیان در اذان و اقامه پس از شهادت به رسالت پیامبر(ص) و همچنین پس از شهادتین، به «علی ولی الله» نیز شهادت می‌دهند، اگرچه آن را جزئی از اذان و اقامه نمی‌دانند.
میرزای قمی، عالم شیعه قرن سیزدهم قمری، گفتن «علی ولی الله» را پس از «لا اله الا الله، محمد رسول الله» مستحب دانسته است. همچنین از نظر سید محمدحسین حسینی تهرانی، این چند جمله جدایی‌ناپذیر است؛ با این استدلال که در نخستین روزی که پیامبر اقوام خود را به اسلام، دعوت کرد، به پیروی از امام علی(ع) نیز دستور داد.
سکه‌هایی با ضرب عبارت «علی ولی الله» در حکومت‌های شیعی همچون آل‌بویه، اسماعیلی، فاطمی و صفوی بر جای مانده که قدیمی‌ترین آن مربوط به نیمه قرن چهارم قمری است. این عبارت در معماری‌های دوره فاطمی نیز به‌کار رفته است؛ از جمله روی محرابی که در سال ۴۷۸ق (۱۰۹۴م) به مسجد اِبن‌طولون در قاهره افزوده شد.
جایگاه و مفهوم‌شناسی
«علی ولی الله» از شعارهای بارز شیعه درباره اعتقاد به امامت و ولایت امام علی(ع) است که از آیه ولایت و احادیثی مانند حدیث ولایت و خطبه غدیر گرفته شده است.[۳] شیعیان «علی ولی الله» را به‌معنای «علی سرپرست[۴] از جانب خدا است» دانسته[۵] و خلافت علی(ع) پس از رحلت پیامبر(ص) را دستوری از سوی خدا می‌دانند.[۶] در مقابل، اهل‌سنت خلافت علی(ع) را پس از خلافتِ خلفای سه‌گانه شمرده[۷] و خلافت او را مانند خلافت دیگر خلفا، از جانب خدا نمی‌دانند.[۸]
عبارت «علی ولی الله» از میان کتاب‌های چهارگانه شیعه، در الکافی[۹] و در مَن لا یَحضُرُه الفَقیه[۱۰] ذکر شده است. همچنین در زیارتنامه‌هایی که در این کتاب‌ها ذکر شده، امام علی(ع) با عنوان «ولی‌الله» مخاطب قرار گرفته است.[۱۱] در برخی روایات در منابع روایی شیعه، پس از عبارت «علی ولی الله»، جمله «وَصیُّ رَسُولِ الله» (به‌فارسی: جانشین رسول خدا)[۱۲] و در برخی، «خلیفةُ بعدِ رسولِ الله» (به‌فارسی: خلیفه پس از رسول خدا) ذکر شده است.[۱۳] برخی صوفیان اهل‌سنت نیز عبارت «علی ولی الله» را در آثارشان ذکر کرده‌اند.[۱۴]
شیعیان در مراسمی که در عید غدیر برگزار می‌کنند، تابلوها و پرچم‌هایی با عبارت «علی ولی الله» نصب می‌کنند.[۱۵] همچنین آن را روی نگین انگشتر حک می‌کنند.[۱۶] پشت‌نویسی خودرو با این عبارت، از فرهنگ‌های برخی شیعیان در ایران است.[۱۷]
شهادت ثالثه
شیعیان در اذان و اقامه پس از شهادت به رسالت پیامبر(ص)، به «علی ولی الله» شهادت می‌دهند.[۱۸] فقیهان شیعه آن را جزئی از اذان و اقامه نمی‌دانند؛[۱۹] ولی بسیاری از آنها گفتن آن را به قصد رسیدن به ثواب، جایز شمرده‌اند.[۲۰] همچنین شیعیان برای شهادت اسلام آوردن، پس از شهادت به توحید و رسالت پیامبر(ص) به «علی ولی الله» شهادت می‌دهند؛[۲۱] اگرچه فقیهان شیعه آن را برای اسلام آوردن لازم ندانسته‌اند.[۲۲]
در روایاتی از منابع حدیثی شیعه، پس از عبارت «لا اِلٰهَ اِلّا الله، محمدٌ رسولُ الله»، جمله علی ولی الله ذکر شده[۲۳] و گفتن علی ولی الله پس از آن، باعث آمرزش گناهان دانسته شده است.[۲۴] میرزای قمی، فقیه شیعه قرن سیزدهم قمری، بر اساس روایات، گفتن «علی ولی الله» پس از «محمد رسول الله» را مستحب دانسته است.[۲۵] سید محمدحسین حسینی تهرانی عالم شیعه (درگذشت ۱۳۷۴ش)، عبارت «لا اله الا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله» را غیرقابل جداسازی دانسته است. او به حدیث یَومُ الدّار استدلال کرده که بر اساس آن، در نخستین روزی که پیامبر اقوام خود را به اسلام و گفتن شهادتین دعوت کرد، به پیروی از امام علی(ع) نیز دستور داد.[۲۶]
