حجاب
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
|---|
 |
 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
حِجاب به پوشش زن در برابر مرد نامحرم گفته می‌شود. به گفته فقیهان و دیگر عالمان مسلمان، حجاب از واجبات مسلّم و ضروریات دین اسلام و ضروریات مذهب است و در آیاتی از قرآن و احادیثی از ائمه(ع)، بر وجوب و اهمیت آن تأکید شده است.
فقیهان بر واجب بودن رعایت حجاب برای زنان در برابر نامحرم اجماع دارند. برخی پژوهشگران فوایدی را برای این حکم بیان کرده‌اند که از آن جمله است: آرامش روانی، استحکام پیوند خانوادگی، استواری اجتماع و ارزش و احترام به زن.
گفته می‌شود بحث علمی از مسئله حجاب در کشور ایران، هم‌زمان با آشنایی با جهان تجدد و نهضت مشروطه مطرح شده است. با واقعه کشف حجاب، مسئله حجاب از یک مسئلهٔ مذهبیِ صِرف، به پدیده‌ای سیاسی و فرهنگی تبدیل شد و بیشترین آثار علمی درباره حجاب، در این دوران و دوره‌های پس از آن نگاشته شد.
پس از انقلاب اسلامی ایران، مسئله حجاب اجباری مطرح شد و در سال ۱۳۶۰ش قانونی به تصویب رسید که طبق آن، بی‌حجابی تخلف محسوب می‌شود. در تقویم ایران، بیست و یکم تیرماه، سالروز قیام مردم مشهد علیه کشف حجاب، روز عفاف و حجاب نام‌گذاری شده است.
اهمیت حجاب در فرهنگ اسلامی
حجاب و لزوم پوشیدگی زن در برابر مرد نامحرم از مسائل مهم اسلامی است و گفته می‌شود در قرآن به این مسئله تصریح شده است.[۱] فقیهان شیعه می‌گویند مسئله حجاب از مسلّمات و واجبات و بلکه از ضروریات دین اسلام است.[۲] ناصر مکارم شیرازی می‌گوید به‌ویژه در زمان حاضر، همه کسانی که با مسلمانان معاشرت دارند فهمیده‌اند که یکی از برنامه‌های تمام فِرَق مسلمین، حجاب است که رفته‌رفته به شعار تبدیل شده و به آن پایبند هستند.[۳]
در فقه، در باب‌هایی چون طلاق[۴] و نِکاح ضمن مسئله نگاه به نامحرم، از حجاب سخن گفته‌اند.[۵] در متون فقهی و حدیثی، برای اشاره به معنای پوشش، به جای واژه حجاب، از واژه «سِتر» استفاده می‌شده است[۶] و به کار رفتن کلمه حجاب برای پوشش زنان، اصطلاحی است که بیشتر در عصر حاضر پیدا شده است.[۷]
حجاب در لغت به معنای حائل، چیزی که بین دو چیز جدایی افکنَد و پوشش است.[۸]
احکام
بنا به اجماع فقیهان مسلمان،[۹] بر زنان واجب است که بدن و موی سر خود را از نامحرم بپوشانند.[۱۰] برخی فقیهان این حکم را از ضروریات دین و ضروریات مذهب برشمرده‌اند.[۱۱] درباره محدوده پوشش واجب برای زنان دو نظر کلی هست:[۱۲]
- وجوب پوشاندن بدن به‌جز گِردی صورت، و دست‌ها از مچ تا سر انگشتان: بیشتر فقیهان بر این نظرند و این دو موضع از بدن را، به شرط آن‌که احتمال گناه نباشد، از محدوده پوششِ واجب استثنا کرده‌اند.[۱۳]
- وجوب پوشاندن تمام بدن: فقیهانی همچون فاضل مقداد[۱۴] و سید عبدالاعلی سبزواری[۱۵] پوشاندن همه بدن، حتی صورت و دست را برای زنان واجب دانسته‌اند.[۱۶] مرعشی نجفی پوشاندن صورت و دست را برای زنان، احتیاط واجب دانسته است.[۱۷] سید محمدکاظم طباطبایی یزدی (صاحبْ‌عُروه)، در این خصوص، به احتیاط مستحب قائل شده است.[۱۸]
ادله شرعی وجوب حجاب
برخی از ادله‌ای که فقیهان برای اثبات حکم وجوب حجاب به آن استناد کرده‌اند به بیان زیر است:
قرآن
