حسین بن اشکیب
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | حُسین بن اِشکِیب المَروَزِی القُمِّی |
| کنیه | ابوعبدالله، ابومحمد |
| محل زندگی | سمرقند، خراسان، کَش، و قم |
| مذهب | شیعه |
| صحابی | امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع) |
| اطلاعات حدیثی | |
| مشایخ | محمدبن خالد برقی، عبدالرحمن بن حماد، |
| راویان از او | عیاشی، محمدبن الوارث |
| اعتبار | ثقه |
| تألیفات | الرَّدُّ علی مَن زَعَمَ اَنَّ النبی(ص) کان علی دین قومه؛ الرَّدُّ علی الزیدیة و نوادر |
| شهرت | خادم قبر حضرت معصومه(ع) و راوی صحیفه سجادیه |
حُسَین بن اِشکِیب از اصحاب امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع) و از راویان صحیفه سجادیه بوده است. رجال‌شناسان شیعی او را با القابی مانند ثقه، عالم، فقیه و جَیِّدالنظر ستوده‌اند. عبدالله مامقانی او را خادم قبر حضرت معصومه(ع) دانسته است. او از افرادی همچون موسی بن قاسم بِجِلِّی، محمد بن خالد برقی و حسن بن خُرَّزَاذ الْقُمِّی حدیث‌هایی نقل کرده؛ با این حال، به‌گفته سید ابوالقاسم خویی، از اهل‌بیت(ع) روایتی نقل نکرده است. محمد بن مسعود عیاشی از او روایت نقل کرده و تألیفاتی به حسین ابن اشکیب نسبت داده است؛ ازجمله شامل «الرَّدُّ علی مَن زَعَمَ أَنَّ النَّبیَّ(ص) کان علی دینِ قَومِهِ»، «الرَّدُّ علی الزِّیدیَّة» و «نوادر».
شخصیت‌شناسی
حسین بن اشکیب، از یاران امام هادی(ع)[۱] و امام حسن عسکری(ع)[۲] در منابع رجالی با کنیه‌های ابوعبدالله[۳] و ابومحمد[۴] معرفی شده است. به باور جعفر سبحانی، وی قبل از سال ۲۶۰ هجری قمری، زنده بوده است.[۵] به‌گفته رجال شناسان شیعی، حسین بن اشکیب، در شهرهای سمرقند،[۶] خراسان،[۷] کَش[۸]، از شهرهای نزدیک به ماوراء النهر مشهور به شهر سبز،[۹] و قم[۱۰] سکونت داشته است.
به‌گفته عبدالله مامقانی، رجال‌شناس شیعی قرن چهاردهم هجری قمری، حسین بن اشکیب، خادم قبر حضرت معصومه(ع) بوده است.[۱۱] البته برخی او را خادم قبر پیامبر(ص) و عده‌ای دیگر، خادم قبر امام رضا(ع) می‌دانند؛[۱۲] اما مامقانی این ادعاها را رد کرده است.[۱۳]
به‌گفته آیت الله خویی، برخی از رجال نویسان همچون ابن داوود حلی،[۱۴] نام حسین بن اشکیب را به صورت «حسین بن اسکیب» ثبت کرده‌اند؛ اما بر اساس نسخه‌های نجاشی[۱۵] و شیخ طوسی،[۱۶] تلفظ صحیح، «حسین بن اشکیب» است و نظر ابن داود نادرست است؛ زیرا اگر «حسین بن اسکیب» درست بود، نجاشی او را به‌صورت مستقل ذکر می‌کرد.[۱۷]
بر اساس گفته نجاشی در کتاب رجالی‌اش، حسین بن اِشکیب سه اثر با عناوین «الرَّدُّ علی مَن زَعَمَ أَنَّ النَّبیَّ(ص) کان علی دینِ قَومِهِ»، «الرَّدُّ علی الزِّیدیَّة» و «نوادر» تألیف کرده است. همچنین محمد بن وارث نیز از دو کتاب وی برای نجاشی روایت‌هایی نقل کرده است.[۱۸]
جایگاه روایی حسین بن اشکیب
رجال‌نویسان شیعی، با تعابیری همچون ثقه، ثَبَت،[۱۹] (لفظی که اشاره به عدالت راوی دارد،[۲۰]) عالم،[۲۱] شیخ،[۲۲] جلیل، فاضل، فقیه، جَیِّدالنظر[۲۳] و متکلم[۲۴] از او یاد کرده‌اند. برخی از پژوهشگران نیز به استناد روایت کلینی در کافی[۲۵] حسین بن اشکیب را فردی با نفوذ کلام و تأثیرگذار معرفی کرده‌اند.[۲۶] به‌گفته برخی عالمان رجالی، حسین بن اشکیب از راویانی همچون حسن بن خُرَّزَاذ الْقُمِّی، بکر بن صالح، موسی بن قاسم بِجِلِّی،[۲۷] محمد بن اورمه قمی و محمد بن خالد برقی،[۲۸] روایت نقل کرده؛ با این وجود، به اعتقاد آیت‌الله خویی و استرآبادی، حسین بن اشکیب هیچ روایتی از چهارده معصوم(ع) نقل نکرده است.[۲۹] به گزارش نجاشی، محمد بن مسعود عیاشی از حسین بن اشکیب، روایت نقل کرده و به احادیث او اعتماد داشته است.[۳۰] همچنین ابوالقاسم نراقی، نوه ملا احمد نراقی و میرزای قمی، گزارش کرده، محمد بن وارث نیز از حسین بن اشکیب روایت نقل کرده است.[۳۱]
حسین بن اشکیب: راوی صحیفه سجادیه
بر اساس گزارش برخی پژوهشگران، یکی از راویان صحیفه سجادیه، حسین بن اشکیب بوده است.[۳۲] به‌گفته بعضی نسخه‌شناسان، در نسخه‌ای که به حسین بن اشکیب منتسب است، ۱۲ دعا[۳۳] از نسخه مشهور صحیفه سجادیه حذف شده‌اند. ازجمله این دعاها می‌توان به دعای عرفه امام سجاد (ع)، دعای چهل و هشتم و دعاهای شماره ۵۰ تا ۵۴ اشاره کرد.[۳۴]
پانویس
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۴۴.