بر اساس برخی روایات، در روز قیامت روی تاج‌هایی بر سر پیامبر(ص)[۲۷] و امام علی(ع)،[۲۸] عبارت «لا اله الا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله» نوشته شده است. [یادداشت ۱] شبیه این توصیفات در برخی از دیگر روایات منابع شیعه نیز ذکر شده است.[۲۹]
عبارت «بسم الله الرحمن الرحیم، لا اله الا الله محمد رسول الله علی ولی الله»، یکی از عباراتی بود که روی پارچه‌های دوره فاطمی نوشته می‌شد.[۳۰]
ضرب سکه با عبارت علی ولی الله
.jpg)
برخی حاکمان در حکومت‌های شیعی[۳۲] همچون اسماعیلی[۳۳] و فاطمی[۳۴] سکه با عبارت علی ولی الله ضرب کرده‌اند. شماری از آنها چنین‌اند:
- باوندیان در طبرستان در نیمه قرن چهارم قمری[۳۵]
- دیلمیان در گیلان[۳۶]
- آل‌بویه پس از به حکومت رسیدن بَساسیری (درگذشت ۴۵۱ق)[۳۷]
- اولجایتو، هشتمین سلطان ایلخانی، پس از تغییر مذهبش به شیعه[۳۸]
- سربداران (حکومت ۷۳۶-۷۸۸ق)[۳۹]
- اسماعیلیان اَلَموت (حکومت ۴۸۳-۶۵۴)[۴۰]
- صفویان (حکومت ۹۰۷-۱۱۳۵ق)[۴۱]
درج «علی ولی الله» روی سکه، از سوی حاکمان غیرشیعه مانند اَرغون، چهارمین حاکم ایلخانی (حکومت ۶۸۳-۶۹۰ق)،[۴۲] و آق‌قویونلوها (حکومت ۸۷۲-۹۰۸ق)[۴۳] نیز گزارش شده است. برخی پژوهشگران تاریخ، دلیل آن را گرایش اعتقادی حاکمان به مذهب شیعه[۴۴] یا جلب حمایت شیعیان[۴۵] دانسته‌اند.
در بناهای تاریخی و مذهبی
جمله «علی ولی الله» در معماری‌های شیعی[۴۷] و در دوره فاطمی به‌کار می‌رفت.[۴۸] برای نمونه روی محرابی که در سال ۴۷۸ق (۱۰۹۴م) به مسجد اِبن‌طولون در قاهره افزوده شد، عبارت «لا اله الا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله» نوشته شده است.[۴۹] این محراب در دوره خلافت معاذ مستنصر فاطمی (حکومت ۴۲۷-۴۸۷ق)، هجدهمین امام اسماعیلیه ساخته شد.[۵۰]
روی گنبد سلطانیه واقع در شهر سلطانیه نزدیک زنجان، کتیبه «علی ولی الله» نقش شده که مربوط به سال ۷۱۰ق است. گنبد سلطانیه پس از شیعه شدن اولجایتو، هشتمین پادشاه ایلخانی، و به دستور وی ساخته شد.[۵۱] همچنین عبارت «علی ولی الله» بر دیوارهای مسجد کبود تبریز نقش شده است که در زمان جهان‌شاه، از پادشاهان قَراقویونْلو در سال ۸۷۰ق ساخته شد.[۵۲] محراب امامزاده حبیب بن موسی در کاشان مربوط به سال ۷۷۰ق نیز، دارای عبارت «لا اله الا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله» است.[۵۳]
جمله «علی ولی الله» در حرم برخی امامان و امامزادگان به‌کار رفته است؛ از جمله روی ضریح حرم امام علی(ع)،[۵۴] ضریح امام رضا(ع)[۵۵] و مناره حرم حضرت عباس(ع).[۵۶]
در ادبیات
عبارت «علی ولی الله» در ادبیات فارسی انعکاس داشته است. سید علی عمادالدین نسیمی، شاعر صوفی قرن هشتم قمری، چنین سروده است:
اسیری لاهیجی نوربخشی، صوفی قرن نهم قمری، غزلی با ردیف «علی ولی الله» سروده که دو بیت آغازین آن چنین است:
عرفی شیرازی شاعر قرن دهم قمری،[یادداشت ۲][۵۹] محمدقلی سلیم تهرانی شاعر قرن یازدهم قمری،[یادداشت ۳][۶۰] و محمدکاظم آشفته شیرازی شاعر دوره قاجار نیز[یادداشت ۴] [۶۱] عبارت «علی ولی الله» را در اشعار خود به کار برده‌اند.