آیات ۳۱ سوره نور و ۵۹ سوره احزاب مهم‌ترین آیاتی هستند که فقیهان مسلمان برای اثبات وجوب حجاب و پوشش در زنان به آنها استدلال کرده‌اند.[۱۹] به‌گفته مکارم شیرازی حداقل شش آیه از آیات قرآن بر وجوب حجاب برای زنان در مقابل نامحرم دلالت می‌کند.[۲۰]
روایات
گفته می‌شود روایاتی که بر لزوم حجاب برای زنان در مقابل نامحرم دلالت می‌کند، تَواتُر دارند.[۲۱] مکارم شیرازی همه این روایات را در هفت گروه دسته‌بندی کرده که برخی از آنها به شرح زیر است:[۲۲]
- روایاتی که برای تبیین بخشی از آیه ۳۱ سوره نور «وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا؛ (به زنان باایمان بگو) زینت‌های خودشان را به نمایش نگذارند؛ مگر زینت‌هایی که آشکار هستند»، وارد شده است.[۲۳] با توجه به این روایات، منظور از زینت آشکار در آیه، گردی صورت و دست‌ها (از نوک انگشتان تا مچ دست) است و برای غیر این دو مورد، رعایت حجاب لازم دانسته شده است.[۲۴]
- روایاتی که برای تبیین آیه ۶۰ سوره نور آمده و در آنها برداشتن جلباب (روسری) برای زنان سالخورده (القواعد من النساء) که رغبتی به ازدواج با آنان نیست، جایز دانسته شده است.[۲۵] پس در غیر از این زنان، بر زنان دیگر واجب است که بدن و موی سر خود را بپوشانند.[۲۶]
- روایاتی که در آن از حجاب کنیزان سؤال شده است و در جواب، محدوده حجاب آنان مقداری آزادتر بیان شده است.[۲۷] در این روایات، از موارد استثنا (حجاب کنیزان) سؤال شده است و این نشان می‌دهد که اصل مسئله، یعنی حجاب، مسلّم بوده است.[۲۸]
- روایاتی که برپایه آنها، دختران باید از سن بلوغ به بعد، حجاب خود را رعایت کنند و خودشان را از نامحرم بپوشانند.[۲۹] در این روایات، از زمان لزوم رعایت حجاب برای زنان و دختران بحث شده و این نشان می‌دهد که اصل مسئله حجاب، مسلّم بوده است.[۳۰]
فلسفه حجاب در اسلام
مرتضی مطهری و جمعی دیگر حکمت‌هایی را برای لزوم پایبندی به حجاب شرعی برشمرده‌اند که برخی از آنها بدین شرح‌اند:
- آرامش روانی: نبودن حریم میان زن و مرد و آزادی معاشرت‌های بی‌بندوبار، موجب بیدار شدن و افزایش هیجان‌ها و التهاب‌های جنسی می‌شود و تقاضای سکس را به‌صورت عطشی روحی و خواسته‌ای اشباع‌نشدنی درمی‌آورد. از طرفی این خواسته‌های نامحدود و اشباع‌ناشدنی همیشه دست‌نیافتنی و مقرون به نوعی احساس محرومیت است و این خود منجر به اختلالات روحی و بیماری‌های روانی می‌شود.[۳۱]
- استحکام پیوند خانوادگی: رعایت حجاب بانوان موجب تحکیم پیوند خانوادگی و سبب صمیمیت رابطه زن و شوهر در کانون خانواده می‌شود؛ چراکه به واسطه پوشش و حجاب، جلوی کامیابی جنسی از غیر همسر گرفته می‌شود و لذت‌های جنسی به محیط خانواده اختصاص می‌یابد و این، پیوند زن‌وشوهری را محکم می‌سازد.[۳۲]
- استواری اجتماع: رعایت نکردن پوشش مناسب و آزادی در روابط زن و مرد در جامعه، تمتعات جنسی را از محیط خانه به سطح اجتماع می‌کشاند و این خود موجب تضعیف نیروی کار و فعالیت در اجتماع می‌شود.[۳۳]
