ابراهیم بن علی عاملی کَفعَمی (۸۴۰-۹۰۵ق)، از عالمان شیعه در قرن نهم هجری. وی در جبل‌عامل لبنان می‌زیسته و نسبش به حارث همدانی می‌رسد. وی تألیفات متعددی در علوم مختلف دارد. المصباح کفعمی و البلد الامین از جمله آثار مشهور او در ادعیه و زیارات است.
| محدث و نویسنده | |
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | تقی‌الدین ابراهیم بن علی عاملی کَفعَمی |
| نسب | از نسل حارث همدانی (یاران حضرت علی(ع)) |
| تاریخ تولد | سال ۸۴۰ق |
| زادگاه | روستای کفَرعیما (جبل عامل) |
| تاریخ وفات | سال ۹۰۵ق |
| محل دفن | روستای کفَرعیما |
| شهر وفات | روستای کفَرعیما |
| خویشاوندان سرشناس | جمال‌الدین احمد |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سید حسین بن مساعد حسینی • سید علی بن عبدالحسین موسوی حسینی |
| محل تحصیل | کربلا |
| اجازه روایت از | علی کفعمی |
| تألیفات | مصباح کفعمی • البلد الامین و الدرع الحصین و... |
زادگاه و خاندان
تقی‌الدین، ابراهیم بن علی عاملی کفعمی در سال ۸۴۰ق، در روستای کفَرعیما از منطقه جبل‌عامل لبنان متولد شد.[۱] آقابزرگ تهرانی ولادت او را سال ۸۲۸ق ذکر کرده است.[۲]
نسب وی به حارث همدانی، از یاران حضرت علی(ع) می‌رسد. کفعمی در پایان کتاب مصباح، خود را حارثی معرفی کرده است. کفعمی منسوب به روستای کفرعیما است که در نزدیکی روستای جِبشیت واقع است.[۳]
پدر کفعمی، شیخ علی، از علمای منطقه بود. کفعمی دو برادر به نام‌های شمس‌الدین محمد (متوفای ۸۸۶ق) و جمال‌الدین احمد دارد. شمس‌الدین محمد، جد بزرگ شیخ بهایی است و جمال‌الدین احمد مؤلف کتاب «زبدة البیان فی عمل شهر رمضان» است.[۴]
جایگاه علمی
به گفته میرزاعبدالله افندی در ریاض العلما، او در انواع علوم رایج مهارتی تام داشت و در علوم عربی ادبیات سرآمد عصر خویش بود.[۵] همچنین علامه امینی او را جامع علم و ادب معرفی کرده است.[۶] شیخ حر عاملی صاحب وسائل الشیعة می‌نویسد:
- «او شخصیتی مورد اطمینان، فاضل، ادیب، شاعر، عابد و پارسا بود.»[۷]
اساتید
- علی بن حسن کفعمی پدر او که اجازۀ روایت نیز به او داده است.
- سید حسین بن مساعد حسینی، مؤلف کتاب «تحفة الابرار فی مناقب الائمة الابرار»
- سید علی بن عبدالحسین موسوی حسینی، مؤلف کتاب «رفع الملامة عن علی علیه‌السلام فی ترک الإمامة»
تألیفات
ابراهیم کفعمی در علوم مختلف چون (عرفان، سیر و سلوک، ادبیات، شعر، تاریخ، دعا و زیارات) تألیفاتی دارد. مصباح و البلد الامین از مشهورترین آثار اوست. سید محسن امین در اعیان الشیعة ، آثار متعددی برای او شمرده است.[۸] به گفته زِرِکْلی از شخصیت‌نگاران اهل‌سنت، آثار وی در قالب نظم و نثر به ۴۹ کتاب و رساله می‌رسد.[۹] نسخه‌ای از صحیفه سجادیه به خط کفعمی موجود است. این نسخه، علاوه بر ۵۴ دعای صحیفه‌های دیگر، چهار دعا بیشتر دارد.[۱۰]
اشعار و خطابه‌های ادبی
کفعمی ادیب هم بوده است. وی خطبه قرانی دارد که تلمسانی عالم اهل‌سنت از وی به خاطر این خطبه ستایش کرده است.[۱۱] او خطبه‌ای درباره روز غدیر دارد که به قصیده رائیه شهرت دارد.[۱۲][۱۳]
وفات و آرامگاه
ابراهیم کفعمی در کربلا سکونت داشت او وصیت کرده بود در همانجا دفن شود اما در اواخر عمر سفری به زادگاهش کرد و در سال ۹۰۵ق در روستای کفرعیما در نزدیکی روستای جِبشیت درگذشت و در همانجا دفن شد. مدتی پس از وفات کفعمی، روستای کفرعیما خراب شد و از قبر کفعمی اثری بر جای نماند. بعد از سال‌ها (بعد از قرن ۱۱ق) سنگ قبری توسط کشاورزی پیدا شد که بر روی آن نوشته شده بود: هذا قبر الشیخ إبراهیم بن علی الکفعمی رحمهُ الله. محل قبر او را بازسازی کردند و بر آن بقعه‌ای ساختند. مرقد او زیارتگاه شیعیان است.[۱۴]
پانویس
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج ۲، ص۱۸۴.
- ↑ تهرانی، الذریعه، ج۳، ص۳ و ۱۴۳.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج ۲، ص۱۸۵.
- ↑ نرم افزار جامع فقه اهل بیت.
- ↑ افندی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ ق، ج۱، ص۲۱.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۳۹۷ق، ج۱۱، ص۲۱۳.
- ↑ حرعاملی، امل الآمل، ج۱، ص۲۸.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج ۲، ص۱۸۵ و ۱۸۶.
- ↑ زرکلی، الاعلام، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۵۳.
- ↑ خبرگزاری ایکنا، «صحیفه سجادیه کفعمی در مشهد رونمایی شد».
- ↑ تلمسانی، نفح الطیب، ج۷، ص۳۴۰.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص۱۸۶ به بعد.
- ↑ کفعمی، المقام الاسنی، ۱۳۷۱ش، ص۱۰.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج ۲، ص۱۸۴.
منابع
- کفعمی، ابراهیم بن علی، المقام الاسنی، قم، مؤسسة قائم آل محمد، ۱۳۷۱ش.
- امین، سید محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دار التعارف، ۱۴۲۱ق.
- تهرانی، آقابزرگ، الذریعه، بیروت، دار الاضواء.
- تلمسانی، احمد بن مقری، نفح الطیب من غصن الاندلس الرطیب، بیروت، دار صادر.
- افندی، عبدالله، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی، ۱۴۰۱ق.
- امینی، عبدالحسین، الغدیر، بیروت، دار الکتب العربی، ۱۳۹۷ق.
- زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، دارالعلم، ۱۳۸۹ق.
- مرکز تحقیقات کامپیوتری نور، نرم افزار جامع فقه اهل بیت.