«علی ولی الله» در شعر عربی نیز انعکاس داشته است؛ فضل بن عباس لَهَبی از شاعران بنی‌هاشم، در پاسخ شعری که ولید بن عقبة بن ابی‌مُعَیْط، برادر مادری عثمان در سوگ قتل وی و علیه بنی‌هاشم سروده بود، شعری گفت که در آن عبارت «علی ولی الله» به‌کار رفته است.[یادداشت ۵][۶۲]
همچنین ابن‌شهرآشوب عالم شیعه قرن ششم قمری[یادداشت ۶][۶۳] و جمال‌الدین محمد نجفی مالکی (درگذشت پس از ۱۰۸۶ق)، شاعر و از نوادگان مالک اشتر[یادداشت ۷][۶۴] نیز «علی ولی الله» را در شعر عربی خود به کار برده‌اند.
نگارخانه
-
![یکی از کتیبه‌های فوقانی ضریح امام علی(ع).[۶۵]](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/6/6e/%D9%86%D9%82%D8%B4_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A8%D8%B1_%D8%B6%D8%B1%DB%8C%D8%AD_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B9%D9%84%DB%8C.jpg/120px-%D9%86%D9%82%D8%B4_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A8%D8%B1_%D8%B6%D8%B1%DB%8C%D8%AD_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B9%D9%84%DB%8C.jpg)
یکی از کتیبه‌های فوقانی ضریح امام علی(ع).[۶۵]
-
![عبارت علی ولی‌الله در حرم امام علی(ع).[۶۶]](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/2/28/%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%AD%D8%B1%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B9%D9%84%DB%8C.jpg/80px-%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%AD%D8%B1%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B9%D9%84%DB%8C.jpg)
عبارت علی ولی‌الله در حرم امام علی(ع).[۶۶]
-
![نقش علی ولی الله بر ضریح امام رضا(ع).[۶۷]](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/7/74/%D9%86%D9%82%D8%B4_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A8%D8%B1_%D8%B6%D8%B1%DB%8C%D8%AD_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B1%D8%B6%D8%A7.jpg/120px-%D9%86%D9%82%D8%B4_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A8%D8%B1_%D8%B6%D8%B1%DB%8C%D8%AD_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B1%D8%B6%D8%A7.jpg)
نقش علی ولی الله بر ضریح امام رضا(ع).[۶۷]
-
![نقش علی ولی‌الله روی مناره حرم حضرت عباس(ع) به خط کوفی بنایی.[۶۸]](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/5/55/%D9%86%D9%82%D8%B4_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AD%D8%B1%D9%85_%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3.jpg/120px-%D9%86%D9%82%D8%B4_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AD%D8%B1%D9%85_%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3.jpg)
نقش علی ولی‌الله روی مناره حرم حضرت عباس(ع) به خط کوفی بنایی.[۶۸]
-
![قطعه خوشنویسی علی ولی‌الله، به خط ثلث اثر محمد المشرفاوی (۱۴۳۹ق).[۶۹]](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/d/d4/%D9%82%D8%B7%D8%B9%D9%87_%D8%AE%D9%88%D8%B4%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87.jpg/120px-%D9%82%D8%B7%D8%B9%D9%87_%D8%AE%D9%88%D8%B4%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87.jpg)
قطعه خوشنویسی علی ولی‌الله، به خط ثلث اثر محمد المشرفاوی (۱۴۳۹ق).[۶۹]
-
![سکه‌ای از دوره شاه اسماعیل اول که روی آن عبارت لا اله الا الله محمد رسول الله علی ولی الله نقش شده است. (۹۲۹ق در شیراز)[۷۰]](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/7/7c/%D8%B3%DA%A9%D9%87_%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84_%D8%A7%D9%88%D9%84.jpg/120px-%D8%B3%DA%A9%D9%87_%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84_%D8%A7%D9%88%D9%84.jpg)
سکه‌ای از دوره شاه اسماعیل اول که روی آن عبارت لا اله الا الله محمد رسول الله علی ولی الله نقش شده است. (۹۲۹ق در شیراز)[۷۰]
-
![سکه‌ای از دوران اولجایتو پادشاه ایلخانی، که عبارت علی ولی‌الله بر آن نقش شده است. (بین ۷۰۳ و ۷۱۶ق)[۷۱]](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/3/38/%D8%B3%DA%A9%D9%87_%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D8%A8%D9%86%D8%AF%D9%87.png/120px-%D8%B3%DA%A9%D9%87_%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D8%A8%D9%86%D8%AF%D9%87.png)
-