- ارزش و احترام زن: به‌گفته مرتضی مطهری از نظر دین اسلام زن هر اندازه باوقارتر و عفیف‌تر باشد و خود را در معرض نمایش مرد نگذارد، بر ارزش و احترام او افزوده می‌شود.[۳۴] مکارم شیرازی بی‌حجابی را موجب سقوط شخصیت زن دانسته و گفته است هنگامی که جامعه زن را با اندام برهنه بخواهد، طبیعی است که روزبه‌روز تقاضای آرایش و خودنمایی بیشتری از او دارد و در چنین جامعه‌ای، شخصیت زن تا حد کالایی بی‌ارزش سقوط می‌کند و ارزش‌های انسانی‌اش فراموش می‌شود.[۳۵]
مسئله حجاب در ایران معاصر
به‌گفته رسول جعفریان در کشور ایران، هم‌زمان با نهضت مشروطه و با مواجهه با عالم تجدّد، حجاب مسئله‌ای چالش‌برانگیز شد؛ در حالی که پیش از آن، تنها از منظر مسئله‌ای فقهی و تکلیفی شرعی به آن نگاه می‌شد.[۳۶] طی نزدیک به ۶۰ سال، به‌ویژه از سال‌های ۱۳۲۹ش تا ۱۳۴۸ش حرکت علمی گسترده‌ای درباره حجاب در ایران صورت گرفت. پیش از این، هیچ رساله فقهی مستقلی درباره حجاب در میان عالمان شیعه نبود؛[۳۷] اما در این دوره، بیشترین رساله‌ها را در دفاع از حجاب نوشتند.[۳۸]
رضاشاه با تأثیرپذیری از غرب و تحولات و رخدادهایی که در ترکیه اتفاق افتاده بود، فرمان کشف حجاب را در ۱۷ دی‌ماه سال ۱۳۱۴ش به عنوان یک قانون، به‌طور رسمی صادر کرد؛[۳۹] اما رفتن او و پس از تلاش جدی مراجع و عالمان در ایران و عراق، قانون کشف حجاب در سال ۱۳۲۲ش از حالت اجباری خارج شد.[۴۰]
پس از انقلاب اسلامی ایران، مسئله حجاب اجباری، با بحث درباره پوشش زنان شاغل در ادارات مطرح شد.[۴۱] در سال ۱۳۶۰ش در بند پنج ماده ۱۸۰ قانون بازداری نیروی انسانیِ مؤسسات دولتی و وزارتخانه‌های وابسته به دولت، بی‌حجابی تخلف شناخته شد.[۴۲] در تقویم ایران، بیست و یکم تیر ماه، سالروز قیام مردم مشهد علیه کشف حجاب، روز عفاف و حجاب نام‌گذاری شده است.[۴۳]
حجاب در کشورهای مختلف اسلامی
حجاب در کشورهای مختلف اسلامی، اَشکال متنوعی دارد.[۴۴] برای نمونه، چادر مشکی ساده در کشور ایران حجاب رسمی شناخته شده است.[۴۵] برخی زنان در ایران، چادر عربی یا عبا نیز می‌پوشند. این نوع پوشش البته بیشتر در میان زنان مسلمان مناطق عرب‌نشین متعارف است.[۴۶] در کشورهای هند و پاکستان، برخی زنانِ مسلمان، برای پوشش و رعایت حجاب، نوعی لباس سنتی به‌نام دوپاتا (به اردو: دوپَٹَّہ) می‌پوشند.[۴۷] داپوتا بلند است و تا قوزک پا می‌رسد و روسری بزرگ و بلند چندمنظوره دارد. این لباس بیشترِ مواقع، همراه شلوار پوشیده می‌شود.[۴۸] همچنین لباس متعارف در میان زنان مسلمانِ اندونزی کت یا جامه‌ای گشاد است که جلباب نام دارد. جلباب‌های امروزی در اندونزی معمولاً غیر از دست‌ها، سر و صورت و باقی بدن را می‌پوشاند و سر و گردن نیز به وسیله روسری و شال پوشانده می‌شود.[۴۹]
از پوشش‌های متداول نزد زنان در کشور افغانستان، بُرقَع است. برقع پارچه‌ای از بالای سر تا پایین صورت است که در قسمت چشم‌ها، از پارچهٔ توریِ مشبکی استفاده می‌شود تا دید دچار مشکل نشود.[۵۰] برقع در میان زنان افغان در حکومت طالبان به عنوان پوشش اصلی مطرح است.[۵۱]
گفته می‌شود برخی زنان مسلمان در کشور لبنان، چادر مشکی به همراه روسری می‌پوشند و عده‌ای نیز به‌جای چادر، مانتوی بلند به همراه روسری یا مقنعه می‌پوشند.[۵۲]
کتابشناسی
درباره حجاب آثاری به رشته تحریر درآمده است[۵۳] برخی از آنها به شرح زیر است:
- الحجاب فی الاسلام نوشته محمدقوام وشنوی قمی: این کتاب در سال ۱۳۳۸ش از سوی انتشارات الحکمه، در قم به چاپ رسید.