- ↑ ابن شهر آشوب، معالم العلماء، ۱۳۸۰ق، ص۴۱.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲ش، ج۶، ص۲۱۷.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۲۲۷.
- ↑ سبحانی تبریزی، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۲۱۵.
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۹۸؛ ابن‌داود، الرجال، ۱۳۴۲ش، ص۱۲۱؛ استرآبادی، منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۲۰۱.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۴۴.
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۹۸.
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ۱۳۷۳ش، ذیل عنوان کش.
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۸۶.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ۱۳۸۱ش، ج۲۱، ص۳۳۱.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ۱۳۸۱ش، ج۲۱، ص۳۳۱.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ۱۳۸۱ش، ج۲۱، ص۳۳۱.
- ↑ ابن‌داود، الرجال، ۱۳۴۲ش، ص۱۲۱.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۴۴.
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۸۶.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲ش، ج۶، ص۲۱۷.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۴۴.
- ↑ رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۴۴؛ استرآبادی، منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۲۰۱.
- ↑ شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، ۱۴۰۸ق، ص۲۰۴.
- ↑ ابن‌داود، الرجال، ۱۳۴۲ش، ص۱۲۱؛ استرآبادی، منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۲۰۱.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۴۴.
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۴۲۰.
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۹۸.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۱۵.
- ↑ سجادی، صحیفه سجادیه: روایت حسین بن اشکیب، ۱۳۹۳ش، ص۴۸.
- ↑ سجادی، صحیفه سجادیه: روایت حسین بن اشکیب، ۱۳۹۳ش، ص۴۹.
- ↑ گروهی از نویسندگان، الجامع فی الرجال، ۱۴۳۶ق، ج۳، ص۳۳۳.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲ش، ج۶، ص۲۱۷؛ استرآبادی، منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۲۰۲.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۴۴
- ↑ نراقی، شعب المقال فی درجات الرجال، ۱۴۲۲ق، ص۶۹.
- ↑ سجادی، صحیفه سجادیه: روایت حسین بن اشکیب، ۱۳۹۳ش، ص۵۰.
- ↑ سجادی، صحیفه سجادیه: روایت حسین بن اشکیب، ۱۳۹۳ش، ص۱۸۶-۲۱۷.
- ↑ سجادی، صحیفه سجادیه: روایت حسین بن اشکیب، ۱۳۹۳ش، ص۱۸۶.
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، تحقیق: احمد حسینی اشکوری، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق.
- ابن‌شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء فی فهرست كتب الشیعة و أسماء المصنفین قدیما و حدیثا، تحقیق: محمدصادق بحرالعلوم، نجف، مطبعة الحیدریة، ۱۳۸۰ق.
- استرآبادی، محمد بن علی، منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال، قم، موسسه آل البیت(ع) لاحساء التراث، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
- حلی، حسن بن علی بن داود، کتاب الرجال، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۴۲ش.
- خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل رواة الحدیث، بی‌جا، بی‌نا، ۱۳۷۲ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، تهران، روزنه، ۱۳۷۳ش.
- سبحانی تبریزی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، موسسه امام صادق(ع)، ۱۴۱۸ق.
- سجادی، صحیفه سجادیه: روایت حسین بن اشکیب، اصفهان، مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان، ۱۳۹۳ش.
- شهید ثانی، زین الدین بن علی، الرعایة فی علم الدرایة، تحقیق: عبدالحسین محمدعلی بقال، قم، کتابخانه عمومی آیت الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۰۸ق.
- طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، تصحیح جواد قیومی اصفهانی، قم، موسسة النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین بقم المقدسة، ۱۳۷۳ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- گروهی از نویسندگان، الجامع فی الرجال، قم، موسسة ولی العصر(ع) للدراسات الاسلامیة، ۱۴۳۶ق.
- مقامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، نجف، بی‌نا، بی‌تا.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، موسسة النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین بقم المشرفة، جاپ ششم، ۱۳۶۵ش.
- نراقی، ابوالقاسم بن محمد، شعب المقال فی درجات الرجال، تحقیق: محسن احمدی، قم، کنگره بزرگداشت محققان ملا مهدی و ملا احمد نراقی، ۱۴۲۲ق.