![عبارت علی ولی‌الله روی سکه‌ای از دوره رستم بن شروین (۳۶۵ق در طبرستان)[۷۲]](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/7/76/%D8%B3%DA%A9%D9%87_%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%85_%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%B1%D9%88%DB%8C%D9%86.jpg/120px-%D8%B3%DA%A9%D9%87_%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%85_%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%B1%D9%88%DB%8C%D9%86.jpg)
-
حکاکی علی ولی الله روی انگشتر
-
حک علی ولی‌الله در کنار لااله اله الله و محمد رسول‌الله بر محراب مسجد کوفه
![یکی از کتیبه‌های فوقانی ضریح امام علی(ع).[۶۵]](/view/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%86%D9%82%D8%B4_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A8%D8%B1_%D8%B6%D8%B1%DB%8C%D8%AD_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B9%D9%84%DB%8C.jpg)
![عبارت علی ولی‌الله در حرم امام علی(ع).[۶۶]](/view/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%AD%D8%B1%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B9%D9%84%DB%8C.jpg)
![نقش علی ولی الله بر ضریح امام رضا(ع).[۶۷]](/view/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%86%D9%82%D8%B4_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A8%D8%B1_%D8%B6%D8%B1%DB%8C%D8%AD_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B1%D8%B6%D8%A7.jpg)
![نقش علی ولی‌الله روی مناره حرم حضرت عباس(ع) به خط کوفی بنایی.[۶۸]](/view/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%86%D9%82%D8%B4_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AD%D8%B1%D9%85_%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3.jpg)
![قطعه خوشنویسی علی ولی‌الله، به خط ثلث اثر محمد المشرفاوی (۱۴۳۹ق).[۶۹]](/view/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%82%D8%B7%D8%B9%D9%87_%D8%AE%D9%88%D8%B4%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87.jpg)
![سکه‌ای از دوره شاه اسماعیل اول که روی آن عبارت لا اله الا الله محمد رسول الله علی ولی الله نقش شده است. (۹۲۹ق در شیراز)[۷۰]](/view/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%B3%DA%A9%D9%87_%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84_%D8%A7%D9%88%D9%84.jpg)
![سکه‌ای از دوران اولجایتو پادشاه ایلخانی، که عبارت علی ولی‌الله بر آن نقش شده است. (بین ۷۰۳ و ۷۱۶ق)[۷۱]](/view/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%B3%DA%A9%D9%87_%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D8%A8%D9%86%D8%AF%D9%87.png)
![عبارت علی ولی‌الله روی سکه‌ای از دوره رستم بن شروین (۳۶۵ق در طبرستان)[۷۲]](/view/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%B3%DA%A9%D9%87_%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%85_%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%B1%D9%88%DB%8C%D9%86.jpg)
پانویس
- ↑ «Mirror image of 'Ali wali Allah»، Library of Congress.
- ↑ «گنبد حرم علوی تمیز شد/ نصب پرچم علی ولی‌الله»، پایگاه خبری تحلیلی ۳۶۱ درجه ایران.
- ↑ محدثی، فرهنگ غدیر، ۱۳۸۶ش، ص۴۲۲ و ۴۲۳.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به حسینی میلانی، جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۲۹۴.
- ↑ طباطبایی، بررسی‌های اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۵۰.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به طبری صغیر، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۸.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به عبدالله بن احمد بن حنبل، السنة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۵۷۳؛ قیروانی، عقیدة السلف، دار العاصمة، ص۶۱.
- ↑ ایجی، المواقف فی علم الکلام، عالم الکتب، ص۳۹۵.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۲۹ق، ج۸، ص۹۹.
- ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۰۴.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۲۹ق، ج۹، ص۲۹۵ و ۲۹۶؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵۸۶، ۵۸۹، ۵۹۰، ۵۹۲؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۲۶، ۲۷، ۲۸.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به راوندی، الدعوات، ۱۴۰۷ق، ص۲۱۱.