- مسئله حجاب اثر مرتضی مطهری: محتوای این کتاب شامل سلسله‌ای از بحث‌ها و درس‌هاست که در جلسات انجمن اسلامی پزشکان بیان شده و پس از تنظیم و اصلاح عبارات و افزودن برخی مطالب، به صورت کتاب درآمده است.[۵۴]
- رسائل حجابیه: نوشته رسول جعفریان. این کتاب در دو جلد مشتمل بر ۳۳ عنوان رساله درباره مسئله حجاب است. در ابتدای کتاب، مقدمه‌ای با عنوان «سابقه بدعت کشف حجاب» به قلم نویسنده نوشته شده است. شش پیوست هم در انتهای کتاب آمده است.[۵۵] پیوست نخست از این شش پیوست، «رساله مدنیه» است که در سال ۱۲۸۸ش درباره سه موضوع تعدد زوجات، حجاب و طلاق است. پیوست دوم و سوم مشتمل بر دو مقاله از مجتبی مینوی و علی دشتی است که در دفاع از کشف حجاب است. پیوست چهارم درباره حجاب و ضد حجاب در اشعار فارسی است و پیوست پنجم کتابشناسی کتاب‌هایی است که درباره حجاب نگاشته شده است.[۵۶]
- حجاب شرعی در عصر پیامبر: عنوان کتابی در ۱۰۱۷ صفحه، نوشته امیرحسین ترکاشوند است. این اثر در سال ۱۳۸۹ش برای صدور مجوز به وزارت ارشاد اسلامی عرضه شد؛ ولی مجوز صدور دریافت نکرد و نویسنده آن را از طریق ایمیل و وبلاگ شخصی خود منتشر نمود.[۵۷] مطالب کتاب در سه بخش عمده ارائه شده است: بخش نخست: حجاب پیش از اسلام و واکنش مسلمانان (با توجه به احادیث و گزارش‌های تاریخی)، بخش دوم: حجاب در سایه قرآن (بر مبنای آیات قرآن) و بخش سوم: مباحث فقهی (بررسی تطابق آرای فقهی با میزان حجاب شرعی در عصر پیامبر). هدف نویسنده از این پژوهش، استخراج میزان حجاب شرعی در عصر پیامبر است تا براساس آن، دیدگاه‌هایی که امروزه درباره محدوده و میزان حجاب شرعی ارائه شده است، تحلیل و بررسی شوند.[۵۸]
- حجاب‌شناسی چالش‌ها و کاوش‌های جدید:، نوشته حسین مهدی‌زاده است که در سال ۱۳۸۱ش چاپ شده است. برخی از عناوین این کتاب عبارتند از: ترویج و تبلیغ فرهنگ عفاف و حجاب؛ آثار اجتماعی حجاب؛ آسیب‌شناسی حجاب؛ احکام حجاب؛ اعتقاد و پایبندی به حجاب؛ تاریخچه حجاب و پوشش؛ حجاب در ادیان و ملل؛ حجاب و رابطه آن با کرامت زن؛ خودنمائی و جلباب؛ ضرورت و فلسفه حجاب؛ کیفیت پوشش؛ نگاه و احکام آن.[۵۹]
پانویس
- ↑ مطهری، مسئله حجاب، ۱۳۸۶ش، ص۱۵.
- ↑ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۳؛ «توضیح المسائل جامع: نگاه به عکس یا فیلم»، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیدعلی سیستانی.
- ↑ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۳.
- ↑ مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۲۸۲.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۱۶؛ سبزواری، مهذب الاحکام، دار التفسیر، ج۵، ص۲۲۸.
- ↑ مطهری، مسئله حجاب، ۱۳۸۶ش، ص۷۳؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۷، ص۴۰۲.