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۰۸.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به کشفی ترمذی، مناقب مرتضوی، ۱۳۸۰ش، ص۱۴۰ و ۳۱۹؛ مظهری، التفسیر المظهری، ۱۴۱۲ق، ج۷، ص۲۵۶؛ قندورزی،ینابیع المودة، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۲۵۰، ۲۸۸ و ۲۴۹.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به «حضور میلیونی مردم تهران در مهمانی ۱۰ کیلومتری غدیر»، خبرگزاری تابناک.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به «انگشتر عقیق خطی علی ولی الله»، جواهرات پرچمی.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به «شابلون پشت‌نویسی ماشین طرح علی ولی الله»، خدمتگزاران.
- ↑ سراوی، القطوف الدانیة فی المسائل الثمانیة، ۱۹۹۷م، ج۱، ص۵۵.
- ↑ سبحانی، شیعه شناخت، ۱۳۹۷ش، ص۳۵۲؛ یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۵۳۲.
- ↑ غزی، الشهادة الثالثة المقدسة، ۱۴۲۳ق، ص۳۶۱-۳۸۴.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۵۲؛ ابن‌شاذان، الروضة فی فضائل امیرالمؤمنین(ع)، ۱۴۲۳ق، ص۱۹۶.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴۱، ص۶۳۰؛ شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیة، ج۱۵، ۳۶.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۳۲۵؛ شیخ صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۶۷۰.
- ↑ ابن شاذان قمی، الروضة فی فضائل امیرالمؤمنین، ۱۴۲۳ق، ص۲۳.
- ↑ میرزای قمی، غنائم الایام، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۴۲۳.
- ↑ حسینی طهرانی، امام‌شناسی،۱۴۰۲ق، ج۱، ص۹۵.
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۳۲۵.
- ↑ شیخ صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۶۷۰.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۲۹ق، ج۸، ص۹۹؛ شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۳۲۴؛ طبری آملی صغیر، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۴۱۳؛ ابن شاذان، مائة منقبة من مناقب امیرالمؤمنین و الائمة، 1407ق، ص۴۹.
- ↑ زکی محمد حسن، «المنسوجات الاسلامیةالمصریة و معرض جوبلان بباریس»، ص۲۹.
- ↑ «FATIMID, AL-MUSTANSIR»، NumisBids.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ۱۴۱۲ق، ج۱۶، ص۳۷؛ فسایی، فارسنامه ناصری، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۸۸.
- ↑ سرافرازی، «شعائر شیعی بر سکه‌های اسلامی تا شگل‌گیری حکومت صفویان»، ص۱۳.
- ↑ عودی، «کاوشی نوین در تاریخ فاطمیات مصر»، ص۳۵.
- ↑ مودت، «تحلیلی بر روند ضرب عبارت علی ولی الله بر سکه‌های باوندیان کیوسیه»، ص۲۱۹.
- ↑ جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۳۶۱.
- ↑ ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ۱۴۱۲ق، ج۱۶، ص۳۷.
- ↑ فسایی، فارسنامه ناصری، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۸۸.
- ↑ جان ماسون، خروج و عروج سربداران، ۱۳۶۱ش، ص۸۳.
- ↑ سرافرازی، «شعائر شیعی بر سکه‌های اسلامی تا شگل‌گیری حکومت صفویان»، ص۱۳.
- ↑ اندامی و سلیمانی، «برگی از سکه‌شناسی (روند تشیع در ایران)»، ص۸۳ و ۸۴.
- ↑ جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۶۹۱.
- ↑ سرافرازی، «شعائر شیعی بر سکه‌های اسلامی تا شگل‌گیری حکومت صفویان»، ص۲۳.
- ↑ جان ماسون، خروج و عروج سربداران، ۱۳۶۱ش، ص۸۳؛ جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۳۶۱.
- ↑ سرافرازی، «شعائر شیعی بر سکه‌های اسلامی تا شگل‌گیری حکومت صفویان»، ص۱۵.
- ↑ «Molana Imam Mustansirbillah»، The Bohras.
- ↑ محدثی، فرهنگ غدیر، ۱۳۸۶ش، ص۴۲۳.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به «Molana Imam Mustansirbillah»، The Bohras.
- ↑ فؤاد سید، «القاهرة»، ص۸۰۴۴.
- ↑ «Molana Imam Mustansirbillah»، The Bohras.
- ↑ جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۷۳۷.
- ↑ سرافرازی، «شعائر شیعی بر سکه‌های اسلامی تا شکل‌گیری حکومت صفویان»، ص۲۲.
- ↑ جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۸۵۰.
- ↑ «الضریح المقدس»، شبکة الامام علی(ع) میدیا.
- ↑ «عکس با کیفیت: ضریح مطهر امام رضا(ع)»، پایگاه عکس رضوی.
- ↑ «گنبد حرم حضرت عباس(ع)»، پایگاه کرب‌وبلا (پایگاه تخصصی امام حسین(ع)).
- ↑ نسیمی، زندگی و اشعار عمادالدین نسیمی، ۱۳۷۲ش، ص۳۵۵.
- ↑ اسیری لاهیجی، دیوان اشعار و رسائل، ۱۳۵۷ش، ص۳۷۱.
- ↑ تقی‌الدین کاشی، خلاصة الاشعار و زبدة الافکار، ۱۳۹۲ش، ص۲۰۰.
- ↑ رحیم، «محمدقلی سلیم تهرانی»، ص۲۲۵.
- ↑ آشفته شیرازی، «غزلیات، شماره ۱۰۰۹»، سایت گنجور.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۳۴۷ و ۳۴۸.
- ↑ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۱، ص۳۲۳.
- ↑ عبدالرحمن بن درهم، الطهر نزهة الابصار بطرائف الاخبار الاشعار، دار العباد، ص۲۲۵.
- ↑ «الضریح المقدس»، شبکة الامام علی(ع) میدیا.
- ↑ «معالم عمرانیة»، شبکة الامام علی(ع) میدیا.
- ↑ «عکس با کیفیت: ضریح مطهر امام رضا(ع)»، پایگاه عکس رضوی.
- ↑ «گنبد حرم حضرت عباس(ع)»، پایگاه کرب‌وبلا (پایگاه تخصصی امام حسین(ع)).
- ↑ «علی ولی‌الله»، صفحه محمد المشرفاوی در پینترس.
- ↑ «Safavid Shah Ismail I 907-930AH AV»، NumisBids.
- ↑ «سکه سلطان محمد خدابنده(الجایتو) ایلخانی»، کتابخانه و موزه ملی ملک.
- ↑ «سکه باوندیان، رستم بن شروین»، سایت البیان.
یادداشت
- ↑ در تفسیر قمی افزون بر سه جمله این عبارت (الْمُفْلِحُونَ هُمُ الْفَائِزُونَ بِاللَّهِ) نیز آمده ولی درامالی تاج به صورت چهارگوش توصیف شده که برهر گوشه اش در سه سطر این عبارت( لا إله إلا الله، محمد رسول الله، علي ولي الله )نوشته شده است.از ظاهر این روایات استفاده می شود که این حوادث پیش از رفتن به بهشت و تحویل گرفتن کلیدهای بهشت است.
- ↑ شه سریر ولایت امام خطه شرع/محیط عالم دانش علی ولی الله
- ↑ فروغ صبح امامت، علی ولی الله/صفای آینه دین، امیر کل امیر
- ↑ امام مشرق و مغرب امیر کل امیر/شفیع عرصه محشر علی ولی الله
- ↑ و کان ولیّ العهد بعد محمد/ علی و فی کل المواطن صاحبه/ علی ولی الله اظهر دینه/ و انت مع الاشقین فیما تحاربه
- ↑ اَلا اِن خیر الناس بعد نبینا/ علی ولی الله و ابن المهذَّبِ/ به قام للدین الحنیف عموده/ و صار رفیعاً ذا رواق مطنبِ
- ↑ بها قاتل القرنین عمرو و مرحب/ مروی المواضی فی حنین و فی بدر/ علی ولی الله صنو محمد/ ابو ولدیه زوج فاطمة
منابع
- آشفته شیرازی، «غزلیات، شماره ۱۰۰۹»، سایت گنجور (دردانه‌های ادب پارسی)، تاریخ بازدید: ۱۶ مهر ۱۴۰۱ش.
- ابن‌شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب(ع)، قم، علامه، ۱۳۷۹ق.
- ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، به تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
- ابن‌شاذان قمی، شاذان بن جبرئیل، الروضة فی فضائل امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب(ع)، به تحقیق و تصحیح علی شکرچی، قم، مکتبة الامین، ۱۴۲۳ق.
- ابن‌شاذان، محمد بن احمد، مائة منقبة من مناقب امیرالمؤمنین و الائمة، به تحقیق و تصحیح مدرسه امام مهدی(ع)، قم، مدرسة الامام المهدی(ع)، ۱۴۰۷ق.
- اسیری لاهیجی، محمد، دیوان اشعار و رسائل شمس‌آلدین محمد اسیری لاهیجی، تحقیق مهدی محقق و چارلز آدامز، به اهتمام برات زنجانی، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل، ۱۳۵۷ش.
- اللجنة الدائمة للبحوث العلمیة و الافتاء، فتاوی اللجنة الدائمة (المجموعة الاولی)، ریاض، رئاسة ادارة البحوث العلمیة و الافتاء، بی‌تا.
- اندامی، پریسا و سعید سلیمانی، «برگی از سکه‌شناسی (روند تشیع در ایران)»، در مجله کتاب ماه هنر، شماره ۳۱ و ۳۲، فروردین و اردیبهشت ۱۳۸۰ش.
- «انگشتر عقیق خطی علی ولی الله»، جواهرات پرچمی، تاریخ بازدید: ۱۳ مهر ۱۴۰۱ش.
- ایجی، المواقف فی علم الکلام، بیروت، عالم الکتب، بی‌تا.
- تستری، قاضی نورالله، احقاق الحق و ازهاق الباطل، قم، مکتبة آیةالله المرعشی النجفی، ۱۴۰۹ق.
- تقی‌الدین کاشی، محمد بن علی، خلاصة الاشعار و زبدة الافکار، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب، ۱۳۹۲ش.
- جان ماسون، اسمیت، خروج و عروج سربداران، ترجمه یعقوب آژند، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۶۱ش.
- جعفریان، رسول، تاریخ تشیع در ایران، تهران، نشر علم، ۱۳۸۷ش.
- حسینی طهرانی، سید محمدحسین، امام‌شناسی، مشهد، مؤسسه ترجمه و نشر دوره علوم و معارف اسلام، ۱۴۲۲ق.
- حسینی میلانی، سید علی، جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام، قم، مرکز حقایق اسلام، ۱۳۸۹ش.
- «حضور میلیونی مردم تهران در مهمانی ۱۰ کیلومتری غدیر»، خبرگزاری تابناک، تاریخ درج مطلب: ۲۷ تیر ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۹ مهر ۱۴۰۱ش.
- راوندی، قطب‌الدین سعید بن هبةالله، الدعوات (سلوة الحزین)، قم، انتشارات مدرسه امام مهدی(ع)، ۱۴۰۷ق.
- رحیم، رضا، «محمدقلی سلیم تهرانی»، در مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تهران، بهمن ۱۳۴۶ش.
- زکی محمد حسن، «المنسوجات الاسلامیة المصریة و معرض جوبلان بباریس»، در مجلة الرسالة، شماره ۱۰۲، ۱۷ ژوئیه ۱۹۳۵م.
- سبحانی، جعفر و جمعی از محققان، شیعه شناخت (تاریخ، عقائد، احکام، آداب و علوم)، قم، امام علی بن ابی‌طالب(ع)، ۱۳۹۷ش.
- سرافرازی، «شعائر شیعی بر سکه‌های اسلامی تا شگل‌گیری حکومت صفویان»، در مجله شیعه‌شناسی، شماره ۵۱، پاییز ۱۳۹۴ش.
- سراوی، عبدالمحسن، القطوف الدانیة فی المسائل الثمانیة، مقدمه عبدالله عدنان منتفکی، بی‌جا، دار المودة، ۱۹۹۷م.
- «سکه باوندیان، رستم بن شروین»، سایت البیان (مؤسسة البیان للتواصل و التأصل)، تاریخ درج مطلب: ۲۴ آذر ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۱۱ تیر ۱۴۰۱ش.
- «سکه سلطان محمد خدابنده(الجایتو) ایلخانی»، کتابخانه و موزه ملی ملک، تاریخ بازدید: ۶ تیر ۱۴۰۱ش.
- «شابلون پشت‌نویسی ماشین طرح علی ولی الله»، خدمتگزاران، تاریخ بازدید: ۱۳ مهر ۱۴۰۱ش.
- شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیة، ۱۴۱۳ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الامالی، تهران، کتابچی، ۱۳۷۶ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، تحقیق و تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۶۲ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، تحقیق و تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۳ق.
- «الضریح المقدس»، شبکة الامام علی(ع) میدیا، تاریخ بازدید: ۱۶ خرداد ۱۴۰۱ش.