- ↑ مطهری، مسئله حجاب، ۱۳۸۶ش، ص۷۳؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۷، ص۴۰۲.
- ↑ جوهری، الصحاح، ۱۳۷۶ق، ذیل واژه «حجب»؛ ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ذیل واژه «حجب»
- ↑ حکیم، مستمسک العروة الوثفی، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۲۳۹.
- ↑ علامه حلی، مختلف الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۹۸؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۱۷.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به سبزواری، مهذب الاحکام، دار التفسیر، ج۵، ص۲۲۹؛ حکیم، مستمسک العروة الوثفی، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۲۳۹.
- ↑ مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۲۸۳.
- ↑ علامه حلی، مختلف الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۹۸؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۹، ص۷۵؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۱۷؛ خویی، موسوعة الامام الخوئی، مؤسسة الخوئی الإسلامیة، ج۳۲، ص۴۲.
- ↑ فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۲۲۲.
- ↑ سبزواری، مهذب الاحکام، دار التفسیر، ج۵، ص۲۳۰-۲۳۸.
- ↑ وشنوی قمی، الحجاب فی الاسلام، ۱۳۷۹ق، ص۱-۲؛ رجایی، المسائل الفقهیة، ۱۴۲۱ق، ص۱۳.
- ↑ مرعشی نجفی، منهاج المؤمنین، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۴۳.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۱۷.
- ↑ رجایی، مسائل الفقهیة، ۱۴۲۱ق، ص۴۶؛ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۳.
- ↑ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۳.
- ↑ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۳.
- ↑ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۳.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۲ق، ج۲۰، ص۲۰۱-۲۰۲.
- ↑ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۵.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۲ق، ج۲۰، ص۲۰۲-۲۰۴؛ سبحانی، نظام النکاح فی الشریعه الاسلامیه الغراء، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۶۷-۶۸.
- ↑ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۵.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۲ق، ج۲۰، ص۲۰۷.
- ↑ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۵.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۲ق، ج۲۰، ص۲۲۸-۲۲۹.
- ↑ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۶.
- ↑ مطهری، مسئله حجاب، ۱۳۸۶ش، ص۷۷-۸۰؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۴، ص۴۴۳.
- ↑ مطهری، مسئله حجاب، ۱۳۸۶ش، ص۸۱.
- ↑ مطهری، مسئله حجاب، ۱۳۸۶ش، ص۸۴.
- ↑ مطهری، مسئله حجاب، ۱۳۸۶ش، ص۸۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۴، ص۴۴۵-۴۴۶.
- ↑ جعفریان، داستان حجاب در ایران پیش از انقلاب، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص۱۱-۱۲.
- ↑ جعفریان، رسائل حجابیه، ج۱، ص۳۶.
- ↑ جعفریان، رساله حجابیه، ج۱، ص۳۰-۳۱.
- ↑ حکمت، سی‌خاطره از عصر فرخنده پهلوی، ۱۳۵۵ش، ص۹۰؛ حائری، روزشمار شمسی، ۱۳۸۶ش، ص۷۱۳.
- ↑ جعفریان، رسائل حجابیه، ج۱، ص۳۶.
- ↑ «تاریخچه حجاب در ایران؛ ازپیروزی انقلاب اسلامی تا پایان جنگ تحمیلی»، سایت خبرگزاری فارس.
- ↑ «سیر تصویب قانون حجاب و عفاف در ایران»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «به مناسبت بیست و یکم تیرماه سالروز قیام مردم مشهد علیه کشف حجاب»، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- ↑ «انواع حجاب در کشورهای مسلمان»، سایت مشرق نیوز.
- ↑ «چادر در فرهنگ اسلامی»، سایت مؤسسه فرهنگی و هنری مشعر.
- ↑ «انواع حجاب در کشورهای مسلمان»، سایت مشرق نیوز.
- ↑ «انواع حجاب در کشورهای مسلمان»، سایت مشرق نیوز.
- ↑ For Pakistani women, dupattas are more than a fashion statement", Los Angeles Times
- ↑ «انواع حجاب در کشورهای مسلمان»، سایت مشرق نیوز.
- ↑ «برقع» پوشش سنتی زنان افغان با دوامی ۱۰ ساله»، سایت خبرگزاری فارس.
- ↑ «طالبان استفاده از "برقع" را برای زنان اجباری کرد.»، سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ «حجاب لبنانی (همه چیز درباره حجاب در کشور لبنان)»، سایت مقنعه خورشید.
- ↑ سعیدزاده، کتابشناسی حجاب.
- ↑ مطهری، مسئله حجاب، ۱۳۸۶ش، ص۱۳.
- ↑ جعفریان، رسائل حجابیه، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۱۹-۲۰.
- ↑ جعفریان، رسائل حجابیه، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۲۰.
- ↑ «کتاب «حجاب شرعی در عصر پیامبر» اثر امیرحسین ترکاشوند»، سایت صدانت.
- ↑ ترکاشوند، حجاب در عصر پیامبر، ۱۳۸۹ش، ص۷-۸.
- ↑ «توليد نرم‌افزار «حجاب‌شناسی، چالش‌ها و كاوش‌های جديد»»، خبرگزاری ایکنا.
منابع
- ابن‌منظور، جمال الدین، لسان العرب، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۴ق.
- «انواع حجاب در کشورهای مسلمان»، سایت مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۱ تیر ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۲ شهریور ۱۴۰۲ش.
- «برقع» پوشش سنتی زنان افغان با دوامی ۱۰ ساله»، سایت خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۱۳ شهریور ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۳ شهریور ۱۴۰۲ش.
- ترکاشوند، امیرحسین، حجاب شرعی در عصر پیامبر، تهران، بی‌نا، ۱۳۸۹ش.
- «توليد نرم‌افزار «حجاب‌شناسی، چالش‌ها و كاوش‌های جديد»»، خبرگزاری ایکنا، تاریخ درج مطلب: ۲۶ مهر ۱۳۹۹۰ش، تاریخ بازدید: ۴ مهر ۱۴۰۲ش.
- جوهری، ابونصر، الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة، تحقیق احمد عبدالغفور عطار، بیروت، دار العلم للملایین، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- «حجاب لبنانی (همه چیز درباره حجاب در کشور لبنان)»، سایت مقنعه خورشید، تاریخ درج مطلب: ۲۱ آبان ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۴ شهریور ۱۴۰۲ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، ۱۴۱۲ق.
- حکیم، سیدمحسن، مستمسک عروة الوثقی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ چهارم، ۱۳۹۱ق.
- خویی، سیدابوالقاسم، موسوعة الامام خویی، نجف، مؤسسة الخویی الامامیة، بی‌تا.
- «چادر در فرهنگ اسلامی»، سایت مؤسسه فرهنگی و هنری مشعر، تاریخ درج مطلب: ۹ مهر ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۳ شهریور ۱۴۰۲ش.
- رجایی، سیدمحمد، المسائل الفقهیة، قم، انتشارات مهر، ۱۴۲۱ق.
- سبحانی، جعفر، نظام النکاح فی الشریعة الاسلامیة الغراء، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، ۱۴۱۶ق.
- سبزواری، سید عبدالاعلی، مهذب الاحکام، قم، دار التفسیر، بی‌تا.
- سعیدزاده، محسن، کتابشناسی حجاب، پیام زن، شماره۸، آبان ۱۳۷۱ش.
- «طالبان استفاده از "برقع" را برای زنان اجباری کرد»، سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۳ شهریور ۱۴۰۲ش.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، مختلف‌الشیعة، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۳ق.
- فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، تهران، انتشارات مرتضوی، ۱۳۷۳ش.
- «کتاب «حجاب شرعی در عصر پیامبر» اثر امیرحسین ترکاشوند»، سایت صدانت، تاریخ بازدید: ۱۰ شهریور ۱۴۰۲ش.
- مؤسسه دایرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، قم، مؤسسه دایرة المعارف الفقه الاسلامی، ۱۳۸۷ش.
- مرعشی نجفی، سید شهاب‌الدین، منهاج المؤمنین، قم، کتابخانه عمومی آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۶ق.
- مطهری، مرتضی، مسئله حجاب، قم، انتشارات صدرا، چاپ هفتاد و سوم، ۱۳۸۶ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، قم، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۷۴ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح، قم، مدرسة الامام علی بن ابی طالب(ع)، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۳۶۲ش.
- وشنوی قمی، محمدقوام، الحجاب فی الاسلام، قم، مطبعة الحکمة، ۱۳۷۹ق.
- For Pakistani women, dupattas are more than a fashion statement", Los Angeles Times", data: 23 February 2010، Visited in 16 July 2023