- طباطبایی محمدحسین، بررسی‌های اسلامی، به کوشش هادی خسرو شاهی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۸ش.
- طبری آملی صغیر، محمد بن جریر، دلائل الامامة، تحقیق و تصحیح قسم الدراسات الاسلامیة مؤسسة البعثة، قم، بعثت، ۱۴۱۳ق.
- عبدالرحمن بن درهم، عبدالرحمن بن عبدالله، نزهة الابصار بطرائف الاخبار الاشعار، بیروت، دار العباد، بی‌تا.
- عبدالله بن احمد بن حنبل، شیبانی بغدادی، السنة، بی‌جا، دار ابن القیم، ۱۴۰۸ق.
- عودی، ستار، «کاوشی نوین در تاریخ فاطمیات مصر»، در مجله کتاب ماه، بهمن و اسفند ۱۳۸۲ش.
- غزی، عبدالحلیم، الشهادة الثالثة المقدسة معدن الاسلام الکامل و جوهر الایمان الحق، بیروت، دارالقاری، ۱۴۲۳ق.
- فؤاد سید، «القاهرة»، در دانشنامه موجز دائرة المعارف الاسلامیة، بی‌جا، مرکز الشارقة للابداع الفکری، ۱۴۱۸ق/۱۹۹۸م.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، تحقیق و تصحیح طیب موسوی جزائری، قم، دار الکتاب، ۱۴۰۴ق.
- قندوزی، سلیمان به ابراهیم، ینابیع المودة لذوی القربی، قم، دار الاسوه، ۱۴۲۲ق.
- قیروانی، ابن ابی‌زید، عقیدة السلف (مقدمة ابی زید القیروانی لکتابه الرسالة)، بی‌جا، دار العاصمة، بی‌تا.
- کشفی ترمذی، محمدصالح بن عبدالله، مناقب مرتضوی، تهران، روزنه، ۱۳۸۰ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق و تصحیح دار الحدیث، قم، دار الحدیث، ۱۴۲۹ق.
- «گنبد حرم علوی تمیز شد/ نصب پرچم علی ولی‌الله»، پایگاه خبری تحلیلی ۳۶۱ درجه ایران، ۲۱ بهمن ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۲۴ خرداد ۱۴۰۱ش.
- محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، قم، نشر معروف، ۱۳۸۶ش.
- مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، تحقیق اسعد داغر، قم، دار الهجرة، ۱۴۰۹ق.
- مظهری، محمد ثناءالله، التفسیر المظهری، به تحقیق غلام نبی التونسی، پاکستان، مکتبة الرشیدیة، ۱۴۱۲ق.
- مقریزی، تقی‌الدین احمد بن علی، الموعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۸ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، قم، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، ۱۳۷۳ش.
- «معالم عمرانیة»، شبکة الامام علی(ع) میدیا، تاریخ بازدید: ۱۶ خرداد ۱۴۰۱ش.
- مودت، لیدا، «تحلیلی بر روند ضرب عبارت علی ولی الله بر سکه‌های باوندیان کیوسیه»، در مجله تاریخ‌نامه ایران بعد از اسلام، شماره ۲۵، زمستان ۱۳۹۹ش.
- میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن، غنائم الایام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۳۷۵ش.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۶۲ش.
- نسیمی، سید علی عمادالدین، زندگی و اشعار عمادالدین نسیمی، به کوشش یدالله جلالی پندری، تهران، نشر نی، ۱۳۷۲ش.
- ورام بن ابی فراس، مسعود بن عیسی، مجموعة ورام، قم، مکتبه فقیه، ۱۴۱۰ق.
- یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی مع حاشیة سید صادق الحسینی الشیرازی، قم، دار الانصار، ۱۴۲۹ق.
- «Mirror image of 'Ali wali Allah»، Library of Congress، تاریخ بازدید: ۱۳ خرداد ۱۴۰۱ش.
- «FATIMID, AL-MUSTANSIR»، NumisBids، تاریخ درج مطلب: ۲ مه ۲۰۱۹م، تاریخ بازدید: ۱ مهر ۱۴۰۱ش.
- «Molana Imam Mustansirbillah»، The Bohras، تاریخ بازدید: ۴ تیر ۱۴۰۱ش.
- «Safavid Shah Ismail I 907-930AH AV»، NumisBids، تاریخ درج مطلب: ۴ دسامبر ۲۰۲۰م، تاریخ بازدید: ۵ تیر ۱۴۰۱